Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι η επίθεση του Ισραήλ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν θα μπορούσε να διαρκέσει τουλάχιστον δύο εβδομάδες.
Ο συγχρονισμός του φαίνεται ακριβής για κάποιο λόγο. Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας και οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας έχουν σαφώς σχεδιάσει μια μεθοδική, βήμα προς βήμα εκστρατεία.
Οι ισραηλινές δυνάμεις επικεντρώθηκαν αρχικά στον αποκεφαλισμό της ιρανικής στρατιωτικής και επιστημονικής ηγεσίας και, εξίσου σημαντικό, στην καταστροφή σχεδόν του συνόλου της αεροπορικής άμυνας του Ιράν.
Τα ισραηλινά αεροσκάφη όχι μόνο μπορούν πλέον να επιχειρούν ελεύθερα πάνω από τον ιρανικό εναέριο χώρο, αλλά μπορούν να ανεφοδιάζουν και να αποθέτουν περισσότερες ειδικές δυνάμεις σε σημεία-κλειδιά για να επιτρέπουν βομβαρδισμούς ακριβείας σε στόχους και επιθέσεις σε κρυφές ή καλά προστατευμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Σε δημόσιες δηλώσεις του από την έναρξη της εκστρατείας, ο Νετανιάχου έχει επισημάνει δύο βασικούς στόχους: να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να ενθαρρύνει τον ιρανικό λαό να ανατρέψει το κληρικό καθεστώς.
Με αυτούς τους δύο στόχους κατά νου, πώς θα μπορούσε να τελειώσει η σύγκρουση; Αρκετά μεγάλα σενάρια είναι πιθανά.
Επιστροφή στις διαπραγµατεύσεις
Ο ειδικός απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, επρόκειτο να συμμετάσχει την Κυριακή σε έκτο γύρο συνομιλιών με τους Ιρανούς ομολόγους του με στόχο μια συμφωνία που θα αντικαθιστούσε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η οποία διαπραγματεύθηκε υπό την κυβέρνηση Ομπάμα το 2015. Ο Τραμπ αποσύρθηκε από τη συμφωνία αυτή κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του το 2018, παρά την προφανή συμμόρφωση του Ιράν μέχρι τότε.
Ο Νετανιάχου ήταν αντίθετος με τη συμφωνία του 2015 και έχει δηλώσει ότι δεν πιστεύει ότι το Ιράν είναι σοβαρό όσον αφορά την αντικατάστασή της.
Έτσι, η αποδοχή των διαπραγματεύσεων ως αποτέλεσμα της ισραηλινής εκστρατείας βομβαρδισμού θα ήταν μια μαζική υποχώρηση από τον Νετανιάχου. Θέλει να χρησιμοποιήσει την αποδέσμευση του Ιράν για να αποκαταστήσει τα διαπιστευτήριά του για την ασφάλειά του μετά τις επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023.
Παρόλο που ο Τραμπ συνεχίζει να πιέζει το Ιράν να αποδεχθεί μια συμφωνία, οι διαπραγματεύσεις είναι εκτός τραπέζης προς το παρόν. Ο Τραμπ δεν θα μπορέσει να πείσει τον Νετανιάχου να σταματήσει τους βομβαρδισμούς για να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις.
Πλήρης καταστροφή του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν
Η καταστροφή του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν θα περιλάμβανε την καταστροφή όλων των γνωστών εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντόου, περίπου 100 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης.
Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) Ραφαέλ Γκρόσι, η εγκατάσταση βρίσκεται περίπου μισό μίλι κάτω από το έδαφος, κάτω από ένα βουνό. Είναι πιθανότατα πέρα από την εμβέλεια ακόμη και των αμερικανικών βομβών βαθιάς διείσδυσης των 2.000 κιλών.
Οι είσοδοι και τα φρεάτια εξαερισμού της εγκατάστασης θα μπορούσαν να κλείσουν προκαλώντας κατολισθήσεις. Αλλά αυτό θα ήταν μια προσωρινή λύση.
Για να εξουδετερωθεί εντελώς το Φορντόου θα χρειαζόταν μια επίθεση των ισραηλινών ειδικών δυνάμεων. Αυτό είναι σίγουρα δυνατό, δεδομένης της επιτυχίας του Ισραήλ να εισάγει μέχρι σήμερα πράκτορες στο Ιράν. Αλλά θα παρέμεναν ερωτήματα σχετικά με το πόσο εκτεταμένη θα μπορούσε να καταστραφεί η εγκατάσταση και στη συνέχεια πόσο γρήγορα θα μπορούσε να ανοικοδομηθεί.
Και η καταστροφή των πυρηνικών φυγόκεντρων του Ιράν - που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου για τη δημιουργία βόμβας - θα ήταν μόνο ένα βήμα για την κατάργηση του προγράμματός του.
Το Ισραήλ θα πρέπει επίσης να εξασφαλίσει ή να εξαλείψει το απόθεμα ουρανίου του Ιράν που έχει ήδη εμπλουτιστεί σε καθαρότητα 60%. Αυτό είναι αρκετό για έως και δέκα πυρηνικές βόμβες, αν εμπλουτιστεί στην οπλική καθαρότητα του 90%.
Αλλά γνωρίζουν οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες πού βρίσκεται αυτό το απόθεμα;
Η κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος
Η κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος είναι ασφαλώς πιθανή, ιδίως δεδομένης της απομάκρυνσης από το Ισραήλ των πιο υψηλόβαθμων στρατιωτικών ηγετών του Ιράν από την έναρξη των επιθέσεών του την Παρασκευή, συμπεριλαμβανομένων των επικεφαλής του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης και των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων.
Και οι διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος κατά τη διάρκεια των ετών, με πιο πρόσφατες τις διαδηλώσεις «Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» μετά τον θάνατο υπό αστυνομική κράτηση μιας νεαρής Ιρανής, της Mahsa Amini, το 2022, έχουν δείξει πόσο αντιδημοφιλές είναι το καθεστώς.
Τούτου λεχθέντος, το καθεστώς έχει επιβιώσει πολλών προκλήσεων από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 1979, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980 και των μαζικών κυρώσεων. Έχει αναπτύξει αξιοσημείωτα αποτελεσματικά συστήματα ασφαλείας που του επέτρεψαν να παραμείνει στη θέση του.
Μια άλλη αβεβαιότητα σε αυτό το στάδιο είναι το κατά πόσον οι ισραηλινές επιθέσεις σε πολιτικούς στόχους θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένα κίνημα «συσπείρωσης γύρω από τη σημαία» μεταξύ των Ιρανών.
Ο Νετανιάχου δήλωσε τις τελευταίες ημέρες ότι το Ισραήλ είχε ενδείξεις ότι τα εναπομείναντα ανώτερα στελέχη του καθεστώτος ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Αλλά δεν έδωσε καμία απόδειξη.
Ένα μεγάλο κόμμα προσχωρεί στον αγώνα
Θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να εμπλακούν στις μάχες;
Αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ο πρεσβευτής του Ιράν στον ΟΗΕ κατηγόρησε ευθέως τις ΗΠΑ ότι βοηθούν το Ισραήλ στα χτυπήματά του.
Αυτό είναι σχεδόν βέβαιο ότι ισχύει, δεδομένης της στενής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Επιπλέον, υψηλόβαθμοι Ρεπουμπλικάνοι, όπως ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, έχουν καλέσει τον Τραμπ να διατάξει τις αμερικανικές δυνάμεις να βοηθήσουν το Ισραήλ να «τελειώσει τη δουλειά».
Ο Τραμπ πιθανόν να είναι απρόθυμος να το πράξει αυτό, ιδίως δεδομένης της κριτικής του για τους «για πάντα πολέμους» των προηγούμενων αμερικανικών κυβερνήσεων. Αλλά αν το Ιράν ή φιλο-ιρανικές δυνάμεις χτυπούσαν μια αμερικανική βάση ή στρατιωτικό περιουσιακό στοιχείο στην περιοχή, η πίεση θα αυξανόταν στον Τραμπ να προβεί σε αντίποινα.
Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι ο Τραμπ πιθανότατα επιθυμεί ο πόλεμος να τελειώσει το συντομότερο δυνατό. Η κυβέρνησή του θα γνωρίζει ότι όσο περισσότερο παρατείνεται μια σύγκρουση, τόσο πιο πιθανό είναι να προκύψουν απρόβλεπτοι παράγοντες.
Θα μπορούσε η Ρωσία να εμπλακεί στο πλευρό του Ιράν; Σε αυτό το στάδιο αυτό είναι μάλλον απίθανο. Η Ρωσία δεν επενέβη στη Συρία στα τέλη του περασμένου έτους για να προσπαθήσει να προστατεύσει το καταρρέον καθεστώς Άσαντ. Και η Ρωσία έχει πολλά στο πιάτο της με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Ρωσία επέκρινε την ισραηλινή επίθεση όταν ξεκίνησε, αλλά φαίνεται ότι δεν έχει αναλάβει καμία δράση για να βοηθήσει το Ιράν να αμυνθεί.
Και θα μπορούσαν να εμπλακούν περιφερειακές δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα;
Οι αβεβαιότητες κυριαρχούν
Δεν γνωρίζουμε την έκταση του ιρανικού οπλοστασίου πυραύλων και ρουκετών. Στα αρχικά αντίποινα στα χτυπήματα του Ισραήλ, το Ιράν κατάφερε να εξουδετερώσει εν μέρει το σύστημα αεράμυνας Iron Dome του Ισραήλ, προκαλώντας απώλειες μεταξύ των πολιτών.
Αν μπορέσει να συνεχίσει να το κάνει αυτό, προκαλώντας περισσότερες απώλειες αμάχων, οι Ισραηλινοί που είναι ήδη δυσαρεστημένοι με τον Νετανιάχου για τον πόλεμο στη Γάζα μπορεί να αρχίσουν να αμφισβητούν τη σοφία του να ξεκινήσει μια νέα σύγκρουση.
Αλλά δεν είμαστε κοντά σε αυτό το σημείο. Αν και είναι πολύ νωρίς για αξιόπιστες δημοσκοπήσεις, οι περισσότεροι Ισραηλινοί είναι σχεδόν βέβαιο ότι επικροτούν τη μέχρι στιγμής δράση του Νετανιάχου για να παραλύσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Επιπλέον, ο Νετανιάχου έχει απειλήσει να κάνει την Τεχεράνη να «καεί» αν το Ιράν στοχεύσει σκόπιμα ισραηλινούς πολίτες.
Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το Ιράν δεν επιφυλάσσει εκπλήξεις. Το Ισραήλ έχει αποδυναμώσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς. Είναι σαφές ότι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν το Ιράν μέσω επιθέσεων αντιπερισπασμού.
Το μεγάλο ερώτημα θα είναι τι θα ακολουθήσει μετά τον πόλεμο. Το Ιράν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποχωρήσει από τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων και θα απαγορεύσει περισσότερες επιθεωρήσεις από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας.
Το Ισραήλ θα μπορέσει πιθανότατα να καταστρέψει τις υπάρχουσες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, αλλά το θέμα είναι μόνο πότε -όχι αν- το Ιράν θα τις ξαναδημιουργήσει.
Αυτό σημαίνει ότι η πιθανότητα το Ιράν να προσπαθήσει να εξασφαλίσει μια πυρηνική βόμβα προκειμένου να αποτρέψει μελλοντικές ισραηλινές επιθέσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Και η περιοχή θα παραμείνει σε μια επισφαλή θέση.
Ο Ian Parmeter είναι Ερευνητής, στις Σπουδές Μέσης Ανατολής, Εθνικό Πανεπιστήμιο Αυστραλίας. Το άρθρο του αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο TheConversation.
