Το φάντασμα του εμπορικού ελλείμματος επέστρεψε

Του Θανάση Παπαδή

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κληροδοτεί στη Ν.Δ. ένα μεγάλο έλλειμμα στην ανταγωνιστικότητα και ένα ακόμη μεγαλύτερο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Τα δύο αυτά, δυστυχώς, πάνε μαζί και η κυβέρνηση δεν μπόρεσε στα χρόνια διακυβέρνησης της χώρας να κλείσει αυτή την ψαλίδα.

Η προσπάθεια της κυβέρνησης, όλα αυτά τα χρόνια που είχε τα ηνία της χώρας, ήταν να στηρίξει την όποια ανάπτυξη, αναιμική κυρίως, στην κατανάλωση. Δυστυχώς αυτό δεν έφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, παρά μόνο να αυξήσει το εμπορικό έλλειμμα. Τα ελληνικά προϊόντα δεν μπόρεσαν να βρουν νέες, αξιόπιστες και, κυρίως, διατηρήσιμες αγορές. Αυτό είχε αποτέλεσμα τα εμπορικό έλλειμμα να βαίνει αυξανόμενο και η αύξηση των εξαγωγών να μην μπορεί να καλύψει την αύξηση των εισαγωγών. Και αυτό, σε μια οικονομία που στενάζει, είναι μάλλον δυσβάσταχτο.

Το 2015 το εμπορικό έλλειμμα της χώρας ήταν 17,2 δισ. και το 2018 εκτινάχθηκε στα 22,9 δισ. ευρώ. Την ίδια χρονική περίοδο, οι εξαγωγές αυξήθηκαν μεν από τα 24,8 δισ. το 2015, στα 32,4 δισ. πέρυσι, αλλά υπολείπονται κατά πολύ της αντίστοιχης αύξησης των εισαγωγών. Συγκεκριμένα, οι εισαγωγές, από 42 δισ. το 2015, έφτασαν πέρυσι στα 54,9 δισ.

Σε απλά ελληνικά, επί διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ επέστρεψε το φάντασμα του εμπορικού ελλείμματος, που να σημειωθεί ότι ήταν ένας από τους λόγους που η Ελλάδα μπήκε στο μνημόνιο. Οι άλλοι δύο ήταν το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος. Οι εξαγωγές λοιπόν αυξήθηκαν κατά περίπου 7,6 δισ., ενώ για το ίδιο διάστημα οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 12,9 δισ.

Πρώτο 3μηνο

Τα στοιχεία μάλιστα για το πρώτο 3μηνο του 2019, μόνο ενθαρρυντικά δεν είναι. Το εμπορικό έλλειμμα ανήλθε στα 6 δισ. από 5,3 δισ. που ήταν το αντίστοιχο διάστημα του 2018. Ακόμη πιο κακό είναι το στοιχείο ότι οι εξαγωγές άρχισαν να παρουσιάζουν αρνητικό πρόσημο, ύστερα από πάρα πολλούς μήνες. Έτσι στο τρίμηνο ανήλθαν σε 7,6 δισ. από 7,7 δισ. πέρυσι το πρώτο 3μηνο. Αντίθετα, οι εισαγωγές συνεχίζουν να κινούνται στους ίδιους θετικούς ρυθμούς. Συγκεκριμένα ανήλθαν για το διάστημα που συζητάμε στα 13,7 δισ. έναντι 12,9 δισ. πέρυσι.

Έρευνα

Πρόσφατη μάλιστα έρευνα για τις ελληνικές εξαγωγές που πραγματοποίησε η EY για λογαριασμό του ΕΒΕΑ, αναφέρει ότι χρειάζεται εντατικοποίηση των προσπαθειών από την πολιτεία και τις ίδιες τις επιχειρήσεις για να αξιοποιηθεί η σημαντική μείωση του κόστους εργασίας που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια του προγράμματος προσαρμογής και να αυξήσει η χώρα περαιτέρω το μερίδιο αγοράς της στο διεθνές εμπόριο. Επιπλέον, η μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων θα συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της εξωστρέφειας της οικονομίας.

Οπως σημειώνεται, παρά τη σημαντική μείωση του κόστους εργασίας κατά την τελευταία δεκαετία, η βελτίωση των εξαγωγικών επιδόσεων της χώρας μας δεν ήταν η αναμενόμενη, καθώς η παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο μειώθηκε σημαντικά σε απόλυτους αριθμούς, αλλά και σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Παράλληλα, οι ελληνικές εξαγωγές παραμένουν σχετικά μειωμένου τεχνολογικού περιεχομένου και χαμηλής προστιθέμενης αξίας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να υστερεί ως προς τη συμμετοχή της στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων σε Ερευνα & Ανάπτυξη (R&D), αλλά και στις περιορισμένες άμεσες ξένες επενδύσεις που θα συνέβαλλαν καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού εξοπλισμού και τη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.

Επιπλέον, σύμφωνα με τη μελέτη, το θεσμικό πλαίσιο, τα γραφειοκρατικά εμπόδια, το ασταθές μακροοικονομικό περιβάλλον, το φορολογικό καθεστώς, οι αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος και οι δυσκολίες σε σχέση με την επίλυση των συμβατικών διαφορών δυσχεραίνουν περαιτέρω την ενίσχυση της εξωστρέφειας.

Ακτινογραφία των ελληνικών εξαγωγών: βασικοί προορισμοί και προϊόντα με συγκριτικό πλεονέκτημα

Η μελέτη περιλαμβάνει μια αναλυτική χαρτογράφηση των ελληνικών εξαγωγών κατά τα τελευταία χρόνια. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες απορροφούν σήμερα περίπου το 63% των ελληνικών εξαγωγών, παρατηρείται μια σημαντική αύξησή τους προς τις χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Δεκαπέντε χώρες συνεισφέρουν το 70% της αξίας των εξαγωγών. Από αυτές:

• Ιταλία, Γερμανία, Κύπρος και ΗΠΑ έχουν υψηλή συνεισφορά στη συνολική αξία των εξαγωγών και αύξηση κατά την τελευταία πενταετία.

• Τουρκία και Βουλγαρία έχουν υψηλή συνεισφορά στη συνολική αξία των εξαγωγών, ωστόσο παρατηρείται μείωση την τελευταία πενταετία.

• Λίβανος, Ρουμανία, Σαουδική Αραβία, Γαλλία και Ολλανδία έχουν μέτρια συνεισφορά και αξιοσημείωτη βελτίωση, με σημαντικές προοπτικές.

Η μελέτη καταγράφει επίσης τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας με τις ισχυρότερες εξαγωγικές επιδόσεις, με κορυφαίους μεταξύ αυτών τα ορυκτά, τα μέταλλα, τα τρόφιμα, τα χημικά και τα συναφή προϊόντα, τα μηχανήματα, τα φυτικά και τα ζωικά προϊόντα. Αξιοποιώντας μια σειρά από οικονομικούς δείκτες, η μελέτη επιχειρεί να εντοπίσει τους κλάδους και τα επιμέρους προϊόντα που παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα και, κατ' επέκταση, ουσιαστικές προοπτικές ενίσχυσης των εξαγωγών.

Μεταξύ των δώδεκα κατηγοριών που παρουσιάζουν σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα ξεχωρίζουν τέσσερις δυναμικές κατηγορίες, οι οποίες κατάφεραν να αυξήσουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα και το μερίδιο αγοράς τους κατά την τελευταία δεκαετία (2008-2017):

• Ρητίνες φυτών και φυτικά εκχυλίσματα.

• Λίπη και λάδια φυτικής και ζωικής παραγωγής.

• Αλάτι, θείο, πέτρες, γύψος, ασβέστης και τσιμέντο.

• Αλουμίνιο.

Σημαντικά εμπόδια για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις

Η μελέτη καταγράφει τα βασικά εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να επεκταθούν σε ξένες αγορές. Τα εσωτερικά εμπόδια, που πηγάζουν από τις αδυναμίες των επιχειρήσεων να προσαρμοστούν στις διεθνείς εξελίξεις και στις δυναμικές του διασυνοριακού εμπορίου, περιλαμβάνουν:

• Χαμηλές τιμές ανταγωνισμού.

• Ελλειψη καταρτισμένου προσωπικού και έλλειψη εσωτερικών δομών.

• Πρόβλημα ρευστότητας της επιχείρησης.

• Ελλειψη οργάνωσης / εσωτερικών διαδικασιών.

• Ελλειψη τεχνογνωσίας - πληροφόρησης.

• Αδυναμία επικοινωνίας σε ξένη γλώσσα.

• Δυσκολία στην απόκτηση πιστοποίησης.

• Ελλείψεις logistics - εφοδιαστικής αλυσίδας.

Αντίστοιχα, τα εξωτερικά εμπόδια που θέτει η σύγχρονη εγχώρια ή διεθνής οικονομία περιλαμβάνουν:

• Γραφειοκρατία στην Ελλάδα.

• Υψηλή φορολογία.

• Αρνητική εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό.

• Πολιτική και οικονομική αστάθεια.

• Γραφειοκρατία στη χώρα εξαγωγής.

• Προβλήματα χρηματοδότησης και ασφάλισης εξαγωγών.

• Δυσκολία συνεννόησης με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς.

• Ελλειψη υποστήριξης από τα Επιμελητήρια.

• Προβλήματα με τους τοπικούς συνεργάτες.

• Πιστοποίηση προϊόντος.

• Μειωμένη ζήτηση για το προϊόν.

Τα εμπόδια αυτά μπορούν να ποσοτικοποιηθούν σε ένα ισοδύναμο κόστος, που αντιστοιχεί στις χρονικές καθυστερήσεις από τη στιγμή που ένα προϊόν είναι έτοιμο έως ότου αυτό εξέλθει από τα τελωνεία, σε αριθμό ημερών. Παρότι η Ελλάδα έχει σημειώσει αξιόλογη πρόοδο όσον αφορά την ταχύτητα με την οποία τα εγχώρια προϊόντα διοχετεύονται προς τις διεθνείς αγορές, βελτιώνοντας τις επιδόσεις της από 20 σε 15 ημέρες μεταξύ 2005 και 2014, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης. Εκτιμάται ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επέτρεπαν στην Ελλάδα να φτάσει το μέσο επίπεδο ΕΕ/ΟΟΣΑ ως προς τις ημέρες εξαγωγών θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση των εξαγωγών κατά 33%, που θα ισοδυναμούσε σε ενίσχυση του ΑΕΠ κατά 3%-5%.

Οι προτάσεις προς την πολιτεία και τις επιχειρήσεις

Αντλώντας και από τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών της ΕΥ, η μελέτη καταλήγει σε μια σειρά από προτάσεις για μέτρα και δράσεις που μπορούν να δώσουν στην Ελλάδα την απαραίτητη ώθηση για να βελτιώσει τις εξαγωγικές της επιδόσεις. Οι προτάσεις απευθύνονται τόσο στην πολιτεία, όσο και στις ίδιες τις επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν και την τελική ευθύνη για τη βελτίωση των σημερινών επιδόσεων.

Προτάσεις προς την πολιτεία

• Δημιουργία ενός απλού και σταθερού φορολογικού συστήματος.

• Φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση των εξαγωγικών επιχειρήσεων και τις επανεπενδύσεις.

• Προστασία πνευματικών δικαιωμάτων.

• Ταχύτερη διεκπεραίωση των νομικών εκκρεμοτήτων.

• Χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.

• Δημιουργία εθνικής εμπορικής ταυτότητας (brand).

• Δημιουργία εθνικής στρατηγικής για τις εξαγωγές.

• Συγκέντρωση όλων των αρμοδιοτήτων που αφορούν τις εξαγωγές σε έναν φορέα με συντονιστικό ρόλο (One stop shop).

• Δημιουργία βιομηχανικών περιοχών και clusters.

• Ενίσχυση των υποστηρικτικών υπηρεσιών - εμπορικοί ακόλουθοι - σύνδεσμοι και Επιμελητήρια.

Προτάσεις προς τις επιχειρήσεις

• Μεγέθυνση για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας.

• Επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής.

• Οι εξαγωγές θα πρέπει να είναι μακροπρόθεσμος στόχος.

• Συνεργασίες και συμμετοχή στις διεθνείς αλυσίδες αξίας.

• Εστίαση στις εξαγωγές με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο.

• Επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και κεφαλαιουχικό εξοπλισμό.

• Απομάκρυνση από το οικογενειακό μοντέλο διοίκησης.

• Προσαρμογή στις ανάγκες της κάθε αγοράς και διείσδυση σε νέες.

• Στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό και εκπαίδευση του υφιστάμενου.

Αναδημοσίευση από Φιλελεύθερο Παρασκευής 31 Μαΐου.