Της Χλο?ης Άννας Βλασσοπου?λου*
Ει?ναι αναμφισβήτητο ο?τι το νεοεκλεχθε?ν γαλλικό κοινοβούλιο δεν ει?ναι πλέον ο?πως πριν. Το νεοσύστατο κόμμα του Ε. Macron Η Δημοκρατία Εμπρός έλαβε 306 από τις 577 κοινοβουλευτικές ε?δρες. Η δεξιά έλαβε 113 ε?δρες από 194 στην προηγούμενη βουλή. Ακόμα πιο κραυγαλέες ει?ναι οι απώλειες του Σοσιαλιστικού κόμματος το οποίο μαζί με τους οικολόγους πήρε 29 από 280 στην προηγούμενη βουλή ενώ ο γενικός γραμματέας του κόμματος, Ζ-Κ Καμπαντελίς, αποκλείστηκε από τον πρώτο γύρο. Η Ανυπότακτη Γαλλία του αριστερού Μελανσόν έλαβε 17 ε?δρες, και το Εθνικό Με?τωπο της Λεπέν (το μόνο που αύξησε την εκπροσώπηση του) 8 έδρες.
Αυτό το παλιρροιακό κύμα που σήκωσε η Δημοκρατία Εμπρός αντικατοπτρίζει α?ραγε μια δια?θεση ανανέωσης και μεταρρυθμίσεων από την πλευρά των Γα?λλων ψηφοφόρων η? μη?πως πολιτική απεμπλοκή και απαξίωση των πολιτικών θεσμών που δεν θεωρούνται πλέον ο?τι ει?ναι σε θέση να παρέχουν αποτελεσματικές λύσεις στα αυξανόμενα προβλήματα της κοινωνίας. Να υπενθυμίσουμε ότι το 2016 ο δει?κτης ανάπτυξης η?ταν 1,1%, η ανεργία 10% και 14% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το ο?ριο της φτώχειας).
Μια πρώτη παρατήρηση ει?ναι αναγκαία. Στο η?δη υψηλό ποσοστό αποχής στις προεδρικές εκλογές (25,38% στον δεύτερο γύρο) ακολούθησε ε?να ρεκόρ αποχής 51% στον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών και 58% στον δεύτερο. Με α?λλα λόγια, το νέο γαλλικό κοινοβούλιο αντιπροσωπεύει λιγότερο από το η?μισυ των ψηφοφόρων της χώρας! Στον τύπο η εξήγηση που δίνεται συχνά ει?ναι ο?τι η συχνότητα των εκλογών φέτος δήμιου κούρασε τους ψηφοφόρους. Αυτή η εξήγηση ει?ναι ο?μως κάπως εσπευσμένη καθώς δεν απαντά στο ερώτημα: γιατί ο?λοι εκείνοι που υποστήριξαν ε?νθερμα τους δια?φορους υποψηφίους των προεδρικών εκλογών μόλις πριν από ενάμιση μη?να δεν κινητοποιήθηκαν ξανά για να υποστηρίξουν τον πολιτικό σχηματισμό των υποψηφίων εξασφαλίζοντας του μια ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία και περιορίζοντας τις πιθανότητες της Δημοκρατίας Εμπρός να ε?χει κοινοβουλευτική πλειοψηφία;
Πριν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σ' αυτό το ερώτημα, να που?με πως η προσέλευση στις βουλευτικές εκλογές η?ταν πα?ντα ασθενέστερη από ο?, τι στις προεδρικές, ιδίως μετά τη συνταγματική μεταρρύθμιση του 2000 που κάνει τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις να συμπίπτουν. Αυτή η διαφορά στη συμμετοχή εξηγείται από το γεγονός ο?τι η εκλογή του προέδρου θεωρείται ως ο ακρογωνιαίος λίθος των θεσμικών οργάνων της Πέμπτης Δημοκρατίας. Οι Γα?λλοι υποστηρίζουν κυρίως ε?ναν υποψήφιο προ?εδρο και λιγότερο ε?να πολιτικό κόμμα. Ως εκ του?του, μόνο οι υποστηρικτές του εκλεγέντος υποψηφίου κινητοποιούνται μαζικά στις βουλευτικές εκλογές για να του εξασφαλίσουν μια κυβέρνηση υπό τον ε?λεγχο? του. Οι οπαδοί ορισμένων πολιτικών κομμάτων που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο κινητοποίησης και δε?σμευσης, ο?πως το Εθνικό Μέτωπο, κατέφευγαν πα?ντα στη μαζική αποχή μετά τον αποκλεισμό των υποψηφίων τους.
Γιατί ο?μως σήμερα, για πρώτη φορά στην Πέμπτη Δημοκρατία, κινητοποίησαν λιγότερο από τους μισούς ψηφοφόρους; Πρώτον, επειδή οι οπαδοί της Ανυπότακτης Γαλλίας, ιδιαίτερα κινητοποιημένοι πριν από μόλις ε?να μη?να, υιοθέτησαν την ι?δια συμπεριφορά με τους ψηφοφόρους του Εθνικού Μετώπου. Στη συνέχεια, επειδή η κατάρρευση του Σοσιαλιστικού Κόμματος δεν επέτρεψε παρά σε ε?να πολύ μικρο? αριθμό υποψηφίων να παραμείνουν στο δεύτερο γύρο των εκλογών (μόλις 65, ενώ η?ταν 416 το 2012). Σε αυτό προστίθεται η δυσπιστία ε?ναντι του νέου προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας και του κόμματο?ς του που εκλαμβάνονται από τους αριστερούς ψηφοφόρους ως ε?να ει?δος νέας δεξιάς. Ως εκ του?του ε?μειναν επίσης σπίτι τους. Αντιθέτως, οι ψηφοφόροι της παραδοσιακής δεξιάς προσήλθαν μαζικά στις κάλπες για να υποστηρίξουν τους 298 υποψηφίους τους που πέρασαν στο δεύτερο γύρο, ελπίζοντας ο?τι ο διορισμός ενός δεξιού πρωθυπουργού (E?douard Philippe) μπορεί να οδηγήσει σε μια κυβέρνηση συνασπισμού σε περίπτωση που η Δημοκρατία Εμπρός δεν πα?ρει την πλειοψηφία.
Στις απαντήσεις αυτές ει?ναι σημαντικό να προστεθεί και μι?α ακόμη ο?χι αμελητέα παράμετρος. Το Συ?νταγμα της Πέμπτης Δημοκρατίας ενισχύει την εκτελεστική εξουσία ε?ναντι της νομοθετικής (άρθρα 34 και 37 του Συντάγματος), κάτι που σήμερα τι?νει να ενισχυθεί περαιτέρω. Από τη μι?α πλευρά, η κατάσταση ε?κτακτης ανάγκης δίνει υπερβολικές εξουσίες στον υπουργό εσωτερικών και τους νομάρχες. Από την α?λλη πλευρά, ο ι?διος ο Ε. Macron ανακοίνωσε την προ?θεσή του να επισπεύσει τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε με?σω κανονιστικών αποφάσεων, κάνοντας χρήση του α?ρθρου 38 του Συντάγματος, παρακάμπτοντας το κοινοβούλιο. Δεν ει?ναι λοιπόν λίγοι αυτοί που αναρωτήθηκαν γιατί να μετακινηθούν στις κάλπες για να εκλέξουν ε?να κοινοβούλιο ο ρόλος του οποίου δείχνει να περιορίζεται στην καταγραφή και επισφράγιση της βούλησης του προέδρου της Δημοκρατίας και της κυβέρνηση?ς του.
Η απότομη αναδιαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού που δημιουργεί αμφιβολία στους ψηφοφόρους για τις προθέσεις και τις ικανότητες της κυβέρνησης Macron, η τακτική "ου?τε-ου?τε" των αυξανόμενων ψηφοφόρων των α?κρων, δεξιών και αριστερών, και η προοπτική μιας διακυβέρνησης χωρίς - ή με περιορισμένη - κοινοβουλευτική συζήτηση, προσθέτουν στο 25% των απεχόντων στις προεδρικές εκλογές, ε?να επιπλέον 33% των πολιτών που επέλεξαν την πολιτική απεμπλοκή. Κατά συνέπεια, 58% των Γα?λλων που κλήθηκαν στις κάλπες απάντησαν ει?τε "δεν ξέρω”, ει?τε "δεν θέλω" και σε κάθε περίπτωση δεν συμμετέχω. Πολύ ανησυχητικό μη?νυμα για τη Γαλλία αλλά και την Ευρώπη. Ο πρόεδρος Macron και η κυβέρνησή του έχουν μία πενταετία για να επανασυνδέσουν τους πολίτες με την πολιτική. Διαφορετικά η ενίσχυση των άκρων κινδυνεύει να αναδειχθεί ως η προσεχής επικρατούσα επιλογή.
* Η κα Χλόη Άννα Βλασσοπούλου είναι καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών, Universite? de Picardie, J. Verne, Γαλλία.
