Του Θόδωρου Σκυλακάκη*
Οι πολίτες ακούν τόσες φορές από την αριστερά και τη ναζιστική ακροδεξιά να καταφέρονται κατά του φιλελευθερισμού, που θα νόμιζε κανείς –αν τους πίστευε– ότι σ' αυτόν οφείλονται όλα τα δεινά μας. Έχουμε όμως πράγματι εφαρμόσει τις τελευταίες δεκαετίες καθαρά φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές;
Την απάντηση για όλα αυτά δεν την δίνουν οι ταμπέλες. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ π.χ. επιτίθεται κατά του κ. Μητσοτάκη κατηγορώντας τον ως «νεοφιλελεύθερο» και την ίδια ώρα ο κ. Λαφαζάνης κατηγορεί τους τέως συντρόφους του ως «νεοφιλελεύθερους», είναι προφανές ότι οι ταμπέλες δεν αξίζουν ούτε το χαρτί για να τις τυπώσεις. Πόσο μάλλον που κανένα σημαντικό κόμμα, στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ, δεν αυτοπροσδιορίζεται ως «νεοφιλεύθερο».
Η ουσία είναι που μετράει. Το αν λοιπόν εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα φιλελεύθερες πολιτικές προκύπτει αβίαστα από μια και μόνο μεταβλητή. Υπήρξε τα τελευταία χρόνια, είτε στη δεκαετία που προηγήθηκε του μνημονίου ή στα ίδια τα χρόνια του μνημονίου, μια συστηματική πολιτική μείωσης του μεγέθους του κράτους στην Ελλάδα;
Η απάντηση είναι ένα βροντερό και αδιαφιλονίκητο όχι. Το ποσοστό των δαπανών του κράτους (Γενική Κυβέρνηση) στο ΑΕΠ από το 2000 ως το 2015 κυμάνθηκε μεταξύ 45% (το 2006) και 54% του ΑΕΠ και όλα τα χρόνια του μνημονίου δεν έπεσε ποτέ με βάση τα στοιχεία του IMF κάτω από το 49%. Σε αντίθεση με όσα πιστεύουν διάφοροι αριστεροί και ακροδεξιοί, φιλελεύθερη πολιτική και μεγάλο κράτος δεν είναι έννοιες συμβατές μεταξύ τους. Η βασική αξία του φιλελευθερισμού, η ελευθερία, έχει ως καίριο και αναπόσπαστο συστατικό της και την οικονομική ελευθερία. Το δικαίωμα δηλαδή των πολιτών να καθορίζουν οι ίδιοι πώς θα ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος του κόπου τους. Όταν το κράτος διαχειρίζεται τη μισή οικονομία, η ελευθερία αυτή στην πράξη καταργείται.
Μια φιλελεύθερη οικονομική διαχείριση στοχεύει σε λιγότερους φόρους και μικρότερη αλλά πιο αποτελεσματική κρατική παρέμβαση. Αυτό δεν σημαίνει ότι το κράτος δεν πρέπει να φροντίζει να υπάρχουν ισότιμες ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης, αλληλεγγύη για τους αδύναμους, εξασφάλιση υψηλού επιπέδου υπηρεσιών παιδείας και υγείας για όλους τους πολίτες. Κάθε άλλο, μια κεντρώα ή κεντροδεξιά πολιτική μπορεί –και πρέπει, κατά τη γνώμη μου– να θέτει σε υψηλή προτεραιότητα τα κοινωνικά αυτά αγαθά. Δεν είναι όμως ανάγκη να τα προσφέρει το κράτος μονοπωλιακά με τις δικές του γραφειοκρατικές δομές και υπηρεσίες.
Για παράδειγμα τα κουπόνια, που δίνουν στους πολίτες τη δυνατότητα να διαλέξουν οι ίδιοι βρεφονηπιακό σταθμό, δημόσιο ή ιδιωτικό, κατ' εξοχήν υπηρετούν τους φτωχότερους πολίτες, στις περιοχές των οποίων παρέχονται κατά κανόνα οι χειρότερες δημόσιες υπηρεσίες. Δεν βολεύουν όμως τους διάφορους μεσάζοντες που μασουλάνε τους φόρους είτε ως συνδικαλιστές, είτε ως ρουσφετολόγοι πολιτικοί, που έχουν ανάγκη από μια μεγάλη κρατική δομή για να υπηρετούν τα δικά τους ιδιοτελή οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας οι Έλληνες πολίτες δοκίμασαν κάθε είδους πολιτικές συνταγές. Εκσυγχρονιστική σοσιαλδημοκρατία, αναδιανεμητικός συντηρητισμός (με φιλελεύθερη επιχειρηματολογία, αλλά χωρίς το αντίστοιχο πρακτικό αντίκρισμα), νεωτερικός σοσιαλισμός, μεγάλος συνασπισμός, παρδαλή ακραιοαριστεροακροδεξιά. Για να προσθέσουν σασπένς στη συνταγή οι Έλληνες πολίτες, έβαλαν στη Βουλή ακόμα και νεοναζιστές και αλλοπρόσαλλους, για να συνοδεύουν το πιο πιστό σταλινικό κόμμα της Ευρώπης, που είναι διαχρονικά παρόν στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό. Όλα απέτυχαν. Όλοι απέτυχαν. Άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο, με συνολικές επιπτώσεις όμως τραγικές και αδιέξοδες. Το βιώνουμε όλοι μας. Τι δεν δοκίμασαν οι Έλληνες πολίτες; Μια λύση με ξεκάθαρο και σαφές φιλελεύθερο πρόσημο. Λιγότεροι φόροι, μικρότερο κράτος, ανταγωνισμός, ιδιωτική πρωτοβουλία (μη κρατικοδίαιτη), επιχειρηματικότητα, αξιολόγηση Δημοσίου, ανταποδοτικότητα ασφαλιστικών εισφορών κλπ.
Τα δοκίμασαν όλα και απέτυχαν, εκτός από το μόνο που θα οδηγούσε σε μια διαφορετική πορεία. Μήπως φτάνει η ώρα να δοκιμάσουν μια πραγματικά εναλλακτική λύση. Μήπως…
* Ο κ. Θόδωρος Σκυλακάκης είναι πρόεδρος της Δράσης.
