Όπως ανακοίνωσαν χθες ανώτατα στελέχη του ΝΑΤΟ, προχθές Τετάρτη ήταν η πρώτη φορά την ιστορία που αεροσκάφη της συμμαχίας αντιμετώπισαν πιθανούς στόχους μέσα στον εναέριο χώρο της. Αναφερόμαστε φυσικά στην κατάρριψη ρωσικών drones από πολωνικά και ολλανδικά αεροπλάνα πάνω από το έδαφος της Πολωνίας και στον συναγερμό που σήμανε στις στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ.
Ανεξάρτητα από τις ακριβείς ρωσικές προθέσεις, είναι φανερό πως η ένταση που επικρατεί εδώ και δυόμισι και πλέον χρόνια μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών χωρών και τις Ρωσίας μετά την επίθεσή της στην Ουκρανία έχει ανεβεί στο επόμενο επίπεδο και κανείς πλέον δεν μπορεί να αποκλείσει κατηγορηματικά την περαιτέρω κλιμάκωση. Σχεδόν ταυτόχρονα, η ισραηλινή αεροπορία βομβάρδισε στόχους εντός του Κατάρ, στοχεύοντας την ηγεσία της Χαμάς μετά την τρομοκρατική επίθεση που εκδηλώθηκε στην Ιερουσαλήμ.
Και σε αυτή την περίπτωση, μιλάμε για κάτι που στην ουσία δεν έχει προηγούμενο και που ενόχλησε ακόμα και τον Αμερικανό πρόεδρο. Παρά την σχετικά ήπια αντίδραση της ηγεσίας του Κατάρ και των υπόλοιπων αραβικών κρατών, είναι και εδώ φανερό πως η ένταση έχει ανεβεί σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει κάποιο «ατύχημα» που θα οδηγήσει σε σημαντική χειροτέρευση των σχέσεων του Ισραήλ αλλά και των ΗΠΑ.
Μεγάλη ένταση επικρατεί και αλλού, όπως στην Ινδονησία, όπου οι σοβαρές ταραχές είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών διαδηλωτών και στο Νεπάλ όπου εκτός από τους αρκετούς νεκρούς στις ταραχές είχαμε και την πυρπόληση του κοινοβουλίου και άλλων κρατικών κτιρίων. Με λίγα λόγια, η κατάσταση σε πολλές περιοχές χώρες του κόσμου είναι έκρυθμη και οι πόλεμοι που βρίσκονται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν σταματούν αλλά κινδυνεύουν να επεκταθούν και να εμπλέξουν ακόμα περισσότερα κράτη.
Εκτός από τους πολέμους, ανησυχητικές είναι οι εξελίξεις και σε οικονομικό επίπεδο ή μάλλον σε δημοσιονομικό επίπεδο. Η πτώση της γαλλικής κυβέρνησης λόγω της αδυναμίας κατάρτισης και ψήφισης κρατικού προϋπολογισμού που θα αντιμετωπίζει στοιχειωδώς το διπλό πρόβλημα των ελλειμμάτων και του χρέους, μας θύμισε για μία ακόμα φορά πως ένα μεγάλο μέρος των κρατών του (υπό την ευρεία έννοια) δυτικού κόσμου αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα με το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα των προϋπολογισμών. Τα προβλήματα αυτά δεν έχουν εύκολη λύση, καθώς η επιβολή πολιτικής λιτότητας είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις από σημαντικό ποσοστό των ψηφοφόρων.
Εκτός αυτού, το γεγονός πως τα επιτόκια δανεισμού βρίσκονται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από την περίοδο πριν την πανδημία, έχει ως αποτέλεσμα την σημαντική άνοδο του κόστους δανεισμού των περισσότερων κρατών και την ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών.
Αν κάποιος μας έλεγε πριν μερικά χρόνια πως το γενικότερο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον θα έμοιαζε με ό,τι περιγράψαμε, θα θεωρούσαμε σχεδόν βέβαιο πως οι διεθνείς αγορές θα βρισκόντουσαν σε μάλλον κακή κατάσταση. Πώς θα μπορούσαν οι διεθνείς επενδυτές να αδιαφορήσουν για τον κίνδυνο σύρραξης μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, δηλαδή των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων, ειδικά την στιγμή που η Ρωσία δείχνει σαφώς πως δεν σκοπεύει να σταματήσει την προσπάθειά της να πετύχει όλους τους στόχους της στην Ουκρανία, αδιαφορώντας επιδεικτικά ακόμα και για τις ειρηνευτικές προσπάθειες του Αμερικανού προέδρου;
Θα μπορούσαν άραγε να αδιαφορήσουν αν την ίδια ακριβώς στιγμή δημιουργούνταν οι προϋποθέσεις για επιστροφή της έντασης μεταξύ του Ισραήλ και των περισσότερων αραβικών κρατών, ύστερα από αρκετά χρόνια στοιχειώδους συνεννόησης μεταξύ τους; Και αν δεν τους προβλημάτιζαν όλα τα παραπάνω, θα μπορούσαν να αγνοήσουν την διολίσθηση της Γαλλίας σε μία πολιτική κρίση εξαιτίας της αδυναμίας των πολιτικών δυνάμεων της χώρας να συμφωνήσουν σε έναν αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης των δημοσιονομικών προβλημάτων της χώρας;
Ή να ξεχάσουν το γεγονός πως οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο βρίσκονται σε μία φάση σταδιακά κλιμακούμενης αντιπαράθεσης και πως η Κίνα προσπαθεί να εντάξει όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη σε μία συμμαχία εναντίον των ΗΠΑ;
Ρίχνοντας μία γρήγορη ματιά στην συμπεριφορά των διεθνών αγορών μετοχών και ομολόγων μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι επενδυτές μάλλον δεν έχουν τρομάξει και πολύ από όλα αυτά. Η ξέφρενη επενδυτική κούρσα στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης οδηγεί όλο και υψηλότερα τις χρηματιστηριακές πρωταγωνίστριες του κλάδου, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στην Κίνα που προσπαθεί να μην τις αφήσει να ξεφύγουν.
Την ίδια ώρα, μεγάλος ενθουσιασμός επικρατεί και σε άλλους τομείς, όπως αυτός των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο διάστημα και στην ρομποτική, ενώ συνεχίζεται το επενδυτικό πάρτι στην αγορά crypto, όπως φαίνεται καθαρά και από την ενθουσιώδη υποδοχή που επιφυλάσσουν οι επενδυτές στις εταιρείες του τομέα που εισάγονται στα διεθνή χρηματιστήρια. Πέρα από τις μετοχές, ηρεμία επικρατεί και στον κόσμο των ομολόγων, καθώς ακόμα και τα γαλλικά ομόλογα που βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών για την πολιτική κατάσταση στην χώρα δεν υφίστανται τόσο έντονες πιέσεις.
Όπως έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν, οι χρηματοοικονομικές αγορές μπορούν να διαψεύδουν για πολύ μεγάλα διαστήματα όλους όσους ανησυχούν για την πορεία τους επικαλούμενοι διάφορους πολύ προφανείς κινδύνους. Έχουμε δει όμως μερικές φορές και την τιμωρία της αδιαφορίας της πλειοψηφίας των επενδυτών για τα διάφορα προειδοποιητικά σημάδια που είναι τόσο εύκολο να δουν.
Η περίοδος που διανύουμε μας είναι γεμάτη από τέτοια σημάδια. Ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου στην Ευρώπη, της επιστροφής της Μέσης Ανατολής σε σκηνικό μεγάλης έντασης ανάμεσα στο Ισραήλ και τις αραβικές χώρες, τα σημάδια πιθανής αποσταθεροποίησης σε μεγάλες χώρες όπως η Ινδονησία, είναι μόνο κάποια από αυτά.
Ο μεγάλος επενδυτικός (ή κερδοσκοπικός) ενθουσιασμός που οδηγεί τις αγορές σε νέα υψηλά και η εκτόξευση των μετοχών επιχειρηματικών κλάδων που είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουν γρήγορα να πετύχουν αξιόλογη κερδοφορία είναι επίσης σοβαρά σημάδια. Όπως και το γεγονός πως το κόστος δανεισμού για τις περισσότερες χώρες του κόσμου είναι τώρα σαφώς υψηλότερο από αυτό της προηγούμενης δεκαετίας.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως έξω από τις αγορές έχει αρχίσει να δημιουργείται κάτι σαν ναρκοπέδιο, το οποίο θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί ξαφνικά εξαιτίας κάποιας εξέλιξης που θα διαταράξει την ισορροπία που επικρατεί αυτή την στιγμή και αφήνει τις αγορές να συνεχίσουν την πορεία που ακολουθούν από το τέλος του 2022.
Δεν είμαστε προφήτες για να προβλέψουμε ποια θα μπορούσε να είναι αυτή η αφορμή. Ίσως και να μην είναι απαραίτητη μία αφορμή όταν υπάρχουν ήδη αρκετές αιτίες. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως τα προειδοποιητικά καμπανάκια έχουν ηχήσει και πως το επίπεδο εγρήγορσης των επενδυτών θα πρέπει να είναι υψηλό. Μπορεί τελικά να μην γίνει και τίποτα κακό και οι αγορές να συνεχίσουν την πορεία τους προς συνεχή ιστορικά υψηλά. Το αντίθετο όμως δεν θα πρέπει να θεωρείται έκπληξη!
