Με την κατάθεση στην UNESCO του χάρτη του τουρκικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που αποτυπώνει το σύνολο των τουρκικών διεκδικήσεων εις βάρος της χώρας μας, η Τουρκία επιχειρεί να κατοχυρώσει τη «Γαλάζια Πατρίδα» και να απαντήσει στις ελληνικές κινήσεις για τον ΘΧΣ αλλά και τη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και στις Νότιες Κυκλάδες.
Η Άγκυρα είχε προαναγγείλει την κίνηση αυτή ήδη από τον Απρίλιο, λίγο πριν την παρουσίαση του ελληνικού Χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, ο οποίος αποτύπωνε τα υφιστάμενα χωρικά ύδατα και τις δυνητικές θαλάσσιες ζώνες που η Ελλάδα, βάσει και των οδηγιών της Κομισιόν, θα ελέγχει και θα καθορίζει τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες.
Αν και οι χάρτες του ΘΧΣ αφορούν μόνο τον ρυθμιστικό έλεγχο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε θαλάσσιες περιοχές και δεν αφορούν «απόδοση» ή «κατοχύρωση» κυριαρχίας ή κυριαρχικών δικαιωμάτων, είναι προφανές ότι μετά την κίνηση της Τουρκίας οι δύο χώρες βρίσκονται στην αφετηρία μιας νέας αντιπαράθεσης. Αν και θεωρητικά η υπόθεση του ΘΧΣ αφορά κυρίως περιβαλλοντικά ζητήματα, αγγίζει τον πυρήνα της διαφοράς των ελληνοτουρκικών σχέσεων: την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Και αυτή η αντιπαράθεση έρχεται λίγες ημέρες πριν από την πιθανή συνάντηση του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Τ. Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη και τη διπλωματική προσπάθεια που γίνεται, ώστε να καθοριστεί ημερομηνία για τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.
Η κατάθεση του τουρκικού ΘΧΣ, που διαμορφώθηκε από το επιστημονικό Ινστιτούτο DEHUCAM, έγινε στην πλατφόρμα MSPglobal, την οποία έχουν δημιουργήσει η UNESCO και η Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή (UNESCO-IOC), σε συνεργασία μάλιστα με την Κομισιόν (Γενική Διεύθυνση Θαλάσσιων Υποθέσεων και Αλιείας – DG MARE) για την ανάπτυξη και εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό.
Στον χάρτη, ο οποίος για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας στις 16 Απριλίου, λίγο πριν δημοσιευθεί επίσημα από την κυβέρνηση ο ελληνικός χάρτης ΘΧΣ, περιλαμβάνεται η πλήρης αποτύπωση της «Γαλάζιας Πατρίδας» και των διεκδικήσεων της Τουρκίας σε ελληνική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Και στο κείμενο που συνοδεύει την τουρκική ανάρτηση στην πλατφόρμα της UNESCO γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη τουρκική θέση για την οριοθέτηση μεταξύ ηπειρωτικών ακτών, παρακάμπτοντας και αγνοώντας τα ελληνικά νησιά. Γίνεται ειδική αναφορά στο τουρκολιβυκό Μνημόνιο, τη νομιμότητα του οποίου επικαλείται η τουρκική πλευρά, αλλά και στην παράνομη «συμφωνία» οριοθέτησης της Τουρκίας με το ψευδοκράτος.
Γίνεται επίσης εκτενής αναφορά στις «γκρίζες ζώνες», όπου προβάλλεται η γνωστή τουρκική θέση ότι:
«Υπάρχουν πολυάριθμα μικρά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο, η κυριότητα των οποίων δεν παραχωρήθηκε στην Ελλάδα μέσω διεθνών συνθηκών. Τα περισσότερα από αυτά τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη κατοίκηση και δεν έχουν αυτόνομη οικονομική ζωή. Στις θαλάσσιες ζώνες όπου υπάρχουν τέτοια χαρακτηριστικά, τα θαλάσσια σύνορα αντικατοπτρίζουν μόνο τα χωρικά ύδατα της κύριας ξηράς και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τα όρια κυριαρχίας».
Χθες το βράδυ, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωσή του απορρίπτει τους τουρκικούς ισχυρισμούς, καθώς και τον χάρτη που κατέθεσε στην Κομισιόν, και δηλώνει ότι θα ακολουθήσουν οι δέουσες ενέργειες στα διεθνή fora:
«Η Τουρκία δημοσιοποίησε σήμερα θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό σε απάντηση του ελληνικού σχεδιασμού, που ήδη αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η διαφορά είναι ότι ο τουρκικός χάρτης δεν έχει έρεισμα στο διεθνές δίκαιο, καθώς επιχειρεί να σφετεριστεί περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας και δεν απευθύνεται σε διεθνή οργανισμό που επιβάλλει υποχρέωση ανάρτησης σχετικών χαρτών.
Κατά τούτο, δεν παράγει οποιοδήποτε έννομο αποτέλεσμα και αποτελεί απλά μια αντανακλαστική αντίδραση, κενή περιεχομένου. Η Ελλάδα θα επιμείνει στην πολιτική αρχών που εφαρμόζει και καλεί την Τουρκία να μην προβάλλει μαξιμαλιστικούς ισχυρισμούς που ο καθένας καταλαβαίνει ότι είναι για εσωτερική χρήση και μόνο. Η Ελλάδα θα προβεί στις δέουσες ενέργειες σε όλα τα διεθνή φόρα».
Στην ανάρτηση στην πλατφόρμα MSPglobal της UNESCO και της Κομισιόν, η Τουρκία υποστηρίζει και πάλι ότι δεν υπάρχουν πλήρως οριοθετημένα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών και επικαλείται το ανενεργό πλέον Πρωτόκολλο της Βέρνης (1976) για να υποστηρίξει ότι υφίσταται δέσμευση:«...των δύο χωρών να απέχουν από κάθε ενέργεια ή πρωτοβουλία που θα μπορούσε να διαταράξει τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση της διαφοράς σχετικά με την οριοθέτηση, η οποία αποτελεί διασυνδεόμενο ζήτημα στο Αιγαίο».
Η Τουρκία, πάντως, κάνει ειδική αναφορά στην επιστολή που έχει καταθέσει στον ΟΗΕ τον Μάρτιο του 2020, με τα (μονομερώς επιλεγμένα) εξωτερικά όρια της ΑΟΖ της, τα οποία επικαλύπτουν μεγάλο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Παράλληλα, ανοίγει έναν νέο «λογαριασμό», τονίζοντας ότι με τη Συρία απομένει η εκκρεμότητα της «πλάγιας οριοθέτησης» — κάτι που παραπέμπει στα σενάρια που υπήρξαν προ δύο μηνών για τουρκο-συριακό Μνημόνιο, το οποίο θα επικαλύπτει μέρος της κυπριακής ΑΟΖ.
