Του Kristian Niemietz
Την προηγούμενη εβδομάδα, το High Pay Centre και το Autonomy δημοσίευσαν μια έκθεση με την οποία ζητούν την εισαγωγή ενός πανεθνικού ανώτατου μισθού.
Αυτή η πρόταση σχολιάστηκε ευνοϊκά από τα αριστερά μέσα ενημέρωσης (πχ εδώ και εδώ), αλλά παραδόξως και από τη Daily Mail. Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με τις ακατέργαστες αντιφιλελεύθερες, αντικαπιταλιστικές πολιτικές, η κοινή γνώμη ήδη είναι ενθουσιώδης: σε μια συνοδευτική έρευνα γνώμης της Survation, η απόλυτη πλειοψηφία των απαντώντων (54%) εκφράζει την υποστήριξή της για την πολιτική αυτή, ενώ λιγότεροι από ένας στους τρεις (29%) δηλώνουν ότι διαφωνούν μ’ αυτήν. Η ίδια έρευνα δείχνει ότι αν το επίπεδο του νόμιμου ανώτατου μισθού αποφασιστεί δημοκρατικά, θα οριστεί στις 100.000 λίρες ετησίως.
Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής;
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ασφάλεια, γιατί πολύ δύσκολα θα βρίσκαμε ένα παράδειγμα στον πραγματικό κόσμο σε μια συγκρινόμενη χώρα με το Ηνωμένο Βασίλειο. Θα μπορούσαμε όμως να το σκεφτούμε ως το ισοδύναμο ενός 100% οριακού φορολογικού συντελεστή επί των εισοδημάτων που υπερβαίνουν τις 100.000 λίρες. Στη συνέχεια, θα μπορούσαμε να δούμε την εμπειρική βιβλιογραφία ως προς το πώς ανταποκρίνονται τα άτομα με υψηλά εισοδήματα στα φορολογικά κίνητρα, και να εξαγάγουμε από εκεί τα συμπεράσματά μας κατ’ αναλογία.
Από προηγούμενες μελέτες γνωρίζουμε ότι η συμπεριφορά των ατόμων με πολύ υψηλά εισοδήματα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη έναντι των φορολογικών αλλαγών. Πέρσι, το Institute for Fiscal Studies (IFS) επiχείρησε να δημιουργήσει ένα μοντέλο των συνεπειών της πρότασης για την αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης του υψηλότερου 5% των εισοδημάτων. Στην περίπτωση αυτή, η πρόταση αφορούσε τη μείωση του ορίου εφαρμογής του πρόσθετου φορολογικού συντελεστή ατομικών εισοδημάτων 45% από τις 150.000 στις 80.000 λίρες ετησίως, και την εισαγωγή ενός “πρόσθετου πρόσθετου συντελεστή” ύψους 50% για εισοδήματα που υπερβαίνουν τις 125.000 λίρες.
Αν κανείς δεν άλλαζε την συμπεριφορά του, μια τέτοια πολιτική θα αύξανε τα φορολογικά έσοδα κατά κάτι περισσότερο από 9 δισεκατομμύρια λίρες ετησίως. Οι άνθρωποι όμως φυσικά αλλάζουν την συμπεριφορά τους. Έτσι, κάποια άτομα με πολύ υψηλά εισοδήματα θα μετακινούνταν σε λιγότερο απαιτητικές θέσεις, κάποιοι θα συνταξιοδοτούνταν νωρίτερα, κάποιοι θα μείωναν τις ώρες εργασίας τους, κάποιοι θα σχεδίαζαν πιο εντατικά τη φορολόγησή τους (πχ με νόμιμη φοροαποφυγή), κάποιοι απλώς θα μετανάστευαν και ούτω καθεξής.
Γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι υπάρχουν αντιδράσεις αυτού του είδους. Δεν μπορούμε όμως να τις ποσοτικοποιήσουμε με ακρίβεια. Έτσι, το IFS διατύπωσε ένα εύρος πιθανών αποτελεσμάτων αντί για έναν συγκεκριμένο αριθμό. Απ’ ό,τι φαίνεται, στο πιο πιο αισιόδοξο άκρο του φάσματος, οι συμπεριφορικές αλλαγές θα ακύρωναν πάνω από το ένα τρίτο των δυνητικών επιπλέον φορολογικών εσόδων, μειώνοντάς τα από πάνω από 9 δισεκατομμύρια λίρες σε κάτω από 6 δισεκατομμύρια. Στο πιο απαισιόδοξο άκρο του φάσματος, η πολιτική αυτή δεν θα αύξανε καθόλου τα φορολογικά έσοδα - θα τα μείωνε μάλιστα κατά σχεδόν 1 δισεκατομμύρια λίρες. (Κύριε Λάφφερ, σταματήστε να χαμογελάτε ειρωνικά).
Αν ένας φορολογικός συντελεστής ύψους 50% προβλέπεται να προκαλέσει τόσο ισχυρές συμπεριφορικές αλλαγές, μπορείτε να μαντέψετε πόση ζημιά μπορεί να κάνει ένας υπόρρητος συντελεστής ύψους 100%.
Υπάρχει τουλάχιστον ένας καλός λόγος να υποπτευθούμε ότι βρισκόμαστε πολύ πιο κοντά στο απαισιόδοξο άκρο του φάσματος. Πρόσφατα, το πανεπιστήμιο του Warwick δημοσίευσε μια μελέτη που εξέταζε τη δημογραφική σύνθεση των ατόμων με πολύ υψηλά εισοδήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο, και το πώς αυτή έχει μεταβληθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η έρευνα συμπεραίνει ότι οι μετανάστες υπερεκπροσωπούνται έντονα στις ανώτατες κλίμακες της κατανομής εισοδήματος, υπογραμμίζοντας έτσι τον βαθμό στον οποίο η Βρετανία προσελκύει παγκοσμίως τα καλύτερα ταλέντα. Περίπου στο μέσο της κατανομής των εισοδημάτων, περίπου ένας στους επτά ανθρώπους έχει γεννηθεί στο εξωτερικό. Όμως στο 98ο εκατοστημόριο, το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό φτάνει τον έναν στους πέντε, και στο ανώτατο 1% είναι ένας στους τέσσερις. Στην απόλυτη κορυφή (στο ανώτατο 0,1%), το ποσοστό αυτό πλησιάζει τον έναν στους τρεις.
Γιατί έχει σημασία αυτό; Διότι είναι άλλο πράγμα να λέει κανείς ότι δεν θα σημειωθεί μια μαζική έξοδος στη Ζυρίχη τραπεζιτών που έχουν γεννηθεί στο Λονδίνο, δεδομένων των μη οικονομικών παραμέτρων όπως το φράγμα της γλώσσας. Αλλά θα ήταν αυταπόδεικτα παράλογο να υποστηρίξει κανείς ότι ένας τραπεζίτης με έδρα το Λονδίνο, που ήρθε εδώ από τη Ζυρίχη αρχικά, δεν θα σκεφτεί ποτέ να επιστρέψει πίσω (ή να πάει οπουδήποτε αλλού).
Το πράγμα είναι μάλιστα χειρότερο. Μολονότι ένας νόμιμος ανώτατος μισθός θα λειτουργούσε ως ένας ανώτατος φορολογικός συντελεστής 100%, στην πραγματικότητα δεν θα ήταν κυριολεκτικά 100%. Δεν θα υπήρχαν “φορολογικά έσοδα” καθώς οι εταιρίες θα μπορούσαν να κρατήσουν κάποια από τα χρήματα που υπό διαφορετικές συνθήκες δαπανούν στους μισθούς των υψηλότερα αμειβόμενων υπαλλήλων τους. Αυξάνοντας επίσης τον κατώτατο μισθό, το High Pay Centre και το Autonomy θέλουν να υποχρεώσουν τις εταιρίες να ανακατευθύνουν στη συνέχεια τα χρήματα αυτά που κράτησαν για να αυξήσουν τους μισθούς των υπαλλήλων τους με τους χαμηλότερους μισθούς.
Αυτό μοιάζει σαν το κράτος να προσπαθούσε να ενισχύσει τη ζυθοποιία βάζοντας ανώτατο όριο στην τιμή του κρασιού - με τη λογική ότι οι οινόφιλοι θα στραφούν στην μπύρα - και εισάγοντας ταυτόχρονα μια κατώτερη τιμή για την μπύρα.
Είναι μάλλον απίθανο ένα τέτοιο μέτρο να έχει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Ναι, αν το ανώτατο όριο στην τιμή σημαίνει ότι οι οινόφιλοι πλέον θα έχουν στη διάθεσή τους κάποια επιπλέον χρήματα, αυτοί θα μπορούσαν θεωρητικά να δαπανήσουν αυτά τα χρήματα αγοράζοντας μπύρα. Δεν υπάρχει όμως καμία εγγύηση ότι θα το κάνουν, γιατί μπορούν να δαπανήσουν αυτά τα χρήματα κυριολεκτικά σε οτιδήποτε πέρα από μπύρα (πχ σε κρασί χαμηλότερης τιμής, σε ουίσκι, σε τζιν κλπ). Δεδομένου ότι η κατώτατη τιμή στο σενάριο αυτό καθιστά ταυτόχρονα την μπύρα πιο ακριβή, πιθανότατα θα αγοράσουν λιγότερη μπύρα.
Η έκθεση των Autonomy/High Pay Centre βασίζεται στο παλιό λογικό σφάλμα ότι οι υψηλοί μισθοί είναι η αιτία των χαμηλών μισθών, ότι κάποιοι άνθρωποι κερδίζουν “υπερβολικά λίγα” χρήματα γιατί άλλοι κερδίζουν “υπερβολικά πολλά”. Δεν με εκπλήσσει που αυτό είναι μια δημοφιλής άποψη, γιατί αυτός ακριβώς ο ανεπεξέργαστος τρόπος σκέψης του μηδενικού αθροίσματος χαρακτηρίζει το αντικαπιταλιστικό πνεύμα της εποχής. Είναι όμως λανθασμένος.
Η αγορά για τα καλύτερα ταλέντα και η αγορά για την εργασία χαμηλής εξειδίκευσης είναι απλώς διαφορετικές, και δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα απλώς επιβάλλοντας ανακλαστικές πολιτικές τύπου “φάτε τους πλουσίους”.
-
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής θεμάτων Πολιτικής Οικονομίας στο Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Οκτωβρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
