Υπάρχουν περιοχές στην ορεινή Ελλάδα που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους δημοφιλείς και συνήθως γεμάτους κόσμο προορισμούς. Η αρχική επιφύλαξη θα γίνει ενθουσιασμός όταν θα επισκεφθείτε στη Νότια Ευρυτανία κάποια χωριά όπου τα έλατα, τα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά συνθέτουν ένα περιβάλλον ιδανικό για να ξεφύγετε από την καθημερινότητα.
Τα χρώματα του βουνού Τυμφρηστός, ειδικά ύστερα από βροχή, αποκτούν νέα διάσταση, καθώς τα φυλλώματα τονίζουν τις αποχρώσεις τους, ενώ οι μυρωδιές του βρεγμένου χώματος και του έλατου σε υποχρεώνουν σε βαθιές εισπνοές. Η διαδρομή, που ξεκινάει από τον Τυμφρηστό, περνάει με μικρή παράκαμψη από τον Άγιο Νικόλαο και καταλήγει στο Κρίκελλο, είναι από τις ομορφότερες στην Ελλάδα και σίγουρα πολλοί θα είναι αυτοί που θα αναθεωρήσουν τις απόψεις τους για το τι είναι γραφικό, όμορφο, ανέγγιχτο.
Μάλιστα για απόλυτη διαφυγή προσφέρονται η πιο μακρινή Δομνίστα, αλλά και τα ακόμα πιο απομακρυσμένα, αλλά σχεδόν έρημα χωριά Σκοπιά και Ροσκά, όπου πιθανόν θα αναρωτηθείτε γιατί έφτιαξαν κάποιοι τα χωριά τους τόσο βαθιά χωμένα στα δάση και τα βουνά. Την απάντηση όμως έδωσε ένας γέροντας: «Στα πολύ παλιά τα χρόνια, στην Ευρυτανία ερχόντουσαν παλικάρια και ολόκληρες οικογένειες από την Ηπειρο, απ' τον Μοριά κι αλλού, κυνηγημένοι από τους πασάδες. Σκάρωναν με δυο-τρεις πέτρες ένα καλυβάκι και άντε μετά να τους βρουν. Να φάνε δυσκολεύονταν, αλλά ανέπνεαν λεύτερο αέρα!». Εδώ, όπου και να κοιτάξετε θα δείτε παντού βουνά, κατάφυτα από έλατα και με γυμνές κορυφές, με το Κρίκελλο να φωλιάζει ανάμεσα σε κάποια από αυτά. Παρατηρώντας μάλιστα λίγο έξω από το χωριό τον Κρικελλοπόταμο να ελίσσεται με μαεστρία μέσα από αυτό το ορεινό σκηνικό το οποίο διασχίζουν παλιά μονοπάτια της κλεφτουριάς και των καπεταναίων, τότε εύκολα θα αντιληφθείτε και το πώς εμπνεύσθηκε ο Ευρυτάνας πεζογράφος και ποιητής Ζαχαρίας Παπαντωνίου και έγραψε τη «Συμφωνία των βουνών».
Στον δικό τους, πράσινο κόσμο
Ο Άγιος Νικόλαος ή Λάσπη, ώς το 1951, ονομασία που οφείλεται στα πολλά τρεχούμενα νερά και το είδος του εδάφους, είναι ένα ακόμα όμορφο χωριό της Ευρυτανίας - κι αν θέλετε το πρώτο που αντικρίζει κάποιος μπαίνοντας στον νομό. Βρίσκεται κτισμένο μέσα σε πυκνό ελατόδασος και σε υψόμετρο 1.020 στις πλαγιές του Τυμφρηστού, ενώ χαρακτηριστικό του οικισμού είναι ότι δέχεται μεγάλη ποσότητα χιονιού κατά τους χειμερινούς μήνες. Τα έλατα και οι καστανιές, τα μονοπάτια, ο φυσικός και ζωικός πλούτος που το περιβάλλει, δημιουργούν τοποθεσίες τις οποίες συχνά επαγγελματίες αθλητές εκμεταλλεύονται, καθώς προτιμούν να μένουν εδώ παρά σε κάποιο δημοφιλές χωριό του Καρπενησιού.
Κοντά στη σήραγγα βρίσκεται το διάσελο της θέσης Βράχος κι από εδώ ξεκινά ο στενός δρόμος προς το Κρίκελλο, αφήνοντας πίσω του τον κεντρικό δρόμο Λαμία-Καρπενήσι. Ελίσσεται μέσα σε πυκνό δάσος από έλατα που απλώνεται σε όλες τις πλαγιές και προς όλες τις κατευθύνσεις, επιβάλλοντας το πράσινο μέχρι εκεί που φθάνει το βλέμμα. Έπειτα από λίγα χιλιόμετρα μία πινακίδα δείχνει αριστερά, προς το μνημείο της περιοχής, τα Κοκκάλια. Ο βατός χωματόδρομος οδηγεί ψηλά και σύντομα σε ένα ξέφωτο του δάσους με εκπληκτική θέα ολόγυρα, όπου βρίσκεται η επιβλητική ψηλή στήλη ενός ιστορικού γεγονότος, που ελάχιστοι Έλληνες γνωρίζουν. Το 279 π.Χ., εδώ, οι Ευρυτάνες και οι Αιτωλοί σε μια απίστευτης σκληρότητας μάχη συνέτριψαν τις ορδές των Γαλατών (!) διακόπτοντας οριστικά την καταστροφική κάθοδό τους. Έκτοτε η περιοχή ονομάσθηκε Κοκκάλια, καθώς τα οστά των χιλιάδων νεκρών στρατιωτών και ζώων που κάλυψαν το οροπέδιο και τα γύρω υψώματα έρχονται ακόμα και σήμερα στην επιφάνεια «ασπρίζοντας» τον τόπο. Η περιοχή με το λιτό αλλά επιβλητικό μνημείο σε καταβάλλει και εγώ έχω την εντύπωση ότι αν μείνω ακόμα λίγο με το ψιλόβροχο και τα σύννεφα να σκεπάζουν τις γύρω κορυφές, ίσως και να ακούσω τις ιαχές και την κλαγγή των όπλων.
Η διαδρομή προς το Κρίκελλο έχει άγρια ομορφιά, ενώ στα ανοίγματα του δάσους αντιλαμβάνομαι το μεγαλείο της περιοχής, καθώς όπου και να στρέψω το βλέμμα κάποιο βουνό και κάποια επιβλητική κορυφή θα γεμίζει τον ορίζοντα. Δεξιά μου, από τους Πύργους όπου βρίσκονται και οι κεραίες της τηλεφωνίας, διακρίνεται το Καρπενήσι κουρνιασμένο στην πλαγιά του Τυμφρηστού, ενώ στρέφοντας το κεφάλι νότια οι κορυφές της Χελιδόνας (1.975 μ.) και της Καλιακούδας (2.098 μ.) συμπληρώνουν το σκηνικό. Οδηγώντας τη γεμάτη στροφές διαδρομή αγναντεύω αριστερά μου στο βάθος τα Βαρδούσια (2.495 μ.) αλλά και κοντύτερα την Παθούλα και τη Σαράνταινα (1.926 μ.) που η παράδοση θέλει να πήρε το όνομά της ύστερα από ένα τραγικό γεγονός. «Ηταν 30 Αυγούστου όταν συμπεθεριό 40 ατόμων που πήγαινε να πάρει τη νύφη από παρακείμενο χωριό, νύχτωσε στο βουνό. Καλοκαίρι ήταν και ξεθάρρεψαν και είπαν να διανυκτερεύσουν. Ομως από ξαφνικό πάγο που έπιασε το βουνό, το πρωινό τους βρήκε νεκρούς, μαζί και τα ζώα τους» λέει η ηλικιωμένη βοσκός, η οποία όταν άκουσε «δημοσιογράφος» περιέγραψε και τη δική της καθημερινότητα. «Τα αναθεματισμένα τα αγρίμια (λύκοι), μου φάγανε εψές τα πράματα (πρόβατα). Τους δύο τους κυνήγησαν τα σκυλιά, αλλά ήλθε από την άλλη μεριά άλλος κι αφού μου την έπνιξε (την προβατίνα), την έβαλε στην πλάτη και χάθηκε. Θηλυκιά ήταν και τα μαστάρια που κρέμονταν έδειχναν ότι είχε κουτάβια»! Ομως φάνηκε λίγο να ηρεμεί όταν της υπενθύμισα ότι, αν ήταν στη θέση της και έπρεπε τα δικά της παιδιά να ταΐσει, το ίδιο θα έκανε. Κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι και καθώς με συνόδευε μέχρι το αυτοκίνητο φάνηκε να μονολογεί: «Εκεί κάτω στην Αθήνα ζείτε στον δικό σας κόσμο…».
Ανέγγιχτη ομορφιά
Σύντομα σε υψόμετρο 1.120 εμφανίζονται τα πετρόχτιστα σπίτια του Κρίκελλου. Μπαίνοντας στο χωριό σε υποδέχονται οι πέντε βρύσες, «τα σωληνάρια», που τρέχει αδιάκοπα από τις πέτρινες κούπες τους παγωμένο νερό, ενώ τα πλατάνια απλώνουν τα κλαριά τους μέχρι τα μπαλκόνια των σπιτιών. Η παράδοση του χωριού λέει πως κάποτε εδώ ήταν γεμάτο βάτα (θάμνους), όταν κάποιο τραγί (αρσενικό κατσίκι) χάθηκε ανάμεσά τους, μέχρι που ο βοσκός το βρήκε να πίνει νερό. Κλάδεψαν και καθάρισαν τον χώρο, χτίστηκε το πρώτο σπίτι και σιγά σιγά αναπτύχθηκε ο οικισμός, καθώς συγκεντρώθηκαν γύρω από την πηγή αυτοί που διέμεναν στα γύρω βουνά. Κατά μία εκδοχή έτσι πήρε το όνομα Κρίκελλο, ενώ κατά μία άλλη εξ αιτίας των κορυφογραμμών των βουνών που δημιουργούν κύκλο γύρω από το χωριό. Εντύπωση κάνει το πετρόχτιστο κτίριο του δημοτικού σχολείου, που όμως παραμένει κλειστό, καθώς τα λιγοστά παιδιά πηγαίνουν στο Καρπενήσι. Πρόθυμα η κυρία Αντιγόνη μού απαντάει, «100 περίπου είμαστε οι μόνιμοι κάτοικοι και τα παιδιά αν χρειαστεί πηγαίνουν στο Καρπενήσι, μισή ώρα δρόμο». Και συνεχίζει: «Μισή ώρα δρόμο και εμείς εδώ τουλάχιστον κινούμαστε ανάμεσα σε τρεχούμενα νερά, πλατάνια και έλατα, όχι σαν εσάς στην Αθήνα».
Στη λιθόστρωτη, πλατανοσκέπαστη πλατεία δεσπόζει ο Αγ. Νικόλαος, μία από τις ωραιότερες καθεδρικές εκκλησίες της Ευρυτανίας, η οποία καταλαμβάνει έκταση 600 τ.μ. Κτισμένη το 1903 πέτρα πέτρα από 200 ντόπιους εργάτες, μαζί με 40 Ηπειρώτες χτιστάδες και 300 ζώα που μετέφεραν τα οικοδομικά υλικά από το ποτάμι, ήταν το καμάρι των τότε 3.000 κατοίκων του. Όμως «σήμερα» χρειάστηκαν τσιμεντοενέσεις με σιδερένια δοκάρια στα θεμέλια για να αποτραπεί η καταστροφή του από τα υπόγεια τρεχούμενα νερά που παρέσερναν τα θεμέλιά του, λύνοντας έτσι για πάντα το πρόβλημα.
Περπατώντας γύρω από το Κρίκελλο τα έλατα, τα πλατάνια, τα κέδρα, οι θάμνοι κατακλύζουν τα πάντα, ενώ ο δρόμος μετά το χωριό κατηφορίζει προσφέροντας πανοραμική θέα στις απέναντι κατάφυτες πλαγιές που βρίσκεται η Δομνίστα. Σύντομα εμφανίζονται δύο γέφυρες οι οποίες βρίσκονται σε παράλληλη θέση η μία δίπλα στην άλλη. Η παλιά είναι στενή, με καμάρες και κτίσθηκε το 1930, ενώ η καινούργια μοιάζει ξένη με το περιβάλλον, όμως εξασφαλίζει την ασφαλή διάσχιση του Κρικελλοπόταμου, ο οποίος χωρίζει τα δύο χωριά.
Η Δομνίστα κρύβεται πίσω από τα υψώματα και τα φυλλώματα των δένδρων σε υψόμετρο 1.000. Ο κεντρικός στενός δρόμος του χωριού οδηγεί στην πνιγμένη από πλατάνια πλατεία όπου είναι συγκεντρωμένα οι ταβέρνες, τα παντοπωλεία και τα καφενεία. Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, εκτός από αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έχει τη δική της σημαντική ιστορία, καθώς εδώ κρυβόταν για ένα διάστημα ο άρρωστος Καραϊσκάκης, ενώ στην έξοδο του χωριού υπάρχει μνημείο προς τιμήν του Αρη Βελουχιώτη, καθώς τον Ιούνιο του 1942 κήρυξε στην πλατεία του χωριού τον Αγώνα της Εθνικής Αντίστασης.
Σούρουπο πια, επιστρέφω στο Κρίκελλο. Τα βήματά μου πνίγονται στα πλατανόφυλλα που σχεδόν σκεπάζουν το πλακόστρωτο. Εισπνέω δυνατά τον παγωμένο αέρα που μοσχοβολά, καθώς ανακατεύονται οι μυρωδιές του δάσους, της βροχής και του καμένου ξύλου από τα τζάκια. Κάποιος με καλησπερίζει από το βάθος της πλατείας λίγο πριν χωθεί βιαστικά στο καφενεδάκι, αλλά εγώ έχω ήδη χαράξει τη δικιά μου πορεία. Το ακριανό, ζεστό ταβερνάκι με τις δικές του ευωδιές.
Πως θα πάτε
Με προορισμό το Καρπενήσι, ο Άγιος Νικόλαος απέχει από την Αθήνα 280 χλμ. Απομένουν 22 χιλιόμετρα για το Κρίκελλο το οποίο απέχει από τη Δομνίστα 9χλμ.
Info
Στη Δομνίστα υπάρχει λαογραφικό μουσείο με πλήθος φωτογραφιών και αντικειμένων από την καθημερινή ζωή των ντόπιων. Για το κλειδί ρωτήστε τον πρόεδρο του χωριού Νίκο Καρέτσο.
Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου 8 Φεβρουαρίου
