Οι Ηνωμένες Πολιτείες ζουν μια περίοδο άνευ προηγουμένου πόλωσης. Οι λόγοι είναι πολλοί: οικονομικοί, πολιτισμικοί, γεωπολιτικές ανασφάλειες. Όμως ένας παράγοντας έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητος στη χώρα μας: η ριζοσπαστικοποίηση της αμερικανικής αριστεράς. Αντί, λοιπόν, να αναδείξουμε αυτή τη μετατόπιση χρησιμοποιώντας κάποιες από τις χιλιάδες δηλώσεις που την υποστηρίζουν, αντί να χανόμαστε σε δηλώσεις ή πολιτικές που είναι ανοιχτές σε ερμηνεία και παρερμηνεία, αξίζει να πάμε κατευθείαν στην πηγή της παραγόμενης πολιτικής: στην προεκλογική πλατφόρμα των Δημοκρατικών του 2008 και σε εκείνη του 2024.
Αμβλώσεις. Από το «νόμιμες, ασφαλείς και σπάνιες» του 2008, περάσαμε το 2024 σε μια πλατφόρμα που υπόσχεται καθολική πρόσβαση χωρίς περιορισμούς, κρατική χρηματοδότηση, ακόμη και την κατάργηση της τροπολογίας Hyde - του ιστορικού συμβιβασμού του 1976 που απαγόρευε τη χρήση ομοσπονδιακών κονδυλίων για τις περισσότερες αμβλώσεις. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή μετατόπιση από τη γλώσσα του συμβιβασμού στη γλώσσα της απόλυτης διεκδίκησης.
ΛΟΑΤΚΙ και woke κουλτούρα. Το 2008, οι Δημοκρατικοί απέφευγαν να μιλήσουν ευθέως για τον γάμο ομόφυλων περιορίζονταν στην ανάγκη κατάργησης των διακρίσεων και τα σύμφωνα συμβίωσης. Το 2024, η πλατφόρμα τους δεν αρκείται στην κατοχύρωση του γάμου που νομιμοποιήθηκε (σωστά κατά τη γνώμη μου) από το Ανώτατο Δικαστήριο. Έχει ενσωματώσει πλήρως τη γλώσσα της woke κουλτούρας, με έμφαση σε νέες κατηγορίες δικαιωμάτων και στην προώθηση «ιατρικών παρεμβάσεων αλλαγής φύλου για ανηλίκους» - ένα σημείο που για πολλούς Αμερικανούς γονείς αποτελεί κόκκινη γραμμή.
Θανατική ποινή. Το 2008, οι Δημοκρατικοί δέχονταν τη θανατική ποινή υπό προϋποθέσεις, ζητώντας καλύτερα εχέγγυα Δικαιοσύνης, όπως η χρήση DNA. Αυτό ήταν συμβατό με τη θέση της αμερικανικής κοινής γνώμης, που κατά πλειοψηφία στήριζε την ποινή. Το 2024, το θέμα απλώς εξαφανίζεται από το κείμενο.
Παιδεία. Ο Ομπάμα είχε προβάλλει τα charter schools ως «πειραματικά δημόσια σχολεία» που λειτουργούν με περισσότερη αυτονομία και καινοτόμα προγράμματα. Κάτι ανάμεσα σε ιδιωτική πρωτοβουλία και δημόσια εκπαίδευση. Το 2024, οι Δημοκρατικοί στρέφονται εναντίον τους: αυστηροί περιορισμοί και έλεγχος, με κανέναν χώρο για τη σχολική επιλογή μέσω κουπονιών. Η ταύτιση με τα συνδικάτα εκπαιδευτικών είναι απόλυτη.
Μετανάστευση. Το 2008, η συνταγή ήταν ξεκάθαρη: αυστηρή φύλαξη συνόρων, πολιτογράφηση με προϋποθέσεις, εκμάθηση αγγλικών, «να μπεις στο τέλος της ουράς». Το 2024, παρά τις διακηρύξεις για περισσότερους συνοριοφύλακες και πάταξη της διακίνησης ναρκωτικών, η πλατφόρμα δίνει μεγάλη έμφαση στη διευκόλυνση νομιμοποίησης, στην οικογενειακή επανένωση και στην αύξηση των προσφύγων που γίνονται δεκτοί. Ένα μείγμα αυστηρότητας στη ρητορική και ανοιχτότητας στην πράξη. Ολόκληρη η μεταναστευτική ατζέντα του 2008, σήμερα θα μπορούσε να θεωρηθεί ρατσιστική και ακροδεξιά.
Κλίμα και οικονομία. Το 2008 η λύση λεγόταν cap-and-trade, δηλαδή μηχανισμοί αγοράς που τιμωρούν τους ρυπαντές. Το 2024 οι Δημοκρατικοί μιλούν για τεράστια κρατικά πακέτα επιδοτήσεων, για βιομηχανική πολιτική, και για «Buy American». Επιπλέον, εισάγουν το λεγόμενο πλαίσιο της «κλιματικής Δικαιοσύνης», όπου η περιβαλλοντική πολιτική συνδέεται με φυλετικά και κοινωνικά κριτήρια: προγράμματα που κατανέμουν πόρους με βάση το χρώμα του δέρματος ή την εθνοτική καταγωγή. Η στροφή από την αγορά στον κρατισμό είναι εκκωφαντική - και η ιδεολογικοποίηση της οικολογίας ακόμη πιο χαρακτηριστική.
Εργασία και μισθοί. Από την ιδέα του κατώτατου μισθού με προσαρμογή στον πληθωρισμό (2008), φτάσαμε στο απόλυτο σύνθημα των $15 την ώρα, ανεξαρτήτως συνθηκών αγοράς. Παράλληλα, το κόμμα ζητά την ψήφιση του PRO Act που είχε ως στόχο τη δραστική ενίσχυση των συνδικάτων εργαζομένων.
Υγεία. Το 2008 η πλατφόρμα έβαζε τα θεμέλια του Obamacare. Το 2024 δεν μιλάει πια για μεγάλες μεταρρυθμίσεις, αλλά για επέκταση και ενίσχυση: φθηνότερα φάρμακα, όρια στο κόστος της ινσουλίνης, βελτίωση πρόσβασης. Το «δημόσιο πλαίσιο» θεωρείται πια δεδομένο.
Αν συγκρίνει κανείς την πλατφόρμα του 2008 με εκείνη του 2024, το μοτίβο είναι ξεκάθαρο: από έναν τόνο μετριοπάθειας, συμβιβασμού και κεντρώου πραγματισμού, οι Δημοκρατικοί πέρασαν σε μια ρητορική απόλυτης ηθικής βεβαιότητας και κρατικής παρέμβασης.
Και εδώ αναδεικνύεται ο ρόλος του Ομπάμα. Παρά την αθόρυβη παρουσία του μετά την προεδρία, εκείνος είναι που έθεσε τις βάσεις. Εκείνος έφερε την έννοια της «προόδου» στο κέντρο του κόμματος. Εκείνος εισήγαγε τη γλώσσα της ηθικής ανωτερότητας, που κατέστησε τις επόμενες μετατοπίσεις όχι μόνο δυνατές αλλά και αναπόφευκτες. Αυτή η μετάλλαξη έγινε επί των ημερών του και συνεχίστηκε από τους εκλεκτούς του.
Μπορεί η εικόνα του να ήταν -και να παραμένει- εκείνη του συμπαθούς, ευγενικού και σοφού ηγέτη. Όμως η κληρονομιά του είναι η ριζοσπαστικοποίηση του κόμματός του και οι συνέπειες αυτής της ριζοσπαστικοποίησης, που περιλαμβάνουν και την άνοδο του Τραμπ, μόλις έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητές.
Και αν αυτό φαίνεται ως αμερικανικό φαινόμενο, ας μην γελιόμαστε: οι ίδιες τάσεις «δικαιωματικού κρατισμού» διαπερνούν πλέον όλη τη Δύση – από την Ουάσιγκτον το Λονδίνο και από τις Βρυξέλλες μέχρι, αργά αλλά σταθερά, την Αθήνα.
