Τα μη κρατικά πανεπιστήμια δεν είναι απλώς μια μεταρρύθμιση. Είναι τομή. Είναι η αρχή του τέλους ενός από τα πιο βαθιά ριζωμένα ταμπού της μεταπολίτευσης. Και ταυτόχρονα, η πιο ουσιαστική νίκη της ελευθερίας απέναντι στον κρατισμό, του ρεαλισμού απέναντι στην ιδεοληψία.
Η έγκριση των πρώτων τεσσάρων μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα είναι μια είδηση που, σε οποιαδήποτε σοβαρή χώρα, θα έπρεπε να έχει πανηγυρικό χαρακτήρα. Όχι, μόνο επειδή ανοίγουν οι πόρτες σε ένα πιο ποιοτικό, ανταγωνιστικό και καινοτόμο περιβάλλον ανώτατης εκπαίδευσης. Αλλά κυρίως επειδή για πρώτη φορά το ελληνικό κράτος στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Η διαδικασία έγκρισης αποδείχθηκε διαφανής, αξιοκρατική και σοβαρή. Μίλησα με ανθρώπους που οι αιτήσεις τους απορρίφθηκαν και παραδέχθηκαν - χωρίς πικρία - ότι η επιτροπή έκανε σωστά και αμερόληπτα τη δουλειά της. Αυτό από μόνο του είναι επαναστατικό για τα ελληνικά δεδομένα. Είναι σημάδι ότι η κυβέρνηση δεν αντιμετώπισε τη μεταρρύθμιση ως επικοινωνιακό πυροτέχνημα, αλλά ως ιστορικό της χρέος.
Δεύτερο κομβικό σημείο: η αποδόμηση ενός μύθου. Όσοι πίστεψαν ή ήλπιζαν ότι ο νόμος θα λειτουργήσει ως φωτογραφική ρύθμιση για να αναβαθμιστούν τα υπάρχοντα κολλέγια σε πανεπιστήμια, διαψεύστηκαν με τρόπο εκκωφαντικό. Οι όροι και οι προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ένα ίδρυμα πανεπιστήμιο ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνατότητες και τις υποδομές των κολλεγίων. Και αυτό πλέον το αναγνωρίζουν όλοι οι παίκτες της αγοράς. Οι σοβαρές προτάσεις ξεχώρισαν από την αρχή. Η αναβάθμιση δεν είναι τυπική. Είναι ουσιαστική. Το επίπεδο ανεβαίνει και οι απαιτήσεις γίνονται πλέον κανόνας.
Αλλά η πιο σπουδαία συνέπεια αυτής της μεταρρύθμισης δεν είναι θεσμική. Είναι ανθρώπινη. Τη νέα χρονιά, χιλιάδες Έλληνες μαθητές δεν θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν για να σπουδάσουν. Θα μείνουν στον τόπο τους, κοντά στις οικογένειές τους, χωρίς να θυσιάσουν την ποιότητα των σπουδών τους. Θα έχουν πρόσβαση σε νέα γνωστικά αντικείμενα, σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, ακαδημαϊκή πειθαρχία και πολιτισμό ελευθερίας. Θα ρισκάρουν, θα καινοτομήσουν, θα χτίσουν μια καλύτερη ζωή ξεκινώντας από εδώ. Αυτό δεν είναι απλώς κοινωνικό κέρδος. Είναι εθνικό κεφάλαιο.
Όλα αυτά, φυσικά, δεν σημαίνουν ότι το στοίχημα έχει κερδηθεί. Θα υπάρξουν λάθη, παραλείψεις και αποτυχίες. Αλλά το ουσιώδες έχει ήδη συντελεστεί: η Ελλάδα έσπασε τα δεσμά του άρθρου 16 χωρίς να χρειαστεί να το καταργήσει. Το παράλληλο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης είναι πια γεγονός. Και η επιτυχία του θα κριθεί όχι από τις προθέσεις των νομοθετών, αλλά από την ελευθερία επιλογής των φοιτητών. Εκείνοι θα αποφασίσουν με τα πόδια τους. Όπως γίνεται σε κάθε ελεύθερη κοινωνία.
Αν η μεταπολίτευση καθορίστηκε από την κρατικοποίηση της παιδείας, η νέα εποχή της Ελλάδας μπορεί να ξεκινήσει με την αποκρατικοποίησή της. Με μια Παιδεία που δεν φοβάται την αριστεία, δεν τιμωρεί την καινοτομία και δεν λογοδοτεί σε συντεχνίες αλλά στους πολίτες. Αυτή είναι η ουσία της μεταρρύθμισης. Και αυτός είναι ο λόγος που θα μείνει στην ιστορία ως η σπουδαιότερη μεταρρύθμιση της πεντηκονταετίας μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
