Το ζητούμενο είναι πάντα η Ευρώπη της ασφάλειας, της συναίνεσης και της αλληλεγγύης. Με θεσμούς, κανόνες και μηχανισμούς που θα ενισχύουν την προστασία των Ευρωπαίων.
Ο επίτροπος για την Ανθρωπιστική Βοήθεια, Χρήστος Στυλιανίδης, βρέθηκε προχθές στην Ελλάδα, προκειμένου να καλωσορίσει, μαζί με τον εισηγητή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον νέο φάκελο σχετικά με το rescEU για την περίοδο 2021-2027 Nίκο Ανδρουλάκη, την ελληνική συμμετοχή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας (rescEU), για την καταπολέμηση των φυσικών καταστροφών. Η τελετή έγινε στην αεροπορική βάση της Ελευσίνας, παρουσία του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη.
Τι είναι τώρα το rescEU και γιατί είναι σημαντικό για την Ελλάδα και την Ευρώπη; Το 2013 δημιουργήθηκε ένας μηχανισμός πολιτικής προστασίας, ο οποίος βασίζεται σε μια δεξαμενή μέσων τα οποία διατίθενται εθελοντικά από τα κράτη-μέλη. Τα μέσα αυτά μπορεί να είναι υλικοτεχνική υποδομή, όπως αεροπλάνα Καναντέρ και σκηνές, ή ειδικές ομάδες, όπως η ΕΚΑΜ σε περιπτώσεις σεισμών. Όταν ένα κράτος-μέλος αντιμετώπιζε μία φυσική ή άλλου είδους καταστροφή τότε επικοινωνούσε με την Επιτροπή, δήλωνε τι είχε ανάγκη και αυτή συντόνιζε την αποστολή βοήθειας από τα άλλα κράτη, βάσει της διαθεσιμότητας που είχαν. Καθώς η βοήθεια βασιζόταν σε εθνικά μέσα, σε περίπτωση γενικευμένων πυρκαγιών στη Νότια Ευρώπη, πολλά αιτήματα για βοήθεια είχαν παραμείνει αναπάντητα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα παρατηρήθηκε στην Πορτογαλία το καλοκαίρι του 2017, όπου πέθαναν πάνω από 100 άνθρωποι, αλλά καμία χώρα της Ε.Ε. δεν μπόρεσε να στείλει βοήθεια, καθώς αντιμετώπιζαν και οι ίδιες μεγάλες δασικές πυρκαγιές.
Το σχέδιο Στυλιανίδη
Με αφορμή τις φωτιές στην Πορτογαλία, ο πρόεδρος Γιούνκερ ζήτησε να δημιουργηθεί κάτι ώστε η «Ε.Ε. να κάνει κάτι παραπάνω από το να συλλυπείται τους συγγενείς των θυμάτων». Την πρόταση παρουσίασε ο επίτροπος Χρήστος Στυλιανίδης τον Νοέμβριο του 2017 και προέβλεπε την αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας με τη δημιουργία μιας δεξαμενής δυνατοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το rescEU, η οποία θα είναι επιπλέον των εθνικών δυνατοτήτων και θα ενεργοποιείται όταν δεν μπορεί να σταλεί άλλη βοήθεια.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας είναι τα εξής: Δημιουργείται η ευρωπαϊκή δεξαμενή δυνατοτήτων rescEU, η οποία θα περιλαμβάνει σίγουρα πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα. Τα μέσα αυτά θα αγοράζονται από τα κράτη-μέλη με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα κυμαίνεται από το 80% έως το 90% των εξόδων αγοράς, συντήρησης, επισκευών και άλλων. Θα ανήκουν στα κράτη-μέλη που θα καταβάλλουν το υπόλοιπο ποσό και τα οποία θα μπορούν να τα χρησιμοποιούν και για τις εθνικές τους ανάγκες. Όταν υπάρχει ανάγκη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όμως, θα υποχρεώνονται να στείλουν τις συγκεκριμένες μονάδες στη χώρα που τις χρειάζεται, χωρίς να μπορούν να αρνηθούν την αποστολή τους.
Καθώς μέχρι το 2023 δεν αναμένεται να υπάρχουν έτοιμα νέα αεροπλάνα, προβλέφθηκε μία μεταβατική φάση, κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει κίνητρα στα κράτη-μέλη, όπως η κάλυψη 75% του κόστους που έχουν τα αεροπλάνα, για να εντάξουν εθνικά μέσα στην προσωρινή δεξαμενή rescEU. Για τα μέσα που εντάσσονται στην προσωρινή δεξαμενή δεν υπάρχει η υποχρέωση αποστολής τους σε άλλη χώρα. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν συμφωνήσουν τα κράτη-μέλη στα οποία ανήκουν τα αεροπλάνα.
Με πρόταση της Σοσιαλιστικής Ομάδας, απορρίφθηκε η πρόταση του Συμβουλίου για επιβολή χρηματικής ποινής στα κράτη-μέλη που ενεργοποιούν τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας τρεις φορές σε τρία χρόνια. Τώρα η Επιτροπή θα μπορεί να εξετάζει τα μέτρα πρόληψης του συγκεκριμένου κράτους και αν χρειάζεται να προβαίνει σε συστάσεις για τη λήψη επιπλέον μέτρων.
Προστέθηκαν σημεία τα οποία θα ήταν καλό (δεν έχει αρμοδιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση να υποχρεώσει τα κράτη-μέλη) να λαμβάνονται υπ'' όψιν από τα κράτη-μέλη όταν ετοιμάζουν τα Εθνικά Σχέδια Αντιμετώπισης Κινδύνων και την Εθνική Αξιολόγηση Κινδύνων.
Διατηρήθηκε η υποχρέωση να αποστέλλονται τα κύρια σημεία της Εθνικής Αξιολόγησης Κινδύνων και της Εθνικής Έκθεσης Μέσων Αντιμετώπισης Κινδύνων κάθε τρία χρόνια από τα κράτη-μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και στοιχεία για την αντιμετώπισή τους από τα εθνικά σχέδια, για κινδύνους με διασυνοριακό αντίκτυπο παρά την αντίδραση του Συμβουλίου (ήθελαν αποστολή κάθε πέντε χρόνια και πολύ περιορισμένων πληροφοριών).
Όταν θα ενεργοποιείται ο μηχανισμός, το 75% των επιχειρησιακών εξόδων των μονάδων που στέλνονται ως βοήθεια θα καλύπτονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε αυτές προέρχονται από τα κράτη-μέλη στο πλαίσιο της εθελοντικής δεξαμενής είτε από το rescEU. Για το υπόλοιπο 25%, επαφίεται στο κράτος-μέλος που στέλνει τη βοήθεια να ζητήσει την αποπληρωμή του από το κράτος που λαμβάνει τη βοήθεια ή να το καλύψει το ίδιο.
Η Ελλάδα... εκτός!
Στην πρώτη φάση δημιουργίας της προσωρινής δεξαμενής rescEU, που ανακοινώθηκε στις 21 Μαΐου 2019, συμμετείχαν η Ισπανία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Κροατία και η Ιταλία. Η Ελλάδα δεν συμμετείχε, με τη δικαιολογία του κινδύνου αποστολής μέσων σε άλλα κράτη κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου. Η δικαιολογία αυτή όμως δεν ευσταθούσε σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Έπειτα από πίεση του ευρωβουλευτή του ΚΙΝΑΛ Νίκου Ανδρουλάκη, αλλά και τη γενικότερη κατακραυγή, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 11 Ιουνίου τη συμμετοχή στην προσωρινή δεξαμενή rescEU με δύο πυροσβεστικά αεροπλάνα Καναντέρ.
Η Ελλάδα ακόμα δεν έχει αξιοποιήσει τη δυνατότητα που της δίνει ο μηχανισμός για την επισκευή των εθνικών μέσων με χρηματοδότηση έως και 75% των συνολικών εξόδων.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 13 Σεπτεμβρίου
