Πρώτη δημοσίευση Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2015
Του Απόστολου Σκουμπούρη
Ούτε τα τρομοκρατικά χτυπήματα, ούτε η μεγάλη απειλή για «άλωση» περισσότερων πετρελαιοπηγών από το ISIS, ούτε άλλα... τρυκ του παγκόσμιου καρτέλ είναι ικανές συνθήκες να συγκρατήσουν τις τιμές του «μαύρου χρυσού» που συνεχίζουν να διολισθαίνουν.
Μια μείωση τιμών που ήδη έχει κατέλθει σε χαμηλά 6-7 ετών, με το βαρέλι να κατρακυλάει προ ενός μηνός στα 38 δολάρια, ενώ μετά από μια διόρθωση έως τα 48 δολάρια, πλέον διαπραγματεύεται μεταξύ 40 και 42 δολάρια! Το κυριότερο είναι ότι οι αναλυτές διαβλέπουν περαιτέρω πτώση στο άμεσο και απώτερο μέλλον!
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα στο 2014 η τιμή του πετρελαίου είχε ξεπεράσει τα 100 δολάρια το βαρέλι, όμως μέσα σε 12 ή 15 μήνες έχει κατέλθει στα σημερινά επίπεδα!
Από το ιστορικό χαμηλό του πετρελαίου την περίοδο 1998 – 1999 (αναφερόμαστε στη... σύγχρονη εποχή) όταν το βαρέλι κατήλθε στα 11 δολάρια το βαρέλι, ενώ το λίτρο του πετρελαίου θέρμανσης είχε πέσει τότε στις 70 δραχμές, φτάσαμε στα επίπεδα ρεκόρ των 145,31 δολαρίων το βαρέλι τον Ιούλιο του 2008! Η ανατίμηση στα ιστορικά υψηλά των 145 δολ./βαρέλι το 2008, εξέφρασε μια ονομαστική αύξηση ύψους 625% από τη μέση τιμή της δεκαετίας του ''90, και περίπου 500% υψηλότερα από τα επίπεδα 1998 – 1999! Κίνηση και πορεία... ιλιγγιώδη, ειδικά για ένα τόσο... βαρύ commodity, του οποίου οι τιμές διαμορφώνονται μέσα από ισορροπίες και συσχετισμούς παγκόσμιου βεληνεκούς και μέσα από... δαιδαλώδεις διαδρομές!
Ήταν η εποχή άλλωστε της κορύφωσης μιας χρηματοπιστωτικής φούσκας, που ασφαλώς έπαιξε ρόλο στην (προς τα πάνω) χειραγώγηση των τιμών όλων των commodities που (συνολικά) «χτύπησαν» ιστορικά υψηλά τότε. Υπερβάλλουσα ρευστότητα, υπερδιόγκωση επενδυτικής βιομηχανίας και απουσία κάθε δικλίδας ελέγχου, οδήγησε σε αχαλίνωτες καταστάσεις. Ήταν λίγο πριν το «σκάσιμο» της Lehman Brothers (τον Οκτώβριο του 2008) και των τοξικών επενδυτικών προϊόντων των αμερικανικών τραπεζών με τα subprime δάνεια κ.λπ.
Έκτοτε, η πορεία είναι μόνο πτωτική και ότι κι αν έκανε το παγκόσμιο καρτέλ, ότι μέτρο ή ανάχωμα και αν εφάρμοσε, δεν μπόρεσε να ανακόψει τη διολίσθηση.
Ποια τιμή λοιπόν είναι... δίκαιη για το πετρέλαιο, κανείς δεν μπορεί να το πει με ένα υπεραπλουστευτικό νούμερο! Τα 145 δολάρια ανά βαρέλι ήταν «δίκαιη» τιμή, τα 11 δολάρια του ''98 ή τα σημερινά 40 δολάρια;
Οι κυριότεροι παράγοντες της διολίσθησης
Κυριότεροι παράγοντες που ωθούν στη συνεχιζόμενη πτώση, είναι το αυξημένο παγκόσμιο... στοκ, ήτοι τα τεράστια αποθέματα, η σχεδόν ολική απεξάρτηση των ΗΠΑ από την ανάγκη ενεργειακής επεκτατικής πολιτικής, η επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας, αλλά και η αλλαγή κουλτούρας με τη στροφή σε πιο οικολογικές επιλογές.
Παγκοσμίως, παρ'' ότι μειώνεται ή τουλάχιστον δεν αυξάνεται η ζήτηση, υπάρχει ένα «κυνηγητό» παραγωγής ολοένα και περισσότερου πετρελαίου, καταγράφεται δηλαδή υπερβάλλουσα προσφορά. Λόγοι γεωστρατηγικοί αλλά και οικονομικοί που συνδέονται με τις παγκόσμιες ισορροπίες και την «περιφρούρηση» κεκτημένων στην αγορά του μαύρου χρυσού, οδηγούν σ'' έναν πλειστηριασμό παραγωγής, που φέρνει πλεόνασμα, άρα και μείωση τιμών.
Επιμέρους εταιρείες – κολοσσοί αλλά και κράτη, επέλεξαν να διατηρήσουν ίδια την παραγωγή τους ή να την αυξήσουν, παρά τη μειωμένη ζήτηση, επιζητώντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο, ίσως εγκλωβισμένες σ'' έναν φαύλο κύκλο υπερβάλλουσας προσφοράς.
Καθοριστικότατος παράγοντας για το διεθνές σήμα πτώσης των τιμών του πετρελαίου είναι η ενεργειακή ανεξαρτητοποίηση της Αμερικής, χώρα που θεωρείται η πιο ενεργοβόρα παγκοσμίως! Σ'' αυτή την εξέλιξη αποδίδουν κάποιοι αναλυτές την πιο ήπια εξωτερική πολιτική των Αμερικανών επί Ομπάμα και την εμφανή στροφή σε πιο φίλιες πολιτικές, καθώς έπαψαν να λειτουργούν ως παγκόσμιοι σερίφηδες!
Το γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει πλέον τις ΗΠΑ ότι κάνουν πολέμους για να ελέγξουν τα παγκόσμια πετρέλαια, ασφαλώς και αλλάζει καταλυτικά όλη τη γεωστρατηγική «ανάγνωση» των εξελίξεων.
Επίσης, ρόλο στη μείωση των τιμών ασφαλώς παίζει η μειωμένη ζήτηση όχι λόγω οικονομικής δυσχέρειας των χωρών, αλλά λόγω της στροφής σε πιο... συμβατές με το περιβάλλον ενεργειακές πολιτικές, συνδυαστικά με την αλλαγή καταναλωτικής κουλτούρας, πάνω στην ίδια βάση. Πρόκειται για τον κυριότερο λόγο που – μακροπρόθεσμα – θα συνεχίσει να μειώνει σχεδόν νομοτελειακά την ανάγκη για «μαύρο χρυσό» άρα και τις παγκόσμιες τιμές του!
Αύξηση παραγωγής παρά την τεράστια... κάβα!
Ένας συνδυασμός γεωστρατηγικών και οικονομικών λόγων, οδηγεί σ'' έναν πλειστηριασμό υπερπαραγωγής, ώστε οι χώρες να μην χάσουν μερίδια και «περιοχές» στην παγκόσμια αγορά, έστω και με πολύ μικρότερο αντίτιμο!
Παρά το μεγάλο στοκ, οι αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου έχουν διατηρήσει σταθερά τα επίπεδα παραγωγής για το 2015, παρ'' όλη τη μεγάλη πτώση των τιμών. Αυτή η επιλογή οφείλεται εν μέρει στο γεγονός πως η τεχνολογία έχει μειώσει το κόστος, καθιστώντας πιο βατή την παραγωγή, δίνοντας κέρδη ακόμη και σε χαμηλότερες τιμές. Παράλληλα, το Ιράν ετοιμάζεται να μπει για τα καλά στο παγκόσμιο «παιχνίδι» καθώς η συμφωνία για τα πυρηνικά θέτει τις βάσεις για το άνοιγμα της αγοράς γι'' αυτή την ιδιαίτερου (πετρελαϊκού) ειδικού βάρους χώρα.
Ολοένα και περισσότεροι αναλυτές συμφιλιώνονται με την ιδέα ότι οι τιμές του πετρελαίου θα συνεχίσουν καθοδική πορεία ίσως και για χρόνια!
Μέχρι στιγμής, χώρες όπως ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία, Ρωσία και Ιράκ διατηρούν ως έχει την παραγωγή τους. Η Σαουδική Αραβία, όπως λένε αναλυτές, αύξησε την παραγωγή της ενόψει της πτώσης των τιμών, σε μία στρατηγική όσο και «προληπτική» κίνηση κατοχύρωσης και ελέγχου των ασιατικών αγορών. Τέτοιες πρακτικές ασφαλώς δημιουργούν άλλες στρεβλώσεις, με πιο εύκολα θύματα αθωράκιστες οικονομίες όπως η Βενεζουέλα που εξαρτώνται κατά 100% σχεδόν από την πώληση πετρελαίου.
Βεβαίως, κάποιοι λένε ότι η αποκοπή του Ιράν από το παγκόσμιο «παιχνίδι» ήταν έτσι κι αλλιώς μια... παρέμβαση στην αγορά, καθώς μια χώρα με τέτοια «κάβα» δεν μπορούσε να διεκδικήσει τα μερίδια που της αναλογούσαν. Άρα, η σωστή «ανάγνωση» και οι δίκαιες τιμές θα γραφτούν αφού μπει και το Ιράν ελεύθερο στο κόλπο.
Η εκτίμηση για 20 δολάρια και η μεγάλου ειδικού βάρους παρέμβαση της Κ. Λαγκάρντ
Σε ανάλυσή τους προ εβδομάδων οι αναλυτές του αμερικανικού οίκου Goldman Sachs έκαναν την πρόβλεψη ότι οι τιμές του πετρελαίου θα κατέλθουν στα 20 δολ. το βαρέλι το 2016, επίπεδα από τα οποία δύσκολα θα ξεκολλήσουν σύντομα! Πρόκειται για εκτίμηση που μπορεί να αλλάξει ακόμη περισσότερο το οικονομικό status quo των πετρελαϊκών χωρών, οι οποίες ήδη έχουν πληγεί τα μέγιστα από τη μεγάλη πτώση που ήδη έχει συντελεστεί. Ιδιαίτερου ειδικού βάρους θεωρείται από σοβαρούς αναλυτές η παρέμβαση της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ κας Κριστίν Λαγκάρντ η οποία πρόσφατα έκανε συστάσεις στις χώρες του Κόλπου για την ανάγκη δημοσιονομικών προσαρμογών, ώστε να αντιμετωπίσουν την πτώση των τιμών του πετρελαίου η οποία, όπως είπε, θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα «για χρόνια»!
Η επικεφαλής του ΔΝΤ επισημαίνει ότι θα πρέπει σταδιακά να αλλάξει το οικονομικό «θρήσκευμα» των χωρών του Κόλπου, καθώς η απόλυτη εξάρτηση από το πετρέλαιο θα φέρει τεράστια αδιέξοδα. Καλεί τις εν λόγω χώρες και κυρίως τη Σαουδική Αραβία σε αναπροσαρμογή προτεραιοτήτων, καθώς αν η τιμή του πετρελαίου παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα έως το 2020, όπως προβλέπει το ΔΝΤ, η χώρα που εξαρτά το 90% των εσόδων της από το «μαύρο χρυσό» μπορεί να χρεοκοπήσει. Άλλωστε, πρόκειται για χώρες που αδυνατούν να τυπώσουν χρήμα γιατί τα νομίσματά τους είναι συνδεδεμένα με το δολάριο.
Μεγάλα τα οφέλη για αδύναμες οικονομίες όπως της Ελλάδας
Ασφαλώς η μείωση των τιμών του πετρελαίου που – τουλάχιστον προς το παρόν - παραμένει σε παγκόσμιο επίπεδο η κυρίαρχη κινητήριος δύναμη - επηρεάζει νομοτελειακά ολόκληρες οικονομίες, επιχειρήσεις, προϊόντα και ένα ολόκληρο «πλέγμα» για όλη την οικονομική δραστηριότητα. Το κόστος ενέργειας είναι το νούμερο ένα κόστος για εκατομμύρια επιχειρήσεις, βιοτεχνίες, βιομηχανίες, εργοστάσια πάσης φύσεως, αεροπορικές εταιρείες κ.ο.κ.
Η μείωση των τιμών του πετρελαίου λοιπόν, μπορεί να μειώνει τα κέρδη χωρών που είναι τα απόλυτα brand και αφεντικά στο χώρο, όμως ανακουφίζει ολόκληρη σχεδόν την αλυσίδα κατανάλωσης, από την πρώτη ύλη, έως την μεταπράτηση, την κατασκευή, τη συσκευασία και την πώληση! Άρα, αναγνώσεις που κυριαρχούσαν παλαιότερα, ίσως πρέπει να διαβαστούν από εντελώς άλλο πρίσμα πλέον. Η χαμηλή τιμή του αργού μειώνει το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας άρα και τις τιμές πολλών προϊόντων. Χώρες με μεγάλες δυσχέρειες, όπως η Ελλάδα, ασφαλώς και ανακουφίζονται σημαντικά, σε πολλά επίπεδα. Εταιρείες που έχουν μεγάλο ενεργειακό κόστος ωφελούνται και μάλιστα σε βαθμό καταλυτικό, αρκεί να σκεφτεί κανείς τα περυσινά 100 δολ/βαρέλι και τα σημερινά 40 ή 42 δολάρια!
Δεν είναι τυχαίο ότι τα δύο διυλιστήρια της χώρας, Ελληνικά Πετρέλαια και Motor Oil παρουσίασαν στο 9μηνο του 2015 αλλά κυρίως στο 3ο τρίμηνο την καλύτερη κερδοφορία της ιστορίας τους! Εκμετάλλευση των υψηλών διεθνών περιθωρίων διύλισης και της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου, καθώς και περαιτέρω αύξηση των εξαγωγών έδωσε ώθηση. Το περιβάλλον χαμηλών τιμών για τρίτο συνεχόμενο τρίμηνο, ευνόησε την αύξηση της διεθνούς ζήτησης για προϊόντα πετρελαίου, κυρίως βενζινών, διατηρώντας τα διεθνή περιθώρια για όλα τα βασικά προϊόντα σε ικανοποιητικά επίπεδα. Μεγάλα τα οφέλη επίσης και για την Aegean Airlines για ευνόητους λόγους, κάτι που καθρεφτίζεται στα πολύ καλά αποτελέσματά της, καθώς επίσης και σε επιχειρήσεις όπως ΔΕΗ, Μυτιληναίος και πλήθος άλλων.
