Ζούμε σε μια εποχή αυξανόμενου άγχους και φόβου, όπου οι ανατρεπτικές δυνάμεις της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI), της αυτοματοποίησης, των μεγάλων δεδομένων, της εικονικής και της επαυξημένης πραγματικότητας απειλητικά απειλούν τη ζωή των ανθρώπων.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του Scientific American, η ψυχολόγος Mary Alvord περιέγραψε πώς εκδηλώνονται αυτές οι ανησυχίες στους πελάτες της. Οι ανησυχίες τους κυμαίνονταν από την αύξηση των μαθητών που αντιγράφουν με τη γεννητική Τεχνητή Νοημοσύνη έως τη διάβρωση της ιδιωτικότητας των διαδικτυακών δεδομένων, έως πιο υπαρξιακούς φόβους για την απώλεια της εργασίας, ακόμη και την «πιθανότητα συνολικής ανθρώπινης απαξίωσης».
Αυτές δεν είναι αφηρημένες ανησυχίες. Πέρα από την καρέκλα του ψυχολόγου, η ανησυχία για την απώλεια και τη μετατροπή της εργασίας από τη γενεσιουργό ΤΝ είναι τεκμηριωμένη και ευρέως τεκμηριωμένη από ακαδημαϊκές ερευνητικές μελέτες και εκθέσεις. Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται πιο ικανή και ενσωματώνεται στην καθημερινή ρουτίνα, οι ανησυχίες που την περιβάλλουν είναι πιθανό να ενταθούν.
Το μέλλον της εργασίας
Η έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) για το μέλλον της απασχόλησης 2025 διαπίστωσε ότι το 85,7% των εργοδοτών που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν την τεχνητή νοημοσύνη, την επεξεργασία πληροφοριών, τα μεγάλα δεδομένα, την εικονική πραγματικότητα και την επαυξημένη πραγματικότητα ως τη μεγαλύτερη τεχνολογική κινητήρια δύναμη του επιχειρηματικού μετασχηματισμού. Τα ρομπότ και η αυτοματοποίηση ακολουθούν με ποσοστό 57,8%.
Αν και η έκθεση σημειώνει ότι τα μακροπρόθεσμα κέρδη παραγωγικότητας από αυτές τις τεχνολογίες παραμένουν αβέβαια, διαπίστωσε ότι ορισμένες θέσεις εργασίας επηρεάζονται περισσότερο από άλλες. Οι ρόλοι στους οποίους η δημιουργική ΤΝ μπορεί να μιμηθεί τις ανθρώπινες ικανότητες - όπως η εισαγωγή δεδομένων, η διοίκηση, οι νομικοί και εκτελεστικοί γραμματείς, οι ρυθμιστές και εξεταστές απαιτήσεων και οι γραφίστες - μειώνονται ταχύτερα.
Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνονται από πρόσφατη κοινή έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) και του Εθνικού Ινστιτούτου Ερευνών της Πολωνίας. Διαπίστωσε ότι το 25% των θέσεων εργασίας κινδυνεύει να αλλάξει από τη γενεσιουργό Τεχνητή Νοημοσύνη, αριθμός που εκτοξεύεται στο 34% στις χώρες με υψηλότερο εισόδημα.
Η έκθεση σημείωσε επίσης μια έμφυλη επίπτωση: στις χώρες υψηλού εισοδήματος, το 9,6% των θέσεων εργασίας που κατέχουν γυναίκες διατρέχουν υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης, σε σύγκριση με μόλις το 3,5% των θέσεων εργασίας που κατέχουν άνδρες.
Ο αντίκτυπος στις θέσεις εργασίας γραφείου που σημειώνει το WEF υποστηρίζεται και από τα στοιχεία της ΔΟΕ. Σε αυτούς τους ρόλους έρχονται να προστεθούν αυτό που η ΔΟΕ περιγράφει ως «ιδιαίτερα ψηφιοποιημένες γνωστικές θέσεις εργασίας σε τομείς που σχετίζονται με τα μέσα ενημέρωσης, το λογισμικό και τα χρηματοοικονομικά».
Η σημαντική έκθεση θέσεων εργασίας όπως οι έμποροι και μεσίτες τίτλων και χρηματοοικονομικών προϊόντων, οι προγραμματιστές λογισμικού, οι χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι, οι συγγραφείς και οι συγγραφείς, οι μεταφραστές, οι διερμηνείς και οι δημοσιογράφοι υπογραμμίζει την εισβολή της δημιουργικής ΤΝ σε όλα τα είδη «σκεπτόμενης» και δημιουργικής εργασίας.
Δεν είναι περίεργο που ψυχολόγοι όπως ο Alvord υποστηρίζουν ότι ορισμένοι άνθρωποι αναρωτιούνται ποιος θα είναι ο ρόλος τους στον μελλοντικό κόσμο της εργασίας.
Εργασία σε περίοδο αναταραχής
Η πανδημία COVID-19 και ο αντίκτυπος της στην εργασία - συμπεριλαμβανομένης της «μεγάλης παραίτησης» που είδε αριθμό ρεκόρ εργαζομένων να εγκαταλείπουν τις δουλειές τους - ενθάρρυνε τους εργαζόμενους να προβληματιστούν σχετικά με τη σχέση τους με την εργασία.
Παρόλο που οι τάσεις στον εργασιακό χώρο, όπως η εξ αποστάσεως εργασία, το ευέλικτο ωράριο και η επαναξιολόγηση των εργασιακών προσδοκιών των εργαζομένων είχαν ήδη ξεκινήσει πριν από την πανδημία, η COVID-19 επιτάχυνε αυτές τις αλλαγές.
Σύμφωνα με τους μελλοντολόγους της Policy Horizons Canada, υπάρχει ένας αριθμός «game changers» που μεταμορφώνουν το μέλλον της εργασίας. Οι ανατρεπτικές τεχνολογίες όπως η γενεσιουργός τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση είναι μόνο ένας από τους οδηγούς.
Μια άλλη σημαντική δύναμη είναι η φθορά του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Αυτή η μετατόπιση μιλάει για ευρύτερα ρεύματα άγχους, φόβου και αποδέσμευσης των εργαζομένων και χαμηλού ηθικού. Με απλά λόγια, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι δεν επενδύουν πλέον ο ένας στον άλλον όσο παλαιότερα.
Με τη διάβρωση των παροχών, την άνοδο της gig economy και την αύξηση του κόστους ζωής, οι εργαζόμενοι αισθάνονταν ήδη ευάλωτοι και ανήσυχοι για την εργασία τους πριν από την έναρξη του ChatGPT το 2023.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Όπως συμβαίνει με κάθε μορφή άγχους, είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε τα συναισθήματά σας και να λαμβάνετε μέτρα για να αποφύγετε την καταπίεση.
Οι ψυχολόγοι προτείνουν διάφορες συγκεκριμένες στρατηγικές για τη διαχείριση του άγχους σχετικά με τη δημιουργική ΤΝ. Αυτές περιλαμβάνουν: δοκιμή εργαλείων ΤΝ για να καταλάβουμε πώς και πού μπορούν να είναι χρήσιμα- διαλείμματα από την τεχνολογία για αποκατάσταση και αναζωογόνηση- ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων- και επιδίωξη δραστηριοτήτων που ενεργοποιούν την ανθρώπινη δημιουργικότητα και φαντασία.
Θα ήθελα να επεκταθώ στην τρίτη στρατηγική - οικοδόμηση νέων δεξιοτήτων. Σε μια πρόσφατη ερευνητική μελέτη, οι συνάδελφοί μου και εγώ διερευνήσαμε τις δεξιότητες που απαιτούνται για να επιτύχουμε στο μέλλον της εργασίας. Εξετάσαμε έξι ερευνητικές μελέτες από όλο τον κόσμο και δημιουργήσαμε έναν κατάλογο δεξιοτήτων για τις δεξιότητες του μέλλοντος της εργασίας.
Εντοπίσαμε 10 δεξιότητες που χαρακτηρίστηκαν συχνότερα ως βασικές για το μέλλον της εργασίας: συνεργασία, επικοινωνία, δημιουργικότητα και καινοτομία, κριτική σκέψη, διαπολιτισμική ικανότητα, λήψη αποφάσεων και κρίση, μάθηση/προθυμία για μάθηση, επίλυση προβλημάτων και κοινωνική νοημοσύνη/αντιληπτικότητα.
Για όσους ενδιαφέρονται να παραμείνουν απασχολήσιμοι ενόψει της αναστάτωσης από την Τεχνητή Νοημοσύνη, η εστίαση σε αυτές τις δεξιότητες αποτελεί ένα πρακτικό σημείο εκκίνησης, καθώς είναι πιθανό να παραμείνουν σε ζήτηση καθώς οι χώροι εργασίας εξελίσσονται.
Είναι σημαντικό ότι όλες αυτές οι δεξιότητες είναι «ανθρώπινες» δεξιότητες, δηλαδή όχι ψηφιακές ή τεχνολογικές. Σε αυτό το πλαίσιο, ίσως μια από τις πιο αποτελεσματικές απαντήσεις στο άγχος για την τεχνητή νοημοσύνη είναι η εστίαση στην ανάπτυξη των δικών μας ανθρώπινων ικανοτήτων.
Επανεξετάζοντας τη σχέση μας με την Τεχνητή Νοημοσύνη και την εργασία
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το ανατρεπτικό δυναμικό της ΤΝ στον εργασιακό χώρο περιλαμβάνει ένα από τα τρία κανάλια: αντικατάσταση πτυχών της ανθρώπινης εργασίας, συμπλήρωση ή επαύξηση των ανθρώπινων εργαζομένων και των δεξιοτήτων τους και δημιουργία νέων καθηκόντων για τους εργαζόμενους.
Από αυτά, το δεύτερο, δηλαδή η συμπλήρωση ή επαύξηση της ανθρώπινης εργασίας, μπορεί να είναι η καλύτερη πορεία προς τα εμπρός. Αντί να αντιμετωπίζεται η δημιουργική ΤΝ αποκλειστικά ως απειλή, μπορεί να θεωρηθεί ως εργαλείο που ενισχύει τις ανθρώπινες ικανότητες.
Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι δικές μας γνωστικές και δημιουργικές ικανότητες θα μπορούσαν να ενισχυθούν μέσω της «συνεργατικής νοημοσύνης» με τη γενεσιουργό ΤΝ, θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο αντίδοτο στο άγχος γι' αυτήν.
Μια τέτοια συνεργασία μπορεί επίσης να συμβάλει καταλυτικά στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με την εργασία και να ενισχύσει την αίσθηση του σκοπού μας σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
* O Nitin Deckha είναι Λέκτορας στην Προσχολική Ηλικία, Κοινοτικές και Κοινωνικές Υπηρεσίες και Μαθήματα Επιλογής, University of Guelph-Humber. Το άρθρο του αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal, μέσω άδειας Creative Commons, από τον ιστότοπο TheConversation.
