Την πρωτοκαθεδρία της, τόσο αριθμητικά, όσο και ποιοτικά, διατήρησε η ελληνική ναυτιλία, παρά το εξαιρετικά δυσμενές οικονομικό περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο, παραμένοντας αξιόπιστος εταίρος ως προς την παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών με τον πλήρως ανανεωμένο ηλικιακά και τεχνολογικά στόλο της.
Αυτή είναι η βασική επισήμανση, μεταξύ άλλων, του πρόεδρου της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Θεόδωρου Βενιάμη, στο εισαγωγικό μήνυμα της Ετήσιας Έκθεσης που δημοσιοποίησε σήμερα η Ένωση, η οποία το 2016 ολοκληρώνει έναν αιώνα δυναμικής παρουσίας στα ναυτιλιακά δρώμενα από την ίδρυσή της το 1916.
Ειδικότερα ο κ. Βενιάμης στο μήνυμα του αναφέρει:
«Το έτος που πέρασε οι μεγάλες μεταβολές που παρατηρήθηκαν στην παγκόσμια οικονομία εξαιτίας της αναπάντεχης επιβράδυνσης του εμπορίου, βρήκαν τη διεθνή ναυτιλία ευάλωτη λόγω της υφιστάμενης υπερπροσφοράς χωρητικότητας και των προβλημάτων ρευστότητας από τη δυστοκία στη χρηματοδότηση και το δανεισμό.
Το πρόβλημα ήταν εντονότατο στα πλοία μεταφοράς ξηρού χύδην φορτίου όπου οι ναύλοι υπέστησαν δραματική πτώση, σημειώνοντας ιστορικά χαμηλό ρεκόρ. Ευελπιστούμε ότι τα χειρότερα πέρασαν, δεδομένου ότι τις τελευταίες εβδομάδες ο γενικός δείκτης της ναυλαγοράς στον τομέα αυτό καταγράφει σημαντική άνοδο. Υπήρξαν όμως και θετικές παράμετροι, όπως στον κλάδο των δεξαμενοπλοίων που διατηρεί υγιή ναυλαγορά.
Σε εθνικό επίπεδο, το 2015 ήταν ένα άκρως επεισοδιακό έτος, λόγω της πολιτικής αστάθειας, της επιβράδυνσης της εθνικής οικονομίας και με το πρωτοφανές κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών και την επακόλουθη επιβολή των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων που παραμένουν ενεργοί έως σήμερα. Η αρχική σοβαρή αναστάτωση στην καθημερινή λειτουργία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων ξεπεράστηκε σύντομα με αρνητικές συνέπειες όμως για την εθνική οικονομία.
Το ναυτιλιακό συνάλλαγμα εμφάνισε κατακόρυφη μείωση, η οποία, παρά τη σχετική εξομάλυνση μετά τους πρώτους μήνες από την επιβολή των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων, συνεχίζεται συγκριτικά με τις αντίστοιχες περιόδους προηγούμενων ετών.
Η εξήγηση είναι απλή και έγκειται στο γεγονός ότι η ναυτιλία ως κατ' εξοχήν φιλελεύθερη δραστηριότητα δεν μπορεί να λειτουργεί και να αναπτύσσεται σε περιβάλλον με περιοριστικούς οικονομικούς όρους και αβεβαιότητα στις επενδυτικές παραμέτρους.
Όμως παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες στο διεθνές και εθνικό περιβάλλον, η ναυτιλία των Ελλήνων κατόρθωσε να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της, τόσο αριθμητικά, αυξάνοντας τα ποσοστά της σε περίπου 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας σε deadweight και σχεδόν σε 50% του κοινοτικού στόλου, όσο και ποιοτικά, παραμένοντας αξιόπιστος εταίρος ως προς την παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών με τον πλήρως ανανεωμένο ηλικιακά και τεχνολογικά στόλο της. Εξάλλου, ο ναυτιλιακός τομέας χαρακτηρίζεται από προσαρμοστικότητα στις καταστάσεις και στις μεταπτώσεις της αγοράς και βρίσκει πάντα δρόμους προς την ανάκαμψη.
Οι τελευταίες ημέρες του 2015 επεφύλασσαν στην ελληνική ναυτιλία μια δυσάρεστη έκπληξη. Μετά από τρία σχεδόν χρόνια ανεπίσημης διερεύνησης του φορολογικού της πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά τη διάρκεια της οποίας δόθηκαν όλες οι αιτούμενες διευκρινίσεις, η ελληνική κυβέρνηση ενημερώθηκε ότι ορισμένες πτυχές του ελληνικού συστήματος φόρου χωρητικότητας θεωρούνται μη συμβατές με τις κοινοτικές Κατευθυντήριες Γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στις θαλάσσιες μεταφορές και επομένως, θα πρέπει να τροποποιηθούν ή να καταργηθούν.
Μια εξαιρετικά δυσάρεστη εξέλιξη για τη ναυτιλία μας που, αντί να παραμένει επικεντρωμένη στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας ύφεσης στις θαλάσσιες μεταφορές και της κατάρρευσης των ναύλων, καλείται επειγόντως να προασπίσει αποτελεσματικά το δικαίωμά της να παραμείνει ανταγωνιστική στις διεθνείς ναυτιλιακές αγορές. Και αποτελεί πράγματι ειρωνεία να πρέπει να υπερασπιστούμε τώρα ένα θεσμικό πλαίσιο, πρωτοποριακό για την εποχή που υιοθετήθηκε, πριν από περίπου 50 χρόνια, το οποίο αποτέλεσε πρότυπο για τη διαμόρφωση ανάλογων και ίσως και πιο εξελιγμένων και ευνοϊκών φορολογικών πλαισίων από κράτη εντός αλλά και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η κατοχύρωση βασικών διατάξεων του θεσμικού πλαισίου της ναυτιλίας στο Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975 αποτελεί απόδειξη της αναγνώρισης από την πολιτεία της σημασίας που είχε και έχει ο τομέας αυτός ως ένας από τους θεμελιώδεις διαχρονικά παραγωγικούς πυλώνες της εθνικής οικονομίας με ευρύτερες στρατηγικές διαστάσεις για την ευημερία και το κύρος της χώρας μας. Για τον λόγο αυτό, η ελληνική πολιτεία εμπράκτως διαφυλάσσει το εθνικό κεφάλαιο της εμπορικής ναυτιλίας της.
Με κοινό στόχο μια διεθνώς ανταγωνιστική εμπορική ναυτιλία που τα οφέλη της θα αποτελούν και οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία, ελληνικό κράτος και ναυτιλία με εμπεριστατωμένες θέσεις θα αντιμετωπίσουν και τη νέα αυτή πρόκληση.
Με δεδομένο ότι το 50% της κοινοτικής ναυτιλίας ανήκει σε Έλληνες επιχειρηματίες, η πρόκληση αυτή αφορά και την ευρωπαϊκή ναυτιλία.
Υψηλή προτεραιότητα της ναυτιλίας αποτελεί η διατήρηση της ναυτοσύνης των Ελλήνων, την οποία η ελληνική πλοιοκτησία εκτιμά και εμπιστεύεται για τη λειτουργία του στόλου της. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι η λειτουργία ενός άρτιου και εξελιγμένου συστήματος ναυτικής εκπαίδευσης, το οποίο θα εξελίσσει τη ναυτοσύνη σε υψηλή τεχνογνωσία. Μετά από μακρά χρονική περίοδο απραξίας της πολιτείας, προσφάτως επικροτήσαμε την ανακοίνωση της πιλοτικής λειτουργίας Γραφείου Σταδιοδρομίας για τους δοκίμους των Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού, εξέλιξη που αποτελεί τμήμα μιας ολιστικής πρότασης που είχαμε καταθέσει στην πολιτεία για την επίλυση των χρόνιων προβλημάτων της ναυτικής εκπαίδευσης. Το ναυτικό επάγγελμα ανοίγει ορίζοντες επαγγελματικής σταδιοδρομίας, ειδικά τώρα που η ελληνική κοινωνία μαστίζεται από την ανεργία, ιδίως στους νέους.
Εντέλει, ως συνέχιση και μετεξέλιξη του τριετούς προγράμματος κοινωνικής προσφοράς και αλληλεγγύης της Ενώσεώς μας, προσφάτως ιδρύθηκε από τη ναυτιλιακή κοινότητα η «ΣΥΝΕΝΩΣΙΣ» ως ανεξάρτητη αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, με σκοπό να αποτελέσει το μόνιμο όχημα της ναυτιλιακής κοινότητας για τη συνέχιση του κοινωνικού της έργου με στοχευμένες ενέργειες, σύμφωνες με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της κοινωνίας μας. Σύντομα θα προσεγγίσουμε και τα μέλη της ευρύτερης αλυσίδας των ναυτιλιακών μεταφορών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προκειμένου να υποστηρίξουν την πρωτοβουλία αυτή.
Το 2016 αποτελεί έτος ορόσημο για την ιστορία της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών, η οποία ολοκληρώνει έναν αιώνα δυναμικής παρουσίας στα ναυτιλιακά δρώμενα από την ίδρυσή της το 1916.
Εκατό χρόνια επιτυχούς θεσμικής εκπροσώπησης της ναυτιλίας μας, που αποδεικνύουν έμπρακτα τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα των συλλογικών προσπαθειών και της ενότητας στην προάσπιση των θεμιτών συμφερόντων της σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Στις 9 Νοεμβρίου 2016, ημερομηνία που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί ο επίσημος εορτασμός της εκατονταετηρίδας της Ενώσεώς μας, η ελληνική ναυτιλιακή οικογένεια θα αποτίσει φόρο τιμής στην ιστορία και την αναπτυξιακή πορεία της ναυτιλίας των Ελλήνων, αναπολώντας με αισθήματα υπερηφάνειας τα επιτεύγματά της και ατενίζοντας το μέλλον με αισιοδοξία και σθένος. Ένα μέλλον αντάξιο του παρελθόντος, συνδεδεμένο στενά με την πατρίδα και με τη ζητούμενη επάνοδο της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας της».
Η εικόνα της ελληνικής ναυτιλίας
Παρά τη δεινή οικονομική κατάσταση, η ναυτιλία παραμένει ένας από τους δύο πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Οι εισροές από τη ναυτιλία στο ισοζύγιο πληρωμών ανέρχονται περίπου στα 142 δισεκατομμύρια ευρώ για τα έτη 2006-2015. Η ελληνική πλοιοκτησία, δια της υπογραφής συνυποσχετικού οικειοθελούς συνεισφοράς με το ελληνικό δημόσιο, ξεκίνησε το 2014 να εισφέρει ποσό ύψους 420 εκατομμυρίων ευρώ, η καταβολή του οποίου θα ολοκληρωθεί σε τέσσερα χρόνια.
Η συνεισφορά αυτή αποσκοπεί στην ενίσχυση των φορολογικών εσόδων του ελληνικού κράτους κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο για την ελληνική οικονομία. Η ελληνική ναυτιλία είναι ένας από τους τελευταίους εναπομείναντες αληθείς επιχειρηματικούς τομείς που αποτελείται κατά βάση από μικρομεσαίες μη εισηγμένες ιδιωτικές εταιρείες, κυρίως οικογενειακής δομής. Είναι σημαντικό τα ειδικά χαρακτηριστικά αυτού του επιχειρηματικού μοντέλου να κατανοηθούν και να υποστηριχθούν.
Τα οφέλη της Ελλάδας από τη ναυτιλία
Ο τομέας της ελληνικής ναυτιλίας προσφέρει πολυδιάστατα οφέλη στην Ελλάδα, οικονομικής, κοινωνικής και στρατηγικής σημασίας. Σύμφωνα με τις μελέτες του Boston Consulting Group (BCG) και του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) (2013), η ελληνική ναυτιλία συνεισφέρει άνω του 7% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ), παρέχει απασχόληση σε 200.000 άτομα και καλύπτει άνω του 30% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.
Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι η ελληνική ναυτιλία δεν ήταν ποτέ μέρος της κρίσης χρέους του ελληνικού κράτους. Αντίθετα, η συνεπής συμβολή της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία και στο ισοζύγιο πληρωμών κατά τα τελευταία 35 χρόνια υπήρξε ουσιαστική και αναντικατάστατη, ιδιαίτερα μετά τον επαναπατρισμό των ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών που άρχισε στη δεκαετία του 1980.
Παρά το εξαιρετικά δυσμενές οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα και παγκοσμίως, η ελληνική ναυτιλία διατήρησε την ηγετική της θέση.
Η ελληνόκτητη ναυτιλία παραμένει στην πρώτη θέση διεθνώς, καθώς ο στόλος ανέρχεται σε 4.585 πλοία (πλοία άνω των 1.000 gt), χωρητικότητας 341,17 εκατομμυρίων τόνων deadweight (dwt) –αύξηση περίπου 22% σε σχέση με το προηγούμενο έτος– που αντιπροσωπεύει το 19,63% του παγκόσμιου στόλου σε dwt και το 49,96% του στόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αμφότερα τα ποσοστά παρουσιάζουν ανοδική πορεία συγκρινόμενα με τα προηγούμενα έτη. Το 2015 η ελληνική σημαία αριθμούσε 770 πλοία (άνω των 1.000 gt) χωρητικότητας 41,37 εκατομμυρίων gt 4. Η ελληνική σημαία κατέχει την έβδομη θέση διεθνώς και τη δεύτερη στην Ε.Ε. (σε dwt).
Ειδικότερα, ο ελληνόκτητος στόλος ελέγχει το 30,14% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενοπλοίων, το 21,18% του παγκόσμιου στόλου φορτηγών πλοίων χύδην φορτίων και το 16,61% του παγκόσμιου στόλου πλοίων μεταφοράς χημικών και παράγωγων προϊόντων πετρελαίου.
Συνεχίζεται η ανανέωση του στόλου
Οι Έλληνες εφοπλιστές συνεχίζουν την ανανέωση του στόλου τους, επενδύοντας σε σύγχρονα, τεχνολογικά προηγμένα, αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον πλοία, με μία τάση προς μεγαλύτερα πλοία κατά μέσο όρο.
Παρά τη συρρίκνωση της χρηματοδότησης και την ασταθή ναυλαγορά, οι παραγγελίες νεότευκτων πλοίων ελληνικών συμφερόντων ανήλθαν σε 407 πλοία (άνω των 1.000 gt), αντιπροσωπεύοντας 44,83 εκατομμύρια dwt σε σύνολο 3.507 παραγγελιών χωρητικότητας 260,35 εκατομμυρίων dwt 5 νέων πλοίων μέχρι το τέλος του 2015. Από αυτά τα πλοία, 221 ήταν δεξαμενόπλοια, που αντιστοιχούν στο 25,88% της παγκόσμιας χωρητικότητας (dwt) υπό παραγγελία, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και 63 πλοία μεταφοράς υγροποιημένου αερίου LNG / LPG που ανέρχονται στο 19,72% της παγκόσμιας χωρητικότητας (dwt) υπό παραγγελία, 153 πλοία μεταφοράς χύδην φορτίων που αντιστοιχούν στο 14,39% της παγκόσμιας χωρητικότητας (dwt) υπό παραγγελία, 30 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που αντιστοιχούν στο 6,12% της παγκόσμιας χωρητικότητας (dwt) υπό παραγγελία και 3 άλλα σκάφη.
Το 2015, οι Έλληνες εφοπλιστές ήταν επίσης δραστήριοι στις αγοραπωλησίες μεταχειρισμένων πλοίων, καθώς συμμετείχαν σχεδόν στο 50% όλων των αναφερόμενων συναλλαγών σε δεξαμενόπλοια και φορτηγά, είτε ως αγοραστές, είτε ως πωλητές.
Η παρατεταμένη περίοδος εξαιρετικά χαμηλών ναύλων, ειδικά στον τομέα πλοίων μεταφοράς ξηρών χύδην φορτίων, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των παροπλισμένων πλοίων. Το ηλικιακό προφίλ της ελληνικής σημαίας το 2015 ήταν 13,2 έτη και του ελληνόκτητου στόλου 11,2 έτη, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας του παγκόσμιου στόλου ήταν 14,4 έτη. Ο ελληνικός στόλος παραμένει στη λίστα του Qualship 21 των ΗΠΑ, στη Λευκή Λίστα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (International Maritime Organization - ΙΜΟ) και στη Λευκή Λίστα του Paris Memorandum of Understanding (MOU), ενώ είναι ένας από τους πιο ασφαλείς στόλους παγκοσμίως με λιγότερο από 1% μικρά ναυτικά ατυχήματα καταγεγραμμένα για το 2015.
