Ο Μιλέι κάνει αυτό που υποσχέθηκε. Την πρώτη μέρα του ως Πρόεδρος, έκανε την καλύτερη κίνηση που θα μπορούσε να κάνει: Υπέγραψε ένα εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο μειώνει τον αριθμό των υπουργείων της κυβέρνησης της Αργεντινής από 18 (ή 21 ανάλογα με το πώς τα μετρά κανείς) σε 9.
Το άμεσης εφαρμογής αυτό διάταγμα ενοποιεί αυτά τα υπουργεία σε ένα ενιαίο υπουργείο. Ο μακροπρόθεσμος αριθμός των γραφειοκρατικών θέσεων που καταργούνται είναι άγνωστος προς το παρόν, αλλά η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την αρχή μιας μεγάλης αλλαγής. Πρόσφατα ειδησεογραφικά άρθρα μάς έδωσαν κάποιες λεπτομέρειες σχετικά με τις θέσεις εργασίας που θα περικοπούν.
«Ο υπουργός Οικονομίας του Javier Milei μόλις ανακοίνωσε ένα ‘πακέτο μέτρων έκτακτης ανάγκης’ για τον πλήρη ισοσκελισμό του προϋπολογισμού το 2024 που ισοδυναμεί με πάνω από 5% του ΑΕΠ.
Αυτό θα ισοδυναμούσε με ένα πακέτο λιτότητας 1,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε ένα μόνο έτος στην οικονομία των ΗΠΑ».
— Daniel Di Martino (@DanielDiMartino) 13 Δεκεμβρίου 2023
Μεταξύ των υπουργείων που καταργούνται είναι τα εξής:
Υπουργείου Επιστήμης και Τεχνολογίας
Υπουργείο Παιδείας
Υπουργείο Πολιτισμού
Υπουργείο Περιβάλλοντος
Υπουργείο Κοινωνικής Ανάπτυξης
Οι τεράστιες περικοπές του Μιλέι στην εθνική γραφειοκρατία είναι οι πρώτες στην πρόσφατη ιστορία της χώρας και φτάνουν σε μια εποχή που οι εκκλήσεις για παρόμοιες κινήσεις κερδίζουν δημοτικότητα στις ΗΠΑ.
Περικοπές που αφορούν μόνιμους κρατικούς υπαλλήλους έχουν αρχίσει να συζητιούνται μεταξύ των Ρεπουμπλικανών: ο υποψήφιος Vivek Ramaswamy πρότεινε τη μείωση του αριθμού των ομοσπονδιακών υπαλλήλων κατά 75% χρησιμοποιώντας ένα τυχαίο σύστημα απόλυσης βάσει του αριθμού Κοινωνικής Ασφάλισης.
Ο πρώην σύμβουλος του Τραμπ, Στιβ Μπάνον, έχει προτείνει ένα παρόμοιο σχέδιο στην έκκλησή του για αποδόμηση του διοικητικού κράτους. Διάφορα μέσα ανέφεραν ότι η δεύτερη θητεία του Τραμπ θα συνεπαγόταν την ανακατάταξη μιας μεγάλης μερίδας ομοσπονδιακών υπαλλήλων ώστε να διευκολυνθεί η απόλυση τους. Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι θέλει να χρησιμοποιήσει ένα εκτελεστικό διάταγμα για να τιμωρήσει τους «απατεώνες γραφειοκράτες».
Ενώ η ρητορική της απόλυσης κρατικών υπαλλήλων και της περικοπής της γραφειοκρατίας δεν είναι συνήθης στην πρόσφατη ιστορία, δεν είναι εντελώς μοναδική. Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί Ρεπουμπλικάνοι, συμπεριλαμβανομένου του Ρόναλντ Ρίγκαν, έθεσαν υποψηφιότητα μιλώντας για την κατάργηση του Υπουργείου Παιδείας. Φυσικά, στην περίπτωση του Ρίγκαν, η υπόσχεση δεν υλοποιήθηκε ποτέ, παρά τη δυνατότητά που είχε να το κάνει.
Παρά το χάιδεμα των αυτιών από τη δεξιά, η ομοσπονδιακή γραφειοκρατία στις ΗΠΑ αυξάνεται ασταμάτητα τις τελευταίες δεκαετίες. Δεν αποτελεί συνεπώς καμία έκπληξη το γεγονός ότι δεν έχει σημειωθεί πραγματική πρόοδος στη συρρίκνωση των δαπανών της κυβέρνησης.
Κατά την άποψή μου, εάν οι πολιτικοί στις ΗΠΑ θέλουν να πετύχουν έναν πραγματικό περιορισμό του μεγέθους του κράτους, πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Μιλέι.
Δεδομένου του στόχου του Milei να μειώσει ριζικά το μέγεθος της κυβέρνησης, αυτό που έκανε ήταν ακριβώς η σωστή κίνηση. Ενώ ορισμένοι μπορεί να πιστεύουν ότι η μείωση των φόρων ή η αλλαγή των νομισματικών κανόνων πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα του οποιουδήποτε «ελευθεριακού ηγέτη», η πρώτη προτεραιότητα του Milei είναι εύλογη για πολλούς λόγους που μπορεί κανείς να δει χρησιμοποιώντας την οικονομική λογική. Ας εξετάσουμε μερικούς από αυτούς.
Κανόνας 1: Οι περικοπές των δαπανών είναι αναγκαίες για να γίνουν διατηρήσιμες φορολογικές περικοπές
Η στρατηγική του Milei για περικοπή των κρατικών δαπανών πριν από την εφαρμογή φορολογικών περικοπών είναι σημαντική, επειδή οι φορολογικές περικοπές από ένα σημείο και μετά δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς συνακόλουθες περικοπές δαπανών.
Για να καταλάβετε το γιατί συμβαίνει αυτό, αναλογιστείτε μια απλή εξίσωση. Τα χρήματα που χρησιμοποιούνται για τις κρατικές δαπάνες αναγκαστικά προέρχονται από τρεις πηγές: φορολογικά έσοδα, εκτύπωση/υποβάθμιση νομίσματος, και δανεισμό.
Ενώ οι φορολογικές περικοπές μπορούν να εμπνεύσουν μεγαλύτερη παραγωγικότητα και επομένως να αυξήσουν τα φορολογικά έσοδα, κάποια στιγμή θα οδηγήσουν τελικά σε χαμηλότερα έσοδα. Εάν συμβεί αυτό ενώ οι δαπάνες παραμείνουν οι ίδιες, η κυβέρνηση έχει μόνο δύο επιλογές: να εκτυπώσει περισσότερα χρήματα (επιλογή που φορολογεί έμμεσα τους κατόχους χρήματος) ή να δανειστεί χρήματα.
Ωστόσο, εάν η κυβέρνηση δανειστεί χρήματα, πρέπει να τα επιστρέψει στο μέλλον — με τόκους! Πώς αποκτά το κράτος έσοδα για να αποπληρώσει το χρέος; Με μελλοντικούς φόρους.
Έτσι, ενώ η κυβέρνηση μπορεί να μειώσει τους φόρους χωρίς να μειώσει τις δαπάνες βραχυπρόθεσμα, θα πρέπει να αποπληρώσει δάνεια με υψηλότερους μελλοντικούς φόρους μακροπρόθεσμα. Αυτός είναι ίσως ο λόγος που οι φορολογικές περικοπές του Ρήγκαν ακολουθήθηκαν από αυξήσεις φόρων—ο Ρήγκαν δεν έκανε το επόμενο βήμα της μείωσης των δαπανών
Κανόνας 2: Οι γραφειοκρατίες δημιουργούν τη δική τους ζήτηση
Γιατί όμως είναι απαραίτητη η περικοπή των γραφειοκρατιών και των στελεχών τους για την περικοπή των δαπανών; Μια απάντηση στο ερώτημα αυτό έρχεται από ένα απλό λογιστικό δεδομένο. Σύμφωνα με την Brookings, το 45% των κρατικών δαπανών στις ΗΠΑ πηγαίνει σε μισθωτούς κρατικούς υπαλλήλους.
Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσοστό, αλλά αυτό σημαίνει ότι το 55% των δαπανών απομένει και είναι διαθέσιμο για περικοπές μη εργαζομένων. Ωστόσο, θα υποστήριζα ότι ακόμη και αυτές οι δαπάνες δημιουργούνται σε μεγάλο βαθμό από τη γραφειοκρατία και τους υπαλλήλους τους.
Γιατί; Αναλογιστείτε τα κίνητρα των γραφειοκρατικών φορέων. Ενώ οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν κίνητρο να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους, οι γραφειοκρατίες δεν έχουν κανένα μετρήσιμο κριτήριο ανάλογο με το κέρδος.
Ωστόσο, τα μέλη της γραφειοκρατίας χρειάζεται σε κάθε περίπτωση να επιδιώξουν κάποιο στόχο. Ο οικονομολόγος William Niskanen πρότεινε ότι ένας εποικοδομητικός τρόπος για να αναλογιστεί κανείς τις γραφειοκρατίες είναι να εξετάσει την τάση τους να μεγιστοποιήσουν τον προϋπολογισμό τους.
Η ιδέα είναι απλή. Οι γραφειοκρατικοί φορείς που επιλύουν αποτελεσματικά τα προβλήματα που τους αντιστοιχούν δεν έχουν πλέον λόγο ύπαρξης. Για να συνεχίσουν να υπάρχουν, πρέπει να πείσουν τους νομοθέτες ότι αξίζουν να λάβουν περισσότερα χρήματα και περισσότερο κύρος. Αυτή η τάση σημαίνει ότι οι γραφειοκρατίες που επιζούν θα τείνουν να αναζητούν περισσότερους λόγους για να αποκτήσουν και να ξοδεύουν χρήματα.
Δεν χρειάζεται αυτό να είναι κάποια σκόπιμη απάτη ή συνωμοσία. Ποιοι γραφειοκράτες έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να προαχθούν; Κάθε πειστικός γραφειοκράτης που πιστεύει πραγματικά ότι χρειάζεται πολλά χρήματα για να λύσει ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα θα αναρριχηθεί στην κορυφή.
Σε αυτή την περίπτωση, το «να βάλεις τους σωστούς ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις» δεν κάνει πραγματικά διαφορά. Τα οργανωτικά κίνητρα των γραφειοκρατιών τις οδηγούν να μεγαλώνουν, ανεξάρτητα από το ποιος τις διοικεί.
Οι γραφειοκρατίες φαίνονται επίσης ανθεκτικές στην αλλαγή. Όπως έγραψα το 2021, έρευνες διαπίστωσε ότι οι γραφειοκρατικοί φορείς σπάνια αλλάζουν πολιτική σύνθεση ακόμη και όταν οι Αμερικανοί ψηφίζουν διαφορετικά πολιτικά κόμματα.
Τα βαθύτερα κίνητρα της γραφειοκρατίας και η συνεπής σύνθεσή της την καθιστούν αναγκαστικά «συντηρητική». Σημειώστε ότι εδώ με τον όρο συντηρητική δεν εννοώ «δεξιά». Εννοώ ότι αυτά τα γραφεία υπάρχουν, εν μέρει, για να διατηρήσουν την υφιστάμενη κατάσταση.
Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που η πρώτη κίνηση του Μιλέι είναι η καλύτερη δυνατή. Όπως έχουμε δει και στην Αργεντινή, οι γραφειοκρατικοί φορείς δεν έχουν κάποιο κίνητρο να σταματήσουν τις μη βιώσιμες συνήθειες τους να δαπανούν. Αν μη τι άλλο, η ύπαρξή τους απαιτεί να αποτρέψουν μεταρρυθμίσεις που αφαιρούν περιεχόμενο από τις ατζέντες και τους προϋπολογισμούς τους. Υπάρχει ακόμη δουλειά να γίνει. Όπως σημείωσα στην αρχή του κομματιού, αυτό είναι μόνο το πρώτο βήμα για την εξάλειψη της γραφειοκρατικής φούσκας. Είναι όμως ένα απαραίτητο πρώτο βήμα.
Οποιαδήποτε προσπάθεια «συνεργασίας» με τους ειδικούς των κρατικών γραφειοκρατικών φορέων γραφείων είναι εξαρχής καταδικασμένη.
Μπορεί κανείς μόνο να ελπίζει ότι οι πολιτικοί στις ΗΠΑ θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του Μιλέι πριν οι συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες και το χρέος των ΗΠΑ εκτοπίσουν την ευημερία μας.
--
Ο Peter Jacobsen είναι αρθρογράφος στο Foundation for Economic Education.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Δεκεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
