Οι γεωπολιτικές εξελίξεις σπάνια έχουν διαρκές αποτύπωμα στις αγορές· οι θεμελιώδεις οικονομικοί και χρηματοοικονομικοί παράγοντες εξακολουθούν να καθορίζουν τη μεσοπρόθεσμη κατεύθυνση. Αν και ιστορικά οι γεωπολιτικές κρίσεις συνδέονται με αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου, αυτές συχνά αντιστρέφονται εντός ενός έτους, χωρίς μακροχρόνια επίδραση στις μετοχές.
Ωστόσο, οι τελευταίες εντάσεις στη Μέση Ανατολή έχουν προκαλέσει άνοδο 30% στην τιμή του πετρελαίου από τις αρχές Μαΐου, γεγονός που ενδέχεται να ενισχύσει τον πληθωρισμό σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Ευρώπη. Οι κεντρικές τράπεζες, και κυρίως η Fed και η Τράπεζα της Αγγλίας, ενδέχεται να υιοθετήσουν πιο επιφυλακτική στάση, καθυστερώντας τις πολυαναμενόμενες μειώσεις επιτοκίων.
Παρά τις πολιτικές πιέσεις, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα παραμένει εστιασμένη στον περιορισμό του πληθωριστικού κινδύνου. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι, πέρα από τη βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα, η αύξηση των τιμών ενέργειας ενισχύει την επιχειρηματολογία υπέρ της σταθερότητας των επιτοκίων.
Τις περισσότερες φορές, η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και των χρηματοοικονομικών αγορών καθορίζεται από οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις. Μερικές φορές, και κατά κανόνα βραχυπρόθεσμα, τον λόγο έχουν τα όπλα.
Ας παραμείνουμε, λοιπόν, εντός του ρόλου μας σαν οικονομικοί αναλυτές και ας εξετάσουμε την επίδραση των γεωπολιτικών και ενεργειακών εξελίξεων στα κύρια επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία. Την τελευταία 46ετία, το μόνο γεγονός που συνδέεται με ξεκάθαρη πτώση των μετοχών είναι η 11η Σεπτεμβρίου, η οποία επιτάχυνε την ήδη υφιστάμενη διόρθωση μετά τη φούσκα των dot-com. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η εισβολή στην Ουκρανία, που ενίσχυσε τις πληθωριστικές πιέσεις και οδήγησε τη Fed σε ταχύτερη αύξηση επιτοκίων, είχε κάποια περιορισμένη επίδραση. Ωστόσο, η παγκόσμια οικονομία είχε ήδη εισέλθει σε κύκλο αύξησης επιτοκίων πριν από τον Φεβρουάριο του 2022.
Άρα, τα γεωπολιτικά γεγονότα δεν επηρεάζουν μεσοπρόθεσμα τις μετοχές σε ουσιαστικό βαθμό. Επηρεάζουν το πετρέλαιο; Εξετάσαμε πληθώρα γεγονότων σε πετρελαιοπαραγωγές περιοχές, χωρίς ξεκάθαρα συμπεράσματα.
Έναν χρόνο μετά τις εισβολές στο Κουβέιτ και την Ουκρανία, οι τιμές του πετρελαίου είχαν υποχωρήσει πάνω από 20%, παρά τις αρχικές αντιδράσεις. Αντιθέτως, μετά τον Πόλεμο του Κόλπου το 2003 και την Αραβική Άνοιξη το 2011, οι τιμές πράγματι αυξήθηκαν αισθητά, χωρίς όμως κάποιον άμεσο αρχικό σοκ.
Αυτό εξηγεί και τη συγκρατημένη αντίδραση των αγορών τη Δευτέρα – μετοχές, ομόλογα και τιμές πετρελαίου παρουσίασαν περιορισμένες μεταβολές. Οι μετοχές υψηλής κεφαλαιοποίησης στις ΗΠΑ παραμένουν μόλις 3% χαμηλότερα από τα ιστορικά υψηλά τους.
Για να παραφράσουμε τον Frank Herbert: «Το πετρέλαιο πρέπει να ρέει». Οι μεγάλες καταναλωτικές οικονομίες –μερικές εκ των οποίων είναι σύμμαχοι του Ιράν– θα κάνουν ό,τι χρειαστεί για να διασφαλίσουν τη ροή του. Υπενθυμίζεται ότι το Ιράν λειτουργεί αποσταθεροποιητικά σχεδόν μισό αιώνα, γεγονός που ώθησε τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να επενδύσουν σε αγωγούς που παρακάμπτουν κρίσιμα ναυτικά σημεία, όπως τα Στενά του Ορμούζ.
Ίσως είναι πρόκληση της τύχης να το πούμε, αλλά η ιστορική εμπειρία δεν υποστηρίζει την πιθανότητα σημαντικών και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στην παγκόσμια οικονομία ή στις αγορές.
Ωστόσο, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τους τελευταίους μήνες οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονταν σε χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο, στοιχείο που βοήθησε στη συγκράτηση του πληθωρισμού κατά τις πρώτες φάσεις του εμπορικού πολέμου. Οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή έχουν πυροδοτήσει άνοδο 30% από τις αρχές Μαΐου, εξέλιξη που πιθανότατα θα επηρεάσει τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη τους επόμενους μήνες και θα αναδείξει πληθωριστικές πιέσεις που έως τώρα παρέμεναν «κάτω από το καπό».
Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος της Fed, Jerome Powell – προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Προέδρου των ΗΠΑ – «η επίδραση των δασμών έρχεται». Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα εκφράζει φόβους ότι ο συνδυασμός δασμών και αυξανόμενων τιμών ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε αναζωπύρωση του πληθωρισμού, ενισχύοντας την πρόβλεψη για υψηλότερες τιμές. Παρά την προσπάθεια του Powell να ισορροπήσει ανάμεσα σε απαισιόδοξες προβλέψεις για τον πληθωρισμό και αισιόδοξες για την ανάπτυξη – συνεχίζοντας να υποστηρίζει την πιθανότητα δύο μειώσεων επιτοκίων μέχρι το τέλος του έτους – ο Λευκός Οίκος δεν ικανοποιήθηκε, εξαπολύοντας νέα επίθεση και απειλές αποπομπής του.
Οι αγορές, ωστόσο, εμπιστεύονται ότι ο ψύχραιμος Scott Bessent έχει σταθερό χέρι στην οικονομική διαχείριση, και αντέδρασαν με ηρεμία. Παρόμοια και η δήλωση του υποψηφίου για την προεδρία της Fed, Christopher Waller, ότι θα μπορούσε να υποστηρίξει μείωση επιτοκίων τον Ιούλιο, δεν μετακίνησε τις αγορές, οι οποίες συνεχίζουν να προεξοφλούν δύο μειώσεις έως το τέλος του έτους, σε ευθυγράμμιση με τις ίδιες τις εκτιμήσεις της Fed (αν και με χαμηλό βαθμό βεβαιότητας).
Τόσο στη Fed όσο και στην Τράπεζα της Αγγλίας, ορισμένα μέλη αρχίζουν να εκφράζουν σκεπτικισμό για τη διατήρηση των επιτοκίων σταθερών. Όμως, η άνοδος των τιμών ενέργειας πιθανόν να ενισχύσει τα επιχειρήματα των «σκληροπυρηνικών» υπέρ της διατήρησης των επιτοκίων.
Τελικό συμπέρασμα; Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς την άμεση επίδραση των γεωπολιτικών εξελίξεων στις αγορές. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, είναι οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές μεταβλητές που καθορίζουν την κατεύθυνση. Από αυτή την άποψη, οι αυξανόμενες τιμές ενέργειας πιθανότατα θα ενισχύσουν τη στάση των κεντρικών τραπεζών υπέρ της διατήρησης των επιτοκίων στα σημερινά επίπεδα.
________________________________________________________________________________________________
* O Γιώργος Λαγαρίας είναι Chief Economist της Forvis Mazars Financial Planning UK
