Βρισκόμαστε σε μια διαδικασία αναδιάταξης συμφερόντων, επιρροής, ισχύος και ισορροπίας δυνάμεων σε μια τεράστια περιοχή, από την Μαύρη Θάλασσα έως την Αν.Μεσόγειο, άμεσα συνορεύουσα με την Ελλάδα. Ένα νέο σύστημα περιφερειακής και ενεργειακής ασφάλειας και ταυτόχρονα γεωπολιτικής ισορροπίας θα αναδυθεί μετά τον πόλεμο. Η συνάντηση Μητσοτάκη -Μπάιντεν και η σημερινή του ομιλία στο Κογκρέσο γίνονται, ενώ κυοφορείται αυτή ακριβώς η νέα τάξη πραγμάτων, γι αυτό και η ατζέντα της επίσκεψης του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ είναι σφαιρική, θέλοντας να αναδείξει το γεωπολιτικό, ενεργειακό και οικονομικό ρόλο της χώρας στην νέα εποχή, όπως τονίζει στο Liberal o Γιώργος Κουμουτσάκος, βουλευτής της Ν.Δ, πρώην υφυπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής και πρώην εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Γιατί είναι τόσο κρίσιμο το ταξίδι Μητσοτάκη στις ΗΠΑ; Ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα;
Η χρονική συγκυρία προσδιορίζει και τη βαρύτητα της επίσκεψης. Η παράνομη και βάναυση ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχουν θέσει σε κίνηση τις μεγάλες γεωπολιτικές και ιστορικές τεκτονικές πλάκες στην περιοχή. Μπροστά μας εξελίσσεται μια μεγάλη αναδιάταξη συμφερόντων, επιρροής, ισχύος και ισορροπίας δυνάμεων. Από τη Μαύρη Θάλασσα έως την Αν.Μεσόγειο, άμεσα συνορεύουσα με την Ελλάδα. Ένα νέο σύστημα ενεργειακής ασφάλειας και γεωστρατηγικής ισορροπίας θα αναδυθεί μετά τον πόλεμο.
Το κρίσιμο ερώτημα για κάθε χώρα, πόσο μάλλον για την Ελλάδα, είναι ποια θέση και ποιο ρόλο θα έχει σε αυτήν τη νέα τάξη πραγμάτων. Ποιο θα είναι το ειδικό μας βάρος, ποιος ο ρόλος και η επιρροή μας την επόμενη, μετά τον πόλεμο, ημέρα. Η επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ έρχεται σε αυτήν ακριβώς τη στιγμή που «ρίχνονται» τα θεμέλια οικοδόμησης των νέων ισορροπιών στην περιοχή μας.
Η Ελλάδα πρέπει να είναι στη σωστή πλευρά της νέας ισορροπίας. Να κερδίσει δηλαδή σε γεωπολιτική βαρύτητα, αξία και ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Το ταξίδι Μητσοτάκη στις ΗΠΑ βάζει τις βάσεις για τη θέση της Ελλάδας στη μετά σύγκρουση εποχή.
Ο Μητσοτάκης δεν πήγε στις ΗΠΑ με μονοθεματική αλλά με σφαιρική ατζέντα για το ρόλο της χώρας. Όπως έδειξαν και η συνέντευξη που έδωσε χθες στο τηλεοπτικό δίκτυο MSNBC, αλλά και η ανοικτή συζήτηση στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, στόχος της επίσκεψης είναι η προβολή της Ελλάδας ως χώρας με εθνική αυτοπεποίθηση. Όχι της Ελλάδας σε σχέση με την Τουρκία.
Το βάρος αυτής της επίσκεψης πέφτει περισσότερο στη γεωπολιτική και ενεργειακή σημασία της Ελλάδας ή στα εθνικά μας θέματα;
Εξειδικεύεται σε τέσσερις θεματικές περιοχές.
Πρώτα απ' όλα τη γεωπολιτική. Με έμφαση:
- Στη στάση της Ελλάδας στο ουκρανικό πρόβλημα
- Στη στάση της Ελλάδας ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ
- Στη στάση της Ελλάδας ως συμμάχου των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Έχουμε πάρει ξεκάθαρες θέσεις, σύμφωνες με τις διαχρονικές και διακομματικές αρχές που βρίσκονται στον πυρήνα της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας. Είμαστε απέναντι σε κάθε αναθεωρητισμό που αγνοεί και παραβιάζει αρχές όπως η εδαφική ακεραιότητα, η εθνική κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία ενός κράτους.
Με την ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία που κυρώθηκε πρόσφατα στη Βουλή αποκτούμε βαθύτερο γεωστρατηγικό πάτημα σε ολόκληρη την περιοχή και μέσα στο ΝΑΤΟ.
Οι επικριτές μας ας φανταστούν πόσο πιο σημαντική θα ήταν η Τουρκία για τις ΗΠΑ, πόσο μεγαλύτερη γεωστρατηγική εξάρτηση θα είχαν από αυτήν, αν δεν παρείχαμε εμείς τις διευκολύνσεις που έχουμε δώσει σε Βόλο, Αλεξανδρούπολη, Σούδα και αλλού. Θα τις αναζητούσαν κάπου αλλού, είτε στην Τουρκία, είτε σε άλλο κράτος. Αυτό θα ισχυροποιούσε ή θα εξασθενούσε την Ελλάδα; Θα την εξασθενούσε. Εμείς είπαμε όχι. Εξίσου σημαντικό το γεγονός ότι συμμετείχαμε στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Κάποιοι θα ρωτήσουν γιατί η Ελλάδα δεν ακολουθεί την πολιτική της Τουρκίας που εκβιάζει, παζαρεύει, και δεν παίζει καθαρά, προκειμένου να ωφεληθεί. Η ανάλυση αυτή είναι πολύ επιφανειακή. Αγνοεί ότι η πολιτική των κρατών δεν αντιγράφεται. Κάθε κράτος ακολουθεί την εξωτερική πολιτική που του ταιριάζει, σύμφωνα με τη γεωστρατηγική του θέση, τις συμμαχίες της, το μέγεθος της χώρας, τα οικονομικά της χαρακτηριστικά και την ιστορία της. Αυτή μας δείχνει ότι οι επιλογές που κάναμε διαχρονικά μας ωφέλησαν.
Η δεύτερη περιοχή που θα προβάλει ο πρωθυπουργός είναι ο ενεργειακός ρόλος της χώρας μας, με έμφαση στην αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης, τις αναβάθμιση της Ρεβυθούσας, τις διακλαδώσεις του αγωγού TAP, τη μετατροπή της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο για τα Βαλκάνια, το γεγονός ότι η χώρα καλύπτει ήδη τις ανάγκες της Βουλγαρίας και σε λίγα χρόνια θα μπορεί να τροφοδοτεί με αέριο ακόμη και χώρες της Αν. Ευρώπης. Στην ίδια λογική κινούνται οι έρευνες υδρογονανθράκων στο Ιόνιο καθώς επίσης Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης. Όλα αυτά αθροίζονται σε μια κρίσιμη μάζα εξελίξεων που αναβαθμίζουν το ρόλο της Ελλάδας στην ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου.
Η τρίτη περιοχή αφορά την οικονομία. Η Ελλάδα λόγω των μεταρρυθμίσεων γίνεται ολοένα και περισσότερο μια χώρα φιλική σε επενδύσεις. Δεν είναι τυχαίο το κύμα προσέλευσης αμερικανικών επενδύσεων και τουριστών τα τελευταία χρόνια. Ο πρωθυπουργός έχει να παρουσιάσει και αυτή την Ελλάδα.
Αυτή η καλή ελληνοαμερικανική σχέση που περιγράφετε θα είναι σε θέση να αποτρέψει μια τυχόν επανάληψη όσων συνέβησαν στην Αν. Μεσόγειο το 2020;
Το ερώτημα αυτό αφορά την τέταρτη και πιο δύσκολη περιοχή των όσων θα προβάλει στις ΗΠΑ ο πρωθυπουργός. Τα ελληνοτουρκικά. Ο πρωθυπουργός θα προτάξει το γεγονός ότι η Ελλάδα, μια χώρα - πιστή σύμμαχος, που έχει κόστος από τη συμμετοχή στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, δίνει κάθε χρόνο 2% επί του ΑΕΠ της για αμυντικές δαπάνες, ακριβώς επειδή απειλείται από την Τουρκία.
Ο πρωθυπουργός θα το θέσει αυτό το θέμα, ζητώντας στήριξη. Εκτιμώ ότι επειδή οι ΗΠΑ είναι ηγέτιδα δύναμη στο ΝΑΤΟ, σε επίπεδο δημοσίων δηλώσεων εκτιμώ ότι θα αποφευχθεί αναφορά στην Τουρκία αυτή καθ' εαυτή.
Όσο για τη στάση των ΗΠΑ, εκτιμώ ότι θα επαναληφθεί με μεγαλύτερη έμφαση η στήριξή τους σε θεμελιώδεις αρχές, πολύτιμες για την Ελλάδα. Δηλαδή η επιβεβαίωση από τις ΗΠΑ ότι θέλουν σταθερότητα και ειρήνη στην Αν. Μεσόγειο και το Αιγαίο, ότι αντιτίθενται στις αναθεωρητικές πολιτικές, ότι η βάση όλων των ρυθμίσεων είναι το Διεθνές Δίκαιο και του Δικαίου της Θάλασσας, καθώς και ότι δεν μπορεί να υπάρχουν απειλές εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας καθενός, πόσω μάλλον σύμμαχης χώρας. Ναι μεν «απρόσωπες» αναφορές όσον αφορά την Τουρκία, αλλά που μέσα στη γενικότητά τους είναι το βασικό οπλοστάσιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στην Άγκυρα.
Στην πράξη τι μπορεί να προκύψει από αυτό το ταξίδι; Μπορεί για παράδειγμα να δούμε εξελίξεις όσον αφορά τη διεύρυνση της αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας ΗΠΑ;
Θα μπορούσαμε να δούμε μια εκκίνηση διαδικασιών συμμετοχής της Ελλάδας στο πρόγραμμα των F-35 και σε βάθος χρόνου πιθανή αγορά τους, την αναβάθμιση με αμερικανική συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, μια πιθανή συμφωνία απόκτησης αμερικανικών κορβετών και γενικότερα μια σύσφιγξη σε αμυντικά ζητήματα. Είναι θέματα που συζητώνται. Έχει φανεί από το δημόσιο διάλογο ότι θα βρεθούν στο επίκεντρο των συζητήσεων.
Στη δημόσια συζήτηση κάποιοι βάζουν ως πήχη επιτυχίας της επίσκεψης Μητσοτάκη να μην προχωρήσει η αναβάθμιση των παλαιών F16 στην Τουρκία και η πώληση νέων. Ποια η γνώμη σας;
Καταρχήν, είμαστε στο αρχικό στάδιο βολιδοσκόπησης του Κογκρέσου από τη διοίκηση Μπάιντεν ως προς τον εκσυγχρονισμό των F16 στην Τουρκία. Προαπαιτούμενο η έγκριση του Κογκρέσου. Σε αντίθεση με τη γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στο σώμα εκείνο όπου οι αποφάσεις είναι πιο πολιτικές, η Τουρκία έχει εδώ και πολλά χρόνια ένα πολύ κακό προφίλ. Μάλιστα δεν έχει κάνει το παραμικρό για να αλλάξει αυτό το προφίλ κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης. Η άρνησή της να εγκρίνει την ένταξη της Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ εκλαμβάνεται από τα μέλη του Κογκρέσου ως μια κίνηση καθαρά υπονομευτική της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Ποια πιστεύετε ότι θα είναι τελικά η στάση του Κογκρέσου στο θέμα;
Εκτιμώ ότι η στάση του Κογκρέσου θα είναι από συγκρατημένη έως αρνητική, και ότι δεν πρέπει να αναμένουμε σύντομα εξελίξεις στο θέμα των τουρκικών F16. Κι αυτό καθώς έχει εμπεδωθεί στο Σώμα η αντίληψη ότι η Τουρκία δεν είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος, και πως όταν οι ΗΠΑ τη χρειάζονται δεν είναι βέβαιο πως θα τη βρουν εκεί. Στα παραπάνω, προσθέστε όλα τα στοιχεία της αυταρχικής διακυβέρνησης, της ανελευθερίας, των ποινών σε δημοσιογράφους, δηλαδή μιας συνολικής προβληματικής εικόνας της Τουρκίας που δεν επιτρέπει στα μέλη του Κογκρέσου να ανάψουν εύκολα το πράσινο φως.
Καταλυτική θα είναι ως προς αυτό και η σημερινή ομιλία του Έλληνα πρωθυπουργού στην κοινή συνεδρίαση των δύο Σωμάτων του Κογκρέσου (Βουλή και Γερουσία). Όχι επειδή θα «τουρκοποιήσει» την ομιλία του - σίγουρα θα υπάρχουν αναφορές - αλλά επειδή η Ελλάδα που θα παρουσιάσει ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο τρόπος που θα το κάνει, θα προσθέσουν νέους φίλους της χώρας και θα προβληματίσουν όσους δεν είναι.
Ομιλία σημαντική τόσο για την προβολή της νέας Ελλάδας, όσο και για την ανάσχεση των τουρκικών επιθυμιών, την ίδια ώρα που η Άγκυρα παραμένει ένα αναθεωρητικό κράτος, προκαλώντας προβλήματα στη συνοχή της Συμμαχίας και στην ευαίσθητη ΝΑ της πτέρυγα.
Υπό αυτές τις συνθήκες, θα θέσω διαφορετικό το κρίσιμο ερώτημα ως προς την ουσία του ταξιδιού Μητσοτάκη στις ΗΠΑ. Φανταστείτε να μην είχε προγραμματιστεί στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία αυτή η επίσκεψη και να μην είχε αυτά τα χαρακτηριστικά. Πόσο πιο ευάλωτοι θα ήμασταν ως χώρα και πόσο πιο ελεύθερο πεδίο θα είχε η τουρκική διπλωματία να παίξει μόνη της στην Ουάσινγκτον, σε μια στιγμή που οι ΗΠΑ επιστρέφουν δυναμικά στο διεθνές σκηνικό, που διευρύνεται και αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία το ΝΑΤΟ και που βαθαίνει το αμερικανικό ενεργειακό αποτύπωμα;
Εφόσον η αμερικανική διοίκηση ζητήσει από την Ελλάδα μεγαλύτερη στρατιωτική συνδρομή μέσω αποστολής όπλων στην Ουκρανία, ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η ελληνική απάντηση;
Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία πήρε καθαρή θέση καταδίκη της και αλληλεγγύης υπέρ της Ουκρανίας με παροχή στρατιωτική βοήθειας. Συνεισέφερε επίσης η Ελλάδα μέσω της Αλεξανδρούπολης, της Σούδας και των άλλων διευκολύνσεων που εντάσσονται στην ελληνο-αμερικανική συμφωνία. Τυχόν πρόσθετη παροχή στρατιωτικής συνδρομής θα πρέπει να αξιολογηθεί στο πλαίσιο των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας και της υποχρέωσής της να έχει μια αποτελεσματική- αποτρεπτική δύναμη έναντι της Τουρκίας. Η ενίσχυση της Ουκρανίας δεν πρέπει να οδηγήσει σε εξασθένιση της ελληνικής αποτροπής.
