Η ετήσια έκθεση Safety and Shipping Review 2025 της Allianz Commercial κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς οι εμπορικοί πόλεμοι και η ανεξέλεγκτη δράση του αποκαλούμενου «σκιώδους στόλου» διαμορφώνουν ένα τοπίο αβεβαιότητας για την παγκόσμια ναυσιπλοΐα.
Παρά το γεγονός ότι ο παγκόσμιος ναυτιλιακός κλάδος καταγράφει ιστορικά χαμηλά στις συνολικές απώλειες πλοίων, ένα νέο κύμα απειλών αναδύεται, προερχόμενο όχι από τα κύματα, αλλά από τις παγκόσμιες πολιτικές ισορροπίες.
Να αναφέρουμε αρχικά τα θετικά, που είναι ότι μόλις 27 ολικές απώλειες μεγάλων πλοίων καταγράφηκαν παγκοσμίως το 2024 – πτώση άνω του 20% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Πρόκειται για το χαμηλότερο νούμερο που έχει σημειωθεί ποτέ, επιβεβαιώνοντας τη μακροχρόνια πρόοδο στον τομέα της θαλάσσιας ασφάλειας. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η θετική αυτή εικόνα απειλείται από εξωτερικούς παράγοντες, που δεν σχετίζονται με την τεχνική κατάσταση των πλοίων ή την εμπειρία των πληρωμάτων.
ΗΠΑ-Κίνα: Η σύγκρουση που αναδιαμορφώνει το εμπόριο
Ένας από τους βασικούς λόγους που αυτή την στιγμή η ναυτιλία πλήττεται είναι οι σφοδρές εμπορικές εντάσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου, καθώς δημιουργούν ήδη αλυσιδωτές αντιδράσεις στις θαλάσσιες μεταφορές. Ενδεικτικό είναι ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες, το ποσοστό του παγκόσμιου εμπορίου που υπόκειται σε δασμούς εκτινάχθηκε από το 4% στο 18%.
Η επιβολή δασμών έως και 145% από τις ΗΠΑ σε κινεζικά προϊόντα και η προσωρινή εκεχειρία 90 ημερών δύσκολα αρκούν για να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η άνοδος του «σκιώδους στόλου», ενός ανεπίσημου δικτύου δεξαμενόπλοιων που δρα ανεξέλεγκτα, συχνά παρακάμπτοντας διεθνείς κανόνες ασφάλειας και περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με την έκθεση, σχεδόν 17% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενόπλοιων ανήκει σε αυτή την κατηγορία, μεταφέροντας κυρίως ρωσικό πετρέλαιο, με σχεδόν 600 πλοία να δραστηριοποιούνται εκτός των συνηθισμένων πλαισίων εποπτείας.
Τα πλοία αυτά, συχνά παλαιωμένα και ανεπαρκώς συντηρημένα, έχουν εμπλακεί σε δεκάδες περιστατικά, από πυρκαγιές και συγκρούσεις, μέχρι διαρροές πετρελαίου. Μάλιστα, το πιθανό κόστος περιβαλλοντικού καθαρισμού από ένα μόνο τέτοιο περιστατικό μπορεί να αγγίξει τα 1,6 δισ. δολάρια.
«Παρόλο που οι πρόσφατες κυρώσεις καθιστούν πιο δύσκολες τις δραστηριότητες αυτών των πλοίων, ο σκιώδης στόλος εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή απειλή για τη ναυτιλία και το περιβάλλον, καθώς πολλά από αυτά τα πλοία είναι πιθανόν παλαιά, με κακή συντήρηση και ανεπαρκή ασφαλιστική κάλυψη. Σε περίπτωση διαρροής πετρελαίου από δεξαμενόπλοιο του σκιώδους στόλου, το κόστος καθαρισμού θα μπορούσε να φτάσει έως και τα 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α.», αναφέρει ο Justus Heinrich, Global Product Leader, Marine Hull, Allianz Commercial.
Πυρκαγιές και λανθασμένα φορτία
Το 2024 καταγράφηκαν 250 περιστατικά πυρκαγιάς σε πλοία – ο μεγαλύτερος αριθμός της τελευταίας δεκαετίας. Τα εμπορευματοκιβώτια και τα πλοία τύπου ro-ro βρίσκονται στο επίκεντρο του προβλήματος, με τις λανθασμένες δηλώσεις φορτίου.
Πάνω από 100 ολικές απώλειες πλοίων την τελευταία δεκαετία οφείλονται σε πυρκαγιές. Γίνονται προσπάθειες για τον περιορισμό των κινδύνων αυτών, με ρυθμιστικές αλλαγές και τεχνολογικές εξελίξεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της εσφαλμένης δήλωσης φορτίου, η οποία αποτελεί βασικό παράγοντα πρόκλησης τέτοιων πυρκαγιών. Αυτό είναι πολύ κρίσιμο καθώς η ηλεκτροκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας δημιουργεί νέες προκλήσεις, λόγω της αυξημένης μεταφοράς μπαταριών ιόντων λιθίου και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας από μπαταρίες.
Αξιοσημείωτο, ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, όπου περιλαμβάνεται και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις πιο «επικίνδυνες» παγκοσμίως. Κατά τη διάρκεια του 2024, σημειώθηκαν 4 ολικές απώλειες πλοίων και 694 ναυτικά περιστατικά, αριθμός που την τοποθετεί στη δεύτερη θέση παγκοσμίως. Η στρατηγική σημασία της περιοχής, ωστόσο, δεν επιτρέπει περιθώρια για εφησυχασμό.
Όπως δήλωσε ο Captain Rahul Khanna, Global Head of Marine Risk Consulting της Allianz Commercial: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κλάδος της ναυτιλίας γίνεται πιο ανθεκτικός απέναντι στους κινδύνους που σχετίζονται με μεγάλα πλοία, ωστόσο δεν μπορούμε να πούμε πως αυτοί οι κίνδυνοι έχουν τεθεί πλήρως υπό έλεγχο. Παρ’ όλα αυτά, οι μόλις 27 ολικές απώλειες μέσα στο 2024 καταδεικνύουν τη θετική πορεία. Για να το θέσουμε σε προοπτική: ο παγκόσμιος στόλος αριθμεί πάνω από 100.000 πλοία (100 GT+). Ωστόσο, η αβεβαιότητα και οι πολλαπλοί κίνδυνοι παραμένουν. Οι κυβερνοεπιθέσεις και οι παρεμβολές στο GPS αυξάνονται. Οι εκεχειρίες έχουν γεννήσει ελπίδες, αλλά η απειλή για την ασφάλεια στην Ερυθρά Θάλασσα και οι διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες αναμένεται να συνεχιστούν. Την ίδια στιγμή, η πράσινη μετάβαση απαιτεί σημαντική πρόοδο. Τα επόμενα χρόνια θα είναι καθοριστικά και θα διαμορφώσουν την πορεία του κλάδου και του παγκόσμιου εμπορίου».
