Με μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση παρακολούθησα στο NETFLIX το ντοκιμαντέρ "Χειμώνας στις Φλόγες»που αναφέρεται στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο Κίεβο, από τις 21 Νοεμβρίου 2013 έως τις 23 Φεβρουαρίου 2014 και οδήγησαν στην πτώση του Γιανούκοβιτς, του ρωσόφιλου προέδρου ο οποίος είχε αποφασίσει να βάλει τέλος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για κάθε νέο πρόσωπο που εμφανιζόταν στην οθόνη, είχα μία και μόνη σκέψη: «που να βρίσκεται σήμερα αυτός ο άνθρωπος; Σε ένα καταφύγιο, σε ένα χαράκωμα, στην προσφυγιά, σε ένα νοσοκομείο, είναι άραγε ζωντανός»; Γιατί όλοι τους είχαν ένα χαρακτηριστικό: Ήταν υπαρκτοί άνθρωποι, όχι ηθοποιοί, απλοί, καθημερινοί, που σήκωναν ανάστημα, που έπαιρναν θέση, ήθελαν να ξεφύγουν από την απελπισία και την βία. Κι ανάμεσά τους, λειτουργοί όλων των θρησκειών και φυσικά και ορθόδοξοι ιερείς. H Μονή Αγίου Μιχαήλ με τους χρυσούς τρούλους, στην δεξιά όχθη του Δνείστερου, αναδείχθηκε στο καταφύγιο των επαναστατών, ο χώρος όπου οι τραυματίες έβρισκαν άσυλο και φροντίδα και οι αστυνομικές δυνάμεις κλειστές πόρτες. Από τις εικόνες που κατέγραψε ο φακός, δεν λείπει και ο πυροβολισμός εναντίον ιερωμένου, που μετείχε σε μια ειρηνική διαδήλωση που κατέληξε σε αιματοχυσία χωρίς μέτρο.
Τις μέρες αυτές, μία εποχή του χρόνου που ο κόσμος έρχεται κοντύτερα στην εκκλησία στην κορύφωση της πορείας προς το Θείο Δράμα, δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό μιας αναζήτησης στο ίντερνετ για να βρω τι έχει ειπωθεί στους ναούς, όλες αυτές τις 15 ημέρες του πολέμου για την τραγωδία στην Ουκρανία. Λυπούμαι, αλλά το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό. Δεν εννοώ το ανθρωπιστικό πεδίο, στο οποίο είμαι απολύτως βέβαιος πως στους ναούς της πατρίδας μας, γίνεται για μία ακόμη φορά, μία εξαιρετική δουλειά, με κατεύθυνση προς τους πρόσφυγες της Ουκρανίας. Και ρούχα θα μαζευτούν και τρόφιμα θα εξασφαλιστούν και θα φτάσουν στον προορισμό τους.
Αναφέρομαι στον ρόλο της ιδεολογικής καθοδήγησης των πιστών, στον οποίον αρέσκονται να επιδίδονται συχνά, ως μη ώφειλαν, πολλοί από τους ιεράρχες αλλά και τους κατώτερους κληρικούς της ελλαδικής εκκλησίας, οι οποίοι θεωρούν εαυτούς θεματοφύλακες μίας κάποιας ελληνικής ταυτότητας. Ε, λοιπόν, διαπιστώνω μία περίεργη αφωνία. Τόσα λάβαρα έχουν σηκωθεί στο παρελθόν μέσα στους ναούς, τόσες αρές έχουν ακουστεί, μέχρι και αναλύσεις για την φλυαρία των γυναικών, ξαφνικά η μόνη διάσταση των δραματικών γεγονότων των ημερών είναι αυτή μίας αδελφοκτόνας σύγκρουσης -κι ας μην είναι τέτοια-;
Για να μην μιλάμε με μισόλογα: Για ένα αξιοσημείωτο τμήμα της ελλαδικής εκκλησίας, η Δύση είναι αντιπαθής, ένας κόσμος παρακμής που τον χαρακτηρίζει η εικόνα ενός «αμαρτωλού» gay parade, άποψη που ευθυγραμμίζεται με την αιτιολογία που χρησιμοποίησε ο επίδοξος Πάπας της Τρίτης Ρώμης Κύριλλος για να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία με μία μεταφυσική διάσταση. Δεν έχουν καμία σημασία οι αποχρώσεις του αντιδυτικισμού, είτε αυτός φιλοξενείται με λόγιο επίχρισμα στις κυριακάτικες επιφυλλίδες της πιο σοβαρής συντηρητικής εφημερίδας, είτε αποτελούν φληναφήματα απίθανων «γερόντων» στο ιδιόρρυθμο στάρετς-σύστεμ που έχει στηθεί σε στο διαδίκτυο ή σε φυλλάδες της ακροδεξιάς.
Το πρόβλημα είναι ότι ο η προβολή μιας αντίθετης άποψης μέσα στην ίδια την Εκκλησία είναι ισχνή, η διάθεση μίας αντιπαράθεσης με τα άκρα, σπάνια. Υπάρχει ένα αδιατάρακτο modus vivendi και ίσως κάτι παραπάνω: Όταν, πριν από αρκετά χρόνια, ο τότε προκαθήμενος της κραύγαζε από άμβωνος «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικιά μας θα΄ ναι», πως να μην αποδεχθεί ο απλός πιστός ευάλωτος στην ψευδαίσθηση ότι «θα έρθει η ώρα που το ξανθό γένος θα απελευθερώσει την πόλη»;
Ε, λοιπόν, υπάρχει και η απαίτηση για την αντίθετη άποψη: Ο κόσμος της Δύσης δεν είναι άγιος, δεν είναι αλάθητος, δεν είναι αναμάρτητος, είναι όμως ο μόνος που ανέχεται και συγχωρεί και αυτή είναι η μεγάλη κληρονομιά του Χριστιανισμού που ενώνει τόσο διαφορετικούς λαούς. Οι Έλληνες ορθόδοξοι Χριστιανοί και μη, απολαμβάνουμε αυτό το δώρο, σε καιρούς περίπλοκους όπως αυτός που ζούμε.
Και ναι, είναι αυτές οι αξίες που μας επιτρέπουν να διαδηλώνουμε και κατά των εμβολίων και κατά των ταυτοτήτων (μία διαμάχη η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, αποδείχθηκε μια τρύπα στο νερό) και να προσφεύγουμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας επειδή η ανεμογεννήτρια απέναντι από το μοναστήρι, θα αποτελεί περισπασμό από το κομποσκοίνι. Και αυτός είναι ο δικός μας κόσμος και αυτός δέχεται επίθεση μαζί με την Ουκρανία της οποίας την συνύπαρξη μαζί μας, δεν θέλει να επιτρέψει ένας αιματοβαμμένος τύραννος.
Από τις φωτεινές μορφές της Εκκλησίας –και υπάρχουν τέτοιες-, περιμένουμε σήμερα να ακούσουμε μία αλήθεια: Πρόκειται για τον πόλεμο του Πούτιν και τίποτε άλλο. Με τον Ρωσικό κόσμο μας συνδέουν πολλά, με τον κόσμο του Πούτιν τίποτα. Ο τύραννος που χρησιμοποιεί την ορθόδοξη ταυτότητα ως μέρος ενός ολοκληρωτικής εμπνεύσεως ιδεολογήματος, ταυτόσημου με τα χιτλερικά παραληρήματα, στο όνομα του οποίου βάφει με αίμα το χώμα της Ευρώπης, είναι ένας αποσυνάγωγος, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ακοινώνητος, ως αλιβάνιστος. Όσο αυτό δεν λέγεται φωναχτά, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου που αναζητά παρηγοριά στην Εκκλησία, θα ζει στο φάσμα της συνωμοσιολογίας, του αντιδυτικισμού, του αντισημιτισμού, της δεισιδαιμονίας, της Παλαιάς Διαθήκης. Και εν τέλει από την Εκκλησία του Χριστού δεν περιμένει κανείς να διαχειρίζεται την ανασφάλεια, αλλά να προσφέρει ασφάλεια. Όπως οι ήρωες κληρικοί του Κιέβου. Να εκπαιδεύει τους πιστούς να αναγνωρίζουν το Απόλυτο Κακό και να στέκεται απέναντί του.
Θα ήμουν άδικος εάν δεν ξεχώριζα την γενναία φωνή του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Αρχιεπισκόπου Αμερικής, που από την πρώτη στιγμή ονομάτισαν το έγκλημα. Ίσως επειδή υπό την απειλή του –εννοώ το Πατριαρχείο της Μόσχας-, ζουν εδώ και χρόνια. Κι αυτό εξηγεί τον λόγο για τον οποίον, την πρώτη Κυριακή του πολέμου, οι Ουκρανοί της Θεσσαλονίκης, επέλεξαν την Μονή Βλατάδων για να εκκλησιασθούν. Μπήκαν σε μία εκκλησία όπου ένιωσαν την ασφάλεια που αναζητούσαν.
Υ.Γ.: Αντιγράφω παρακάτω τους στίχους (στην αγγλική) από την άρια του Ιάγου «credo in un Dio crudel» που προχθές το βράδυ διέτρεχαν την οθόνη μπροστά μου, στο παγερό σκηνικό που στην πανέμορφη σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, είχε στήσει ο Bob Wilson. Ξαφνικά, το μυαλό μου έφυγε από το μικρό διάλειμμα από τον ζόφο των ημερών, που είχα επιφυλάξει στον εαυτό μου και επέστρεψε στον άνθρωπο που στην παγερή μορφή του, προσωποποιεί σήμερα το Απόλυτο Κακό και σπέρνει την βία και τον τρόμο με μία απειλή που συνιστά την Ύβριν, μία λέξη που μου θύμισε η χθεσινή συνέντευξη στο Liberal του καθηγητή Θεοδόση Τάσιου.
Οι στίχοι αποδίδουν την μόνη πίστη του και σ' αυτήν δεν υπάρχει ούτε ομοδοξία, ούτε ορθοδοξία, ούτε καν ο άνθρωπος. Υπάρχει μόνο ο ίδιος, αυτοαναγορευμένος στην εικόνα ενός δικού του βάναυσου Θεού:
I believe in a cruel God
who created me in his image
and who in fury I name.
From the very vileness of a germ
or an atom, vile was I born.
I am a wretch because I am a man,
and I feel within me the primeval slime.
Yes! This is my creed!
I believe with a heart as steadfast
as that of the widow in church,
that the evil I think
and that which I perform
I think and do by destiny’s decree.
I believe the just man to be a mocking actor
in face and heart;
that all his being is a lie,
tear, kiss, glance,
sacrifice and honour.
And I believe man the sport of evil fate
from the germ of the cradle
to the worm of the grave.
After all this mockery then comes Death.
And then?... And then?
Death is nothingness,
heaven an old wives’ tale.
