Ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε να επιβάλει δασμούς στις φαρμακοβιομηχανίες που δεν μειώνουν τις τιμές για τους Αμερικανούς ασθενείς. Πρόκειται για μια πρόταση που εγείρει σοβαρές ενστάσεις- ειδικά από φιλελεύθερη σκοπιά. Οι δασμοί δεν λύνουν προβλήματα· τα μεταθέτουν και τα πολλαπλασιάζουν.
Αξίζει όμως να δούμε τι προσπαθεί να διορθώσει. Διότι εδώ, ο Τραμπ εντοπίζει ένα από τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά και ηθικά παράδοξα του 21ου αιώνα: οι Αμερικανοί πληρώνουν δυσανάλογα για την παγκόσμια φαρμακευτική καινοτομία.
Η καινοτομία αυτή δεν γεννιέται από κρατικό σχεδιασμό. Οι περισσότερες επενδύσεις, οι κλινικές δοκιμές και οι εμπορικές αποφάσεις προέρχονται από ιδιωτικές εταιρείες - και γίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γιατί; Επειδή η αμερικανική αγορά προσφέρει τρία κρίσιμα πλεονεκτήματα: γρήγορη πρόσβαση στην αγορά, σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο και, κυρίως, πραγματική προθυμία πληρωμής για νέα καινοτόμα φάρμακα.
Αυτή η δυναμική επιτρέπει στις φαρμακευτικές να επενδύσουν στην έρευνα και ανάπτυξη με υψηλό ρίσκο - διότι ξέρουν πως, αν πετύχουν, θα αποδώσει. Το ρίσκο και η απόδοση συγκεντρώνονται στην Αμερική. Η καινοτομία, όμως, διαχέεται παγκοσμίως.
Υπάρχει και η συμβολή του αμερικανικού δημοσίου. Ινστιτούτα όπως το NIH χρηματοδοτούν βασική έρευνα, μελέτες πάνω σε βιολογικούς μηχανισμούς, και τεχνολογίες-πλατφόρμες που ανοίγουν δρόμους. Είναι απαραίτητη επένδυση στο μακροπρόθεσμο, που συχνά δεν συμφέρει τον ιδιώτη. Όμως η μετατροπή της ανακάλυψης σε φάρμακο γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα.
Κι εδώ ξεκινά η παραδοξότητα. Ενώ η αμερικανική αγορά χρηματοδοτεί - μέσω επενδύσεων, τιμών και δημόσιων προγραμμάτων-το σύνολο σχεδόν της φαρμακευτικής καινοτομίας, οι υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες την αποκτούν με κρατικά παζάρια και τιμολογιακά πλαφόν. Το ίδιο φάρμακο, που στις ΗΠΑ χρεώνεται 1.000 δολάρια, στη Σουηδία πωλείται 200. Ο πρώτος πλήρωσε για να ανακαλυφθεί. Ο δεύτερος πληρώνει μόνο για να το παραλάβει.
Ο Τραμπ το ονομάζει «free-riding» - κάτι σαν τους τζαμπατζήδες που απολαμβάνουν συναυλίες στον Λυκαβηττό από τα κατσάβραχα. Όχι αδίκως. Η παγκόσμια πρόσβαση στην καινοτομία βασίζεται στις υψηλές τιμές που πληρώνει η Αμερική. Και αυτή η ανισορροπία δεν μπορεί να διατηρηθεί για πάντα.
Η απειλή δασμών είναι πολιτικό εργαλείο πίεσης - όχι λύση. Ο φιλελεύθερος δεν επιδιώκει κρατικά αντίποινα. Όμως αναγνωρίζει το πρόβλημα: μια ολόκληρη φαρμακοβιομηχανία εξαρτάται από έναν μόνο πληθυσμό για να παραμένει καινοτόμα.
Αν δεν αλλάξει αυτή η εξίσωση - αν οι εταίροι των ΗΠΑ συνεχίσουν να αγοράζουν φθηνά φάρμακα ενώ επενδύουν ελάχιστα στην ανάπτυξή τους - τότε το μοντέλο θα καταρρεύσει.
Συμπέρασμα; Ο Τραμπ δεν βρήκε την καλύτερη θεραπεία. Όμως διέγνωσε σωστά την ασθένεια.
