Της Αγγελικής Κώττη
Οι παραδοσιακές φορεσιές των Σαρακατσάνων είναι πολύ κοντινές στις φορεσιές των γυναικών από την Μινωική Κρήτη, τη Θήρα και τη Μυκηναϊκή Ελλάδα λέει η ερευνήτρια αρχαιολόγος Ντιάνα Γουάρντλ, επιστημονική συνεργάτις του Πανεπιστημίου του Μπέρμινγχαμ και μέλος της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο πλαίσιο της τρέχουσας περιοδικής έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου», οργανώνει δράσεις πειραματικής αρχαιολογίας, προσφέροντας στους επισκέπτες τη δυνατότητα να προσεγγίσουν την αισθητική του αρχαίου κόσμου με πολυαισθητηριακό τρόπο. Οι δράσεις στηρίζονται σε έρευνα της κυρίας Γουάρντλ.
Από αύριο Δευτέρα έως την Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου θα εκτίθενται στους χώρους του Μουσείου πειραματικές ανασυνθέσεις ενδυμασιών εμπνευσμένες από τη Μινωική Κρήτη, τη Θήρα και τη Μυκηναϊκή Ελλάδα, που η ίδια δημιούργησε. Μελέτησε λεπτομερώς τις αναπαραστάσεις τους στις τοιχογραφίες και τη μικρογλυπτική, αλλά και την τεχνολογία ύφανσης του κάθετου αργαλειού.
Οι επισκέπτες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου θα έχουν την ευκαιρία να δουν και να βιώσουν μια πιθανή όψη των ενδυμάτων που αναπαριστώνται σε εμβληματικές αρχαιότητες του Εθνικού Αρχαιολογικού και άλλων Μουσείων της Ελλάδας, όπως η ελεφάντινη τριάδα από τις Μυκήνες και η Μινωική Θεά των Όφεων.
Η Ντιάνα Γουάρντλ θα δώσει διάλεξη στα αγγλικά σχετικά με την πειραματική της έρευνα την ερχόμενη Πέμπτη και ώρα 18:00 στο αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ενώ θα προσφέρει εργαστήρια με χειροτεχνίες για παιδιά ηλικίας 6-12 ετών (στην ελληνική γλώσσα) και παρουσιάσεις/επιδείξεις των ενδυμάτων και των μεθόδων ανασύνθεσής τους για ενήλικες (στην αγγλική γλώσσα), στις ακόλουθες ημερομηνίες:
Αύριο Δευτέρα: παρουσίαση για παιδιά στις 12.00 μμ.
Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου: διάλεξη στο αμφιθέατρο του Μουσείου με θέμα:"Αναβιώνοντας τις αιγαιακές ενδυμασίες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού" στις 18.00 μμ.
Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου: παρουσίαση για παιδιά στις 12.00 μμ.
Δευτέρα 10 Σεπτεμβρίου: παρουσίαση για ενήλικες, 17.00 μμ.
Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου: παρουσίαση για ενήλικες, 12.00 μμ.
Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου: παρουσίαση για ενήλικες, 17.00 μμ.
Όψεις του Ωραίου
Το μεγάλο πρόβλημα είναι, όπως σημειώνει η ίδια σε κείμενό της για τον κατάλογο της έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου», πως δεν έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας αρχαία ενδύματα. Έχουμε βρει μόνο λίγα στοιχεία από λινάρι ή από μαλλί και λινάρι όπου υπήρχαν μεταλλικά αντικείμενα που εμπόδισαν τη διάβρωσή τους. Η ανακατασκευή τους βασίζεται κυρίως σε τοιχογραφίες από τις Μυκήνες, τη Θήβα, την Τίρυνθα, το Ακρωτήρι Θήρας, την Κνωσό και την Αγία Τριάδα Κρήτης.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτά τα ενδύματα, τουλάχιστον για τα πλουσιότερα μέλη της κοινωνίας χρησιμοποιούνταν σε τελετουργίες ή όχι. Επίσης, αν ανήκαν σε θεές ή θνητές. Μερικά δεν γνωρίζουμε καν αν τα φορούσαν άνδρες ή γυναίκες. Από την υφή και τον χαρακτήρα των ενδυμάτων συμπεραίνουμε πως ανάλογα με τις εποχές άλλαζε και η ενδυμασία.
Η ερευνήτρια βοηθήθηκε ιδιαίτερα, όπως λέει, από τη μελέτη της παραδοσιακής ελληνικής φορεσιάς. Κατασκευάστηκαν σε κοινότητες που αγνοούσαν τη χρήση κάποιας τεχνολογίας ακόμα και απλής, όπως π.χ. της ραπτομηχανής. Κατά πλειονότητα ήταν έργα γυναικείων χεριών: από το κλώσιμο μέχρι την ύφανση και το ράψιμο. Θα πρέπει, φυσικά, να προσθέσουμε το κέντημα, που τα ομόρφαινε όλα. Μάλιστα οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν μαλλί από δικά τους πρόβατα.
Δεκάδες χιλιάδες πρόβατα έχουμε και στην Κνωσό κατά την Εποχή του Χαλκού όπως δείχνουν οι πινακίδες με Γραμμική Β. Προφανώς η ύφανση γινόταν σε στενούς όρθιους αργαλειούς, όπως φαίνεται από τα υφαντικά βάρη που έχουν βρεθεί. Πιθανώς χρησιμοποιούσαν επίσης λινάρι ή και βαμβάκι. Φυσικά και δέρματα ζώων. Όσο για τις χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, δεν έλειπαν, αλλά συνήθως έρχονταν από μακριά, όπως το Λάπις Λάζουλι που μεταφερόταν από τον Αφγανιστάν στην Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία και το Αιγαίο.
Τα χρώματα ήταν συνήθως φυτικά, με το ριζάρι να δίνει το κόκκινο, τον κρόκο (φυτό) το κίτρινο, το γαλάζιο να παράγεται από κρητίδα αλλά και το μοβ από το κοχύλι πορφύρα (ζωικό). Είναι πολύ πιθανόν σημαντικό μέρος του πλούτου της Θήρας να προέρχεται από εμπόριο κρόκου και πορφύρας.
Πώς κυκλοφορούσαν;
Για τη διακόσμηση χρησιμοποιούσαν διάφορα υλικά. Έραβαν χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, ή κατεργασμένα κομμάτια χρυσού, και συχνά κάλυπταν τις ραφές με «γαϊτανάκια». Σίγουρα η κοπή και η ραφή των υφασμάτων γινόταν με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην περισσεύει τίποτα, καθώς κάθε υλικό ήταν πολύτιμο και έπρεπε να καταναλωθεί μέχρι τέλους. Δεν γνωρίζουμε αν όλες οι γυναίκες μπορούσαν να κυκλοφορήσουν γυμνόστηθες ή μόνο οι θεές. Πάντως οι φορεσιές είχαν και πουκάμισα, όπως καθαρά φαίνεται στις τοιχογραφίες, που αναλόγως τα φορούσαν ή όχι. Γυμνόστηθη επίσης ήταν η λεγόμενη «Θεά των Όφεων» στην Κρήτη, αλλά όλα συνηγορούν πως τα συγκεκριμένα ειδώλια απεικόνιζαν θεές.
Η κα Γουάρντλ έχει ανασυστήσει έξι αρχαίες ενδυμασίες:
Κροκοσυλλέκτριες από το Ακρωτήρι Θήρας (τοιχογραφία)
Τρίο από ελεφαντόδοντο (ειδώλιο)
Γυναίκα από Σαρκοφάγο στην Αγία Τριάδα
Γυναίκες από τοιχογραφία στις Μυκήνες
Κοστούμια με βάση τη "θεά του καλαμποκιού" στις Μυκήνες
Κοστούμια με βάση τη Θεά των Όφεων της Κνωσού.
Για την παρακολούθηση της δράσης πειραματικής αρχαιολογίας, για παιδιά και ενήλικες, στους εκθεσιακούς χώρους απαιτείται δήλωση συμμετοχής στα τηλέφωνα 2132144856 και 2132144858 και προμήθεια εισιτηρίου του Μουσείου. Η διάρκειά της είναι περίπου 30 λεπτά. Μέγιστος αριθμός συμμετοχών ανά δράση: 15 άτομα.
Η παρακολούθηση της διάλεξης (6/9) είναι δωρεάν. Η είσοδος στο αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι από την οδό Τοσίτσα 1.
Με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Αιγαιακής Προϊστορίας, ΗΠΑ (INSTAP).
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44
Τηλ: 213214 4856/-4858
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα 13:00-20:00, Τρίτη-Κυριακή 08:00-20:00
