Οι επόμενες δεκαετίες δεν θα μοιάζουν με τις τελευταίες 4-5 δεκαετίες. Θα υπάρχουν νέες επιταχυνόμενες τεχνολογίες, νέες κουλτούρες, νέοι παγκόσμιοι παίκτες που θα αλλάξουν τον κόσμο. Η επόμενη αναμέτρηση θα διεξαχθεί σε «πεδία μάχης» υψηλής τεχνολογίας που θα δίνουν τεχνολογικά πλεονεκτήματα. Η κβαντική υπολογιστική, η βιοτεχνολογία, η κυβερνοασφάλεια, τα εναλλακτικά δίκτυα επικοινωνιών, οι μπαταρίες υψηλής απόδοσης, η τεχνητή νοημοσύνη, η εξελιγμένη ρομποτική και κυρίως οι διαστημικοί αισθητήρες, θα είναι τα «πεδία των μαχών».
Η σημασία πλέον από τι συνέβαινε στην επιφάνεια της γης, μεταφέρεται στο τι συμβαίνει στο διάστημα. Από το διάστημα μπορούμε να δούμε το έδαφος και το υπέδαφος, μπορούμε να δούμε στρατιωτικούς στόχους και όταν βλέπουμε τους στόχους μπορούμε να τους προσβάλουμε με ακρίβεια, είτε από το διάστημα είτε από τη γη.
Έχουμε πλέον εισέλθει στον διαστημικό ανταγωνισμό. Τώρα το διάστημα συνδέεται με τον πόλεμο στο έδαφος και ως εκ τούτου ο εχθρός όποιος κι αν είναι, πρέπει να καταστρέψει το δορυφόρο του αντιπάλου στο διάστημα ή να «καταρρίψει το κατασκοπευτικό του μπαλόνι του»! Έτσι πλέον για να κυριαρχήσει μια χώρα στη γη και στη θάλασσα πρέπει πλέον να κυριαρχήσει στο διάστημα.
Το GPS (Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης) μέσω δορυφόρων, ήταν το κλειδί για την παγκόσμια στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ. Η Κίνα ανέπτυξε το δικό της GPS, το BeiDou, οπότε μπορεί να κατευθύνει τους πυραύλους της στους στόχους που έχει καθορίσει, χωρίς να φοβάται ότι οι ΗΠΑ θα απενεργοποιήσουν το GPS για στρατιωτικούς στόχους. Τα GPS χρησιμοποιούνται στον στρατό, στα έξυπνα κινητά, στα οχήματα, στα ταχυδρομικά και ταχυμεταφορικά οχήματα, στα λεωφορεία, στη ναυσιπλοΐα, στα γεωργικά μηχανήματα που χρησιμοποιούν το σύστημα αυτόνομης οδήγησης κλπ.
Τα αντικείμενα που αποστέλλονται στην ατμόσφαιρα κυρίως είναι: δορυφόροι, επανδρωμένα διαστημόπλοια, εξοπλισμοί διαστημικών σταθμών κλπ. Οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι εξαρτώνται πραγματικά από το διάστημα για τόσες πολλές από τις πλατφόρμες τους. Σήμερα, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η πλοήγηση, οι συναλλαγές ATM, στρατιωτικές πληροφορίες, πρόγνωση καιρού, υποστηρίζονται από δορυφορικά συστήματα. Εκεί λοιπόν αναπτύσσεται η οικονομία του διαστήματος.
Στα τέλη του 2021, υπήρχαν περίπου 4.852 επιχειρησιακοί δορυφόροι σε τροχιά, από τους οποίους 2.944 ανήκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκ των οποίων 2.516 ήταν εμπορικοί, 230 στρατιωτικοί, 168 κυβερνητικοί και 30 πολιτικοί. Πολλοί δορυφόροι σε τροχιά, ωστόσο, δεν είναι πλέον λειτουργικοί. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά σκουπίδια στο διάστημα. Σύμφωνα με τη NASA, υπάρχουν πάνω από 27.000 κομμάτια διαστημικών σκουπιδιών σε τροχιά.
Εκτός από τη γεωπολιτικό - στρατιωτικό ανταγωνισμό, έχει σημασία ποιος θα κυριαρχήσει και στην οικονομία του διαστήματος. Ήδη η διαστημική βιομηχανία είναι αξίας άνω των 400$ δις. Μέχρι το 2040, αναμένεται να ξεπεράσει το 1 τρις. Σχεδιάζονται ιδιωτικά ταξί στο διάστημα, αστερισμοί δορυφόρων που περιβάλλουν τη γη, διαστημικοί σταθμοί όπου οι επιχειρήσεις μπορούν να κάνουν έρευνα ή να γυρίσουν ταινίες κλπ.
Πρόσφατα η νεοφυής επιχείρηση Orbit Fab ετοιμάζεται να δημιουργήσει ένα δίκτυο σταθμών ανεφοδιασμού με καύσιμα, σε τροχιά γύρω από τη Γη, έχοντας αναπτύξει ένα πρότυπο για θύρες ανεφοδιασμού, που χρησιμοποιούνται από τις εταιρείες κατασκευής δορυφόρων.
Η διεθνή συνθήκη για το διάστημα ορίζει ότι η εξερεύνηση και η χρήση του εξωτερικού διαστήματος πραγματοποιούνται προς όφελος και προς το συμφέρον όλων των χωρών. Αλλά στην πράξη, ο χώρος δεν είναι τόσο δημοκρατικός. ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία, χώρες με πολλά χρηματοδοτούμενα διαστημικά προγράμματα ή μεγάλες ιδιωτικές βιομηχανίες, πρωτοπορούν στο διάστημα. Ο Jef Bezos βλέπει το διάστημα ως μέσο να σωθεί η γη μεταφέροντας τη ρυπογόνο βιομηχανία σε άλλο πλανήτη! Ο Elon Mask με την SpaceX καθιερώθηκε ως ηγέτης στη νέα οικονομία στο διάστημα κάνοντας αυτό που πολλοί πίστευαν ότι ήταν αδύνατο, κατασκευάζοντας ένα επαναχρησιμοποιήσιμο πύραυλο.
Θα μπορούσε να υπάρξει η δυνατότητα εξόρυξης πόρων στο φεγγάρι, όπως το τιτάνιο, ήλιο κλπ. που είναι κρίσιμα για την πυρηνική σύντηξη. Όταν αποκτηθεί αυτή η τεχνολογία, σε περίπτωση που μια εταιρεία ή μια χώρα κάνει εξορύξεις, η συνθήκη για το διάστημα καθιστά σαφές ότι πρέπει να υπάρχει ένας τρόπος να τα μοιραστούν όλες οι χώρες, γιατί το διάστημα ανήκει στην ανθρωπότητα.
Οι ΗΠΑ παραμένει μακράν ο ηγέτης όσον αφορά τη χρηματοδότηση του διαστήματος, με 54,6 $δις. Η Κίνα καθίσταται επίσης σημαντικός παράγοντας με 10,3$ δις, η Ιαπωνία με 4,2$ δις, η Γαλλία με 4$ δις και Ρωσία με 3,6 δις.
Αμέτρητοι αλγόριθμοι Τεχνητής Νοημοσύνης βρίσκονται πίσω από τις εφαρμογές στο διάστημα, οι οποίοι θα ελέγχουν ακόμα και επιχειρησιακές «βάσεις» στο διάστημα. Για τις βάσεις στο διάστημα, αρκεί μια μικρή ομάδα με 200-300 ανθρώπους, ακόμα και από ένα μικρό έθνος, για να γίνει δύναμη στο διάστημα. Εξ αιτίας της ανάγκης οι χώρες να αποκτήσουν διαστημική πρόσβαση και ασφάλεια, θα αναπτυχθούν νέες εφαρμογές, χωρίς να ξοδευτούν υπερβολικά χρήματα και θαπαραχθούν εξαιρετικά αποτελέσματα.
Η επιθυμία και ο ανταγωνισμός για κυριαρχία στο διάστημα είναι διάχυτος. Η οικονομική σημασία του διαστήματος είναι τεράστια καθώς είναι η απόλυτη οικονομία της γνώσης. Αλλά εξίσου σημαντική είναι και η ανάγκη για εθνική ασφάλεια.
Από τη νέα διαστημική οικονομία όλοι θέλουν ένα μερίδιο από την πίτα. Η Ελλάδα πρέπει να παίξει ένα σημαντικό ρόλο με τους άρτια εκπαιδευμένους αποφοίτους να σχεδιάζουν αλγορίθμους για τις διαστημικές εφαρμογές. Και επί πλέον να αναπτύξει εφαρμογές που θα συνδράμουν στην ασφάλεια της χώρας και των τηλεπικοινωνιών.
*O Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
