Της Adela Kleckova
Η Τσεχία κατέστη θύμα της τρομοκρατίας του ρωσικού κράτους. Η αντίδραση της Τσεχίας να απελάσει 18 Ρώσους διπλωμάτες ήταν απλώς το ξεκίνημα της μεγαλύτερης σύγκρουσης ανάμεσα στη Μόσχα και την Πράγα στην σύγχρονη ιστορία των δύο χωρών, η οποία κλιμακώθηκε σε μια άνευ προηγουμένου απέλαση έσω και 70 στελεχών της ρωσικής πρεσβείας από την Τσεχική Δημοκρατία.
Δυστυχώς, η υπόθεση Vrbětice είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου στις επιχειρήσεις επιρροής που η Ρωσία, στο πλαίσιο ενός υβριδικού πολέμου διεξάγει εναντίον τόσο της Τσεχίας όσο και το ΝΑΤΟ.
Η Τσεχία είχε γίνει στόχος της τρομοκρατίας του ρωσικού κράτους πολύ πέρα από το περιστατικό του Salisbury το 2018. Αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα μάλιστα έχει δύο τρομακτικά πρωτιές.
Πρώτον, είναι η μεγαλύτερη επίθεση εναντίον της Τσεχίας στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Δεύτερον είναι η βιαιότερη παραβίαση της κυριαρχίας των μελών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ασφαλείας της Τσεχίας, πράκτορες των ρωσικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών, φορέα γνωστού ως GRU (Главное Разведывательное Управление) προκάλεσαν το 2014 μια τεράστια έκρηξη 58 τόνων πυρομαχικών στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης πυρομαχικών στην περιοχή του Vrbětice, σκοτώνοντας δύο Τσέχους πολίτες, απειλώντας την ασφάλεια εκατοντάδων ανθρώπων στα γύρω χωριά και προκαλώντας ζημιές δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Τα τσεχικά μέσα ανέφεραν στο παρελθόν ότι τα όπλα και τα πυρομαχικά στο οπλοστάσιο μπορεί να είχαν ως προορισμό είτε ουκρανικές δυνάμεις που αντιμάχονταν επαναστάστες υπέρ της Ρωσίας, είτε επαναστάτες στη Συρία που αντιμάχονταν την κυβέρνηση την οποία υποστήριζε η Ρωσία.
Οι συγκλονιστικές λεπτομέρειες της υπόθεσεις κοινοποιήθηκαν από τον Πρωθυπουργό Andrej Babiš και των υπηρεσιακό Υπουργό Εξωτερικών Jan Hamáček το προηγούμενο Σάββατο. Αντιθέτως, ο πρόεδρος Miloš Zeman δεν έσπευσε να σχολιάσει την υπόθεση Vrbětice.
Μετά από μια εβδομάδα, στην επίσημη ομιλία του, έβαλε εναντίον της αξιοπιστίας των στοιχείων υπέρ της εμπλοκής της GRU που παρουσίασαν οι τσεχικές μυστικές υπηρεσίες. Ο Zeman είναι γνωστό πως συχνά έχει φιλορωσικές απόψεις. Τοποθετήθηκε υπέρ της αγοράς των ρωσικών εμβολίων Sputnik V και υποστήριξε την πρόσκληση της ρωσικής Rosatom για να συμμετάσχει σε έναν διαγωνισμό για την επέκταση του τσεχικού πυρηνικού σταθμού ενέργειας Dukovany.
Οι εταίροι και σύμμαχοι της Τσεχίας, συμπεριλαμβανομένων των υπολοίπων χωρών του V4, των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου και των χωρών της Βαλτικής, καταδίκασαν τις ενέργειες της Ρωσίας και εξέφρασαν αμέσως την συμπαράστασή τους. Η Σλοβακία, η Ρουμανία και οι χώρες της Βαλτικές απέλασαν μάλιστα Ρώσους διπλωμάτες για να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς την Πράγα. Η Πολωνία και η Βουλγαρία εξετάζουν την ίδια πορεία δράσης.
Ομοίως, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ υποστηρίζουν σταθερά τους Τσέχους μετά από τις δηλώσεις του Ύπατου Εκπροσώπου Joseph Borrell και του Γενικού Γραμματέα της συμμαχίας Jens Stoltenberg. Η συντονισμένη αντίδραση συζητείται έντονα και στις δύο αυτές διεθνείς πλατφόρμες από την προηγούμενη Δευτέρα.
Η κλιμάκωση της σύγκρουσης
Σε αντίδραση προς το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα, η Πράγα απέλασε 18 μέλη της Ρωσικής Πρεσβείας που έχουν ταυτοποιηθεί ως κατάσκοποι είτε της GRU είτε των υπηρεσιών πληροφόρησης εξωτερικών ζητημάτων (SVR).
Τουλάχιστον οι μισοί από τους απελασθέντες Ρώσους κατείχαν υψηλές θέσεις, μεταξύ των οποίων και ο Αρχιγραμματέας και πρώην εκπρόσωπος τύπου Alexey Kolmakov, ο οποίος υπήρξε πολύ ενεργός στην υπόθεση Koněv (όταν το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να καθαιρέσει ένα παλιό άγαλμα ενός σοβιετικού στρατάρχη που «απελευθέρωσε» την Πράγα το 1945) και ο Αρχιγραμματέας και αναπληρωτής επικεφαλής της διπλωματικής αποστολής Alexandr Antonov, γνωστός και ως «ο άνθρωπος με την ρικίνη» στην ομώνυμη υπόθεση (και οι δύο ρωσικές επιχειρήσεις θα εξηγηθούν παρακάτω).
Αυτός ο αριθμός μπορεί να φαίνεται υψηλός, και όντως είναι η πιο τολμηρή πράξη αντίστασης έναντι των ρωσικών παρενοχλήσεων από το 1989. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να ιδωθεί υπό ένα ευρύτερο πρίσμα.
Πρώτον, ο αριθμός είναι χαμηλότερος απ’ ό,τι στην υπόθεση Salisbury όταν μετά από μια αποτυχημένη δολοφονία του πρώην διπλού πράκτορα Sergey Skripal, το Λονδίνο απέλασε 23 Ρώσους διπλωμάτες. Δεύτερον, η ρωσική πρεσβεία στην Πράγα έχει 129 υπαλλήλους, όπου ένα σημαντικό μέρος των μισών από αυτούς θεωρείται πως είναι στελέχη των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών.
Οι Ρώσοι ήδη έχουν αποχωρήσει από την Τσεχία, αφήνοντας την πρεσβεία με 28 διπλωμάτες και 71 τακτικούς υπαλλήλους (και 10 ακόμη στα προξενεία στο Μπρνο και το Κάρλοβι Βάρι).
Δυστυχώς, το Κρεμλίνο κλιμάκωσε την ένταση απευλαύνοντας 20 Τσέχους (μεταξύ των οποίων και 16 διπλωμάτες) από την τσεχική πρεσβεία στη Μόσχα που περιλαμβάνει συνολικά 58 στελέχη - 26 διπλωμάτες και 32 υπαλλήλους. Με μόλις 10 διπλωμάτες να απομένουν, η λειτουργία της τσεχικής πρεσβείας πρόκειται να παραλύσει.
Έτσι, το βράδυ της Τετάρτης, η Ρωσία έλαβε ένα τελεσίγραφο να επιτρέψει την επιστροφή των Τσέχων διπλωματών στη Μόσχα. Διαφορετικά, η Πράγα θα μειώσει τον αριθμό των στελεχών στη ρωσική πρεσβεία ώστε αυτός να ισούται με τον αντίστοιχο της τσεχικής πρεσβείας (που υπό τις τρέχουσες συνθήκες σημαίνει την απέλαση έως και 70 ατόμων).
Το Κρεμλίνο αποφάσισε να μη συμμορφωθεί με τους όρους αυτούς μη αφήνοντας στην Τσεχία άλλη επιλογή. Στη Μόσχα δόθηκε προθεσμία μέχρι το τέλος του Μαϊου να αποσύρει τους ανθρώπους της από τη χώρα.
Αυτή η απόφαση, μολονότι πολύ ριζοσπαστική, δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Το 1971, το Ηνωμένο Βασίλειο απέλασε 105 σοβιετικούς πράκτορες, διαταράσσοντας αποτελεσματικά τις σοβιετικές κατασκοπευτικές επιχειρήσεις στη Βρετανία για τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Ένα στοιχείο του υβριδικού πολέμου
Μολονότι σίγουρα πρόκειται για τη βιαιότερη και σοβαρότερη παραβίαση της κυριαρχίας της Τσεχίας στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, η Τσεχία αποτελεί συχνό στόχο των ρωσικών υβριδικών επιχειρήσεων. Η υπόθεση Vrbětice μάλιστα μπορεί να ιδωθεί ως μια ακόμη θλιβερή απόδειξη ότι η Ρωσία βρίσκεται σε μία ανοιχτή υβριδική σύγκρουση με το ΝΑΤΟ και τους συμμάχους του.
Μόλις πέρσι, η Πράγα είδε δύο άνευ προηγουμένου επιχειρήσεις κατασκοπείας που έφτασαν στα υψηλότερα κλιμάκια της τσεχικής πολιτικής - την υπόθεση Koněv και την υπόθεση της ρικίνης. Η απόφαση να αποκαθαιρεθεί ένα παλιό άγαλμα του σοβιετικού στρατάρχη Ivan Koněv από μια πλατεία της Πράγας οδήγησε σε μια αλυσίδα διεθνών περιστατικών, όπως εκστρατειών παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεων και της κινητοποίησης των Τσέχων φιλοκρεμλινικών ακροαριστερών και ακροδεξιών εξτρεμιστών.
Η ρωσική πρεσβεία πιστεύεται ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην κορύφωση της σύγκρουσης το 2020.
Η κατάσταση οδηγήθηκε στον άμεσο εκφοβισμό και σε απειλές θανάτωσης τσέχων πολιτικών - ιδίως του δημάρχου Ondřej Kolář (δήμαρχος της Πράγας 6 που αποφάσισε την αποκαθαίρεση του αγάλματος του Koněv) και του δημάρχου της Πράγας Zdeněk Hřib (που υποστήριξε τον Kolář και θεωρείται γενικά ένας από τους πιο έντονους επικριτές του Κρεμλίνου στην τσεχική πολιτική ελίτ).
Η υπόθεση Koněv συνδέεται εμμέσως με την υπόθεση της ρικίνης όπου τα μέσα ανέφεραν ότι ένας Ρώσος πράκτορας ταξίδεψε στην Τσεχία έχοντας στην κατοχή του τη δηλητηριώδη αυτή ουσία. Η αποστολή του θεωρήθηκε ότι ήταν να τιμωρήσει Τσέχους πολιτικούς για την απείθειά τους έναντι της Ρωσίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και οι δύο πολιτικοί να λάβουν αστυνομική προστασία.
Αργότερα όμως αποδείχθηκε ότι όλο αυτό ήταν μέρος μιας επιχείρησης παραπληροφόρησης για τον εκφοβισμό της τσεχικής κοινής γνώμης. Η Τσεχία αντέδρασε απευλαύνοντας δύο Ρώσους διπλωμάτες.
Παρ’ όλα αυτά, τα δύο αυτά περιστατικά - που συνέβησαν μόλις πέρσι - αποτελούν απλώς την κορυφή του παγόβουνου των επιχειρήσεων επιρροής που διεξάγει το Κρεμλίνο στις χώρες του V4.
Ακόμη, η υπόθεση Vrbětice και οι άλλες υποθέσεις αποδεικνύουν ότι η Ρωσία ακόμη θεωρεί τις χώρες της Ανατολικής (και της Κεντρικής) Ευρώπης ως δορυφόρους από τους οποίους περιμένει απόλυτη υποταγή χωρίς να διδάζει να εμπλακεί βάναυσα στις εσωτερικές τους υποθέσεις.
Η Ρωσία ποτέ δεν αντιμετώπισε και ποτέ δεν θα αντιμετωπίσει τις χώρες του μετασοβιετικού χώρου ως ίσες αλλά πάντα ως πρώην αποικίες πρέπει να ελέγχονται ή πρόκειται να επανακατακτηθούν. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι προσπάθειές της να τιμωρήσει και να ταπεινώσει την Τσεχία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά εδώ.
--
Η Adela Kleckova είναι επισκέπτρια ερευνήτρια στο γερμανικό Marshall Fund, και επικεφαλής αναλύτρια στη δεξαμενή σκέψης Společně pro Česko.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 27 Απριλίου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
