Του Παναγιώτη Ε. Πετράκη*
Τις τελευταίες ημέρες γίνεται μία αρκετά ευρεία συζήτηση για το τι συμβαίνει στην Ελληνική οικονομία και τι θα συμβεί από εδώ και πέρα.
Να συμφωνήσουμε λοιπόν. Η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί. Ίσως σ' ένα χαμηλό επίπεδο δραστηριοποίησης υπό την αρνητική πίεση των capital controls που την απομονώνουν από το διεθνές οικονομικό περιβάλλον, αλλά πάντως έχει σταθεροποιηθεί.
Συγχρόνως θα εμφανιστεί το απίστευτο φαινόμενο των διπλών πλεονασμάτων: πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα και εξωτερικό ισοζύγιο πληρωμών. Ίσως δεν έχουμε ξαναδεί μεταπολεμικά παρόμοια καλά νέα. Εξάλλου η φτωχοποίηση σταθεροποιείται και αυτή. Εμείς και η Γερμανία λοιπόν με παρόμοιες επιδόσεις αλλά υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες να περιβάλλουν τις δύο χώρες.
Όμως όλα αυτά σημειώνονται σε μία οικονομία που έχει 23% ανεργία, 400.000 νέους μετανάστες στο εξωτερικό τα τελευταία τέσσερα χρόνια και 45% των νέων να είναι άνεργοι. Έτσι ουσιαστικά από τη μία μεριά χαμογελάμε και από την άλλη καταθλιβόμαστε. Στην πραγματικότητα λοιπόν η οικονομία σταθεροποιείται σε ένα πολύ χαμηλό επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας. Ένα επίπεδο επιβίωσης θα λέγαμε που μπορεί απλώς να είναι η απαρχή μίας περιόδου στασιμότητας ή μίας περιόδου ανάπτυξης.
Κύριο χαρακτηριστικό του επιπέδου αυτού είναι η υπερφορολόγηση της κατανάλωσης, της ακίνητης περιουσίας και των παραγωγικότερων στρωμάτων του πληθυσμού.
Μήπως όμως σιγά – σιγά ερχόμαστε στην αφετηρία για ένα καλύτερο ξεκίνημα που θα εμφανιστεί μετά το 2017 έως το 2021; Έχουμε ξαναέλθει στο σημείο αυτό στα τέλη του 2014. Σε ορισμένα μάλιστα σημεία, όπως στην κατάσταση της αγοράς εργασίας είμαστε λίγο καλύτερα και σε ορισμένα σημεία όπως το τραπεζικό σύστημα κάπως χειρότερα παρόλο που στον τελευταίο αυτό τομέα κάποιες διαδικασίες έχουν ενεργοποιηθεί.
Θα υλοποιηθεί αυτή τη φορά η πολυπόθητη ανάκαμψη; Εάν δε συμβεί ένα απίστευτο εξάμηνο σαν αυτό του α΄ εξαμήνου του 2015, θα δούμε ορισμένα μακροοικονομικά μεγέθη να βελτιώνονται. Επίσης δεν πρέπει να συμβεί κάτι σοβαρό στον εξωτερικό τομέα. Η ανάκαμψη θα στηριχτεί κατά κύριο λόγο στις δημόσιες επενδύσεις, στο «κλείσιμο» του εξωτερικού ισοζυγίου πληρωμών (τα capital controls παίζουν «θετικό»ρόλο σ' αυτό) και ίσως στην «αποκάλυψη» μερών της σκιώδους οικονομίας.
Τι είναι αυτό λοιπόν που περιμένουμε να υλοποιηθεί;
Περιμένουμε να δούμε το ΑΕΠ να αυξάνεται και την απασχόληση να μειώνεται μέχρι το 2021.
Διάγραμμα 1. Μεγέθυνση του ΑΕΠ και ανεργία μέχρι το 2021
Ορισμένοι αναλυτές χαρακτηρίζουν αυτές τις ανακάμψεις ως «dead cat bounce”. Δηλαδή αναπόφευκτη βελτίωση μετά από μεγάλη συμπίεση. Η βελτίωση της εικόνας της οικονομίας δε θα σηματοδοτήσει μία εντυπωσιακή μεταβολή στις κοινωνικές συνθήκες, όπως τις ζει ο απλός άνθρωπος. Αυτές θα βελτιωθούν δύο με τρία χρόνια αργότερα όταν θα βελτιωθεί περισσότερο η αγορά εργασίας.
Καθήκον της οικονομικής πολιτικής είναι να επιταχύνει και να εξασφαλίσει την είσοδο στην περίοδο της ανάκαμψης αυτής.
Το πραγματικό πρόβλημα όμως που τίθεται είναι πώς μπορεί να γίνει αυτό. Υπάρχουν δύο απόψεις στο θέμα αυτό: Η πρώτη μιλάει χονδρικά για διεύρυνση του δημοσίου τομέα του «μεγάλου αιμοδότη της ανάπτυξης» όπως κάποιοι τον αποκαλούν. Η δεύτερη μιλάει για μια συστηματική ενίσχυση των επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών. Η πρώτη είναι εύκολη και προσωρινά πολιτικά γοητευτική. Η δεύτερη όμως φαίνεται να υπόσχεται καλύτερα αποτελέσματα σε όρους οικονομικής και κοινωνικής αποτελεσματικότητας. Εξάλλου η όποια ανάκαμψη έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την εισροή πόρων από το εξωτερικό. Συνεπώς επιβάλλεται η βελτίωση των εξωτερικών σχέσεων της οικονομίας και η ενδυνάμωση σχέσεων εμπιστοσύνης με όλους τους παίκτες στο εξωτερικό.
Ας ανοίξει μια καλή συζήτηση για όλα αυτά. Θα είναι προς το συμφέρον όλων μας.
*Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι Καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
