Στην εποχή των υψηλών επιτοκίων, του πληθωρισμού και της οικονομικής στασιμότητας, όλοι προσπαθούν να μαντέψουν πότε θα μειωθεί ξανά το κόστος του χρήματος, με τις κεντρικές τράπεζες να διαμηνύουν ότι οι αυξήσεις πλησιάζουν στο τέλος τους. Αν όμως συνεχιστούν οι οικονομικές ανακοινώσεις όπως η χθεσινή στις ΗΠΑ, που δείχνουν ότι η αγορά εργασίας καλπάζει και επομένως συνεχίζει να «ταΐζει» τον πληθωρισμό, τότε ίσως ο δρόμος για το τέλος των επιτοκιακών αυξήσεων είναι ακόμη μακρύς.
Είναι λογικό μία αγορά που έχει μάθει για περίπου μία 15ετία να τροφοδοτείται συνεχώς με άπλετη ρευστότητα να περιμένει την αντιστροφή της υφιστάμενης τάσης και την ολοκλήρωση του κύκλου σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής. Μία αντιστροφή που θα καταστήσει πιο φθηνά τα δάνεια, δίνοντας μεγάλη ανάσα στους δανειολήπτες και ωθώντας τους επενδυτές να αναλάβουν μεγαλύτερα ρίσκα.
Σε λίγες ημέρες από σήμερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αυξήσει ξανά τα επιτόκια κατά 0,25% στο 3,75%. Κατά πάσα πιθανότητα ωστόσο αυτό δεν θα είναι το τελικό επιτόκιο, καθώς αναμένεται μία ακόμη αύξηση τον Σεπτέμβριο στο 4%, ισοφαρίζοντας το ιστορικό υψηλό στα χρόνια της Ευρωζώνης. Η Fed από την πλευρά της, έχει διαμηνύσει ότι εξετάζει δύο ακόμη αυξήσεις μέσα στο έτος, παρά την παύση του Ιουνίου, ολοκληρώνοντας έναν κύκλο που όμοιός του δεν έχει σημειωθεί από το 1980, όταν ο Πολ Βόλκερ έμεινε στην ιστορία αυξάνοντας τα επιτόκια στο 20%.
Αν επιβεβαιωθεί το σενάριο και το φθινόπωρο κορυφωθούν τα επιτόκια, οι αγορές θα αρχίσουν να μετρούν αντίστροφα για τις πρώτες μειώσεις. Πότε θα ξεκινήσουν αυτές και πόσο γρήγορα θα μειωθούν τα επιτόκια στα προ πληθωριστικής κρίσης επίπεδα; Μία σύντομη απάντηση είναι ότι έτος των πρώτων μειώσεων θα είναι το 2024 και όχι το 2023, θα ξεκινήσουν από τις ΗΠΑ και θα ακολουθήσει η Ευρωζώνη, ενώ δεν αποκλείεται στην πορεία να αλλάξουν τα δεδομένα αν η ύφεση αποδειχθεί βαθύτερη των προσδοκιών.
Σύμφωνα με την ING, οι κεντρικές τράπεζες καλούνται πλέον να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο των «slowcessions». Των αργών και ήπιων υφέσεων δηλαδή, ανά τον κόσμο, οι οποίες δεν γίνονται από την πρώτη στιγμή αντιληπτές, όπως λ.χ. μια βαθιά ύφεση. Θα συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς συμβαίνει κατά τους τελευταίους τρεις μήνες του έτους, σημειώνει η ING, όταν θα είναι εμφανέστατη η ύφεση και η μεγάλη πτώση του πληθωρισμού και μόνο τότε θα μπουν στη διαδικασία να εξετάσουν μειώσεις επιτοκίων. Μέχρι τότε, θα συνεχίσουν να παίρνουν την ανιούσα.
Περνάμε τώρα στο debate για το κατά πόσο ΗΠΑ και Ευρώπη βρίσκονται σε πραγματική ύφεση ή απλώς σε μία οικονομική επιβράδυνση που μοιάζει με ύφεση. Είναι αλήθεια ότι ενώ το αμερικανικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε για δύο διαδοχικά τρίμηνα πέρσι και το ΑΕΠ της Ευρωζώνης συρρικνώθηκε τον φετινό χειμώνα, οι οικονομίες εμφανίζουν μεγάλες αντοχές και κυρίως η αγορά εργασίας.
Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι τελικά διαψεύστηκαν οι προσδοκίες για μία πρωτοφανή ενεργειακή κρίση με πλαφόν στη χρήση ρεύματος και φυσικού αερίου τον χειμώνα, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι επιστρέφει η αισιοδοξία και η ανάπτυξη και όλα είναι ρόδινα. Η ύφεση είναι πραγματική και αναμένεται να γίνει πολύ πιο αισθητή τους επόμενους μήνες, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Μία επίσης εξέλιξη που θα ωθήσει τις κεντρικές τράπεζες να μειώσουν τα επιτόκια είναι η πτώση του πληθωρισμού. Γίνεται λόγος εδώ και μήνες για την «επιμονή» του πληθωρισμού και για το γεγονός ότι δεν πέφτει ο δομικός πληθωρισμός, ο οποίος εξαιρεί τις ευμετάβλητες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων. Όμως οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως η εξασθένηση του φαινομένου θα είναι ταχύτερη από τις επίσημες προβλέψεις της Κομισιόν, της ΕΚΤ και της Fed.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μειώσεις επιτοκίων μέσα στο 2023 δεν αναμένεται να δούμε. Σημειώνεται πως μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες, η κυρίαρχη εκτίμηση ήταν ότι η Fed θα προχωρούσε σε 2 μειώσεις έως τον Δεκέμβριο και θα ακολουθούσε η ΕΚΤ στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Εξάλλου, ο κύκλος σύσφιξης της Fed ξεκίνησε 4 μήνες νωρίτερα από της ΕΚΤ. Νεότερες, ωστόσο, προβλέψεις κάνουν λόγο για μειώσεις μέσα στο 2024, με τη Fed να ξεκινά προς το τέλος του α’ τριμήνου και την ΕΚΤ να παίρνει τη σκυτάλη μετά το καλοκαίρι.
Δεν θα πρέπει, τέλος, να ξεχνάμε, ότι πρόσφατα ο Φίλιπ Λέιν, ένας από τους επιφανέστερους αξιωματούχους της ΕΚΤ προειδοποίησε τις αγορές να μη βιάζονται και να μην ποντάρουν όλα τους τα λεφτά στο ότι τα επιτόκια θα μειωθούν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Εν κατακλείδι, ξεκάθαρος δρόμος δεν υπάρχει όμως το πιθανότερο σενάριο είναι να δούμε τα επιτόκια να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα…
