Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Κάποτε θα λέγαμε ότι πρόκειται για σενάρια συνωμοσίας και ότι το κοινό συμφέρον θα «υποχρεώσει» τους Ευρωπαίους να παραμείνουν ενωμένοι με κάθε κόστος, όπως έπραξαν για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ελλάδας. Όμως, η ιταλική κυβέρνηση αναμένεται μέσα στις επόμενες εβδομάδες να προχωρήσει, στο πλαίσιο της εφαρμογής όσων έχει υποσχεθεί προεκλογικά, στο σταδιακό «ξήλωμα» των μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια επιλέγοντας στην ουσία την πλήρη σύγκρουση με την Ευρώπη και σε οικονομικά ζητήματα, εκτός από την προφανή κόντρα στο μεταναστευτικό.
Άραγε, συνεχίζει να πιστεύει ο Μάριο Ντράγκι ότι το ευρώ είναι «μη αναστρέψιμο»; Διότι μπορεί η Ιταλία να χρωστάει περίπου 500 δισ. ευρώ στο ευρωσύστημα – τα οποία θα κληθεί να αποπληρώσει στην περίπτωση που θέλει να αποχωρήσει – ωστόσο η ιταλική κυβέρνηση ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα... κίνημα ανυπακοής στους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες.
Στις 20 Οκτωβρίου ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε, θα παρουσιάσει τον πρώτο προϋπολογισμό της συγκυβέρνησης Λέγκας του Βορρά – Κινήματος Πέντε Αστέρων. Η κατάθεση του προϋπολογισμού εξελίσσεται σε πάρα πολύ σημαντικό ζήτημα για ολόκληρη την Ευρώπη, αφού θα δείξει τις πραγματικές προθέσεις των Ιταλών. Εκεί θα περιέχονται οι στόχοι της κυβέρνησης, τους οποίους θα πρέπει να εγκρίνει η Βουλή. Θα μάθουμε, δηλαδή, τις θέσεις και την στρατηγική του Κόντε αναφορικά με τη δημοσιονομική πολιτική καθώς και το κατά πόσο η Ιταλία θα συγκρουστεί μετωπικά με την Ευρώπη, αδιαφορώντας για τους υφιστάμενους κανόνες.
Κοινοτικοί παράγοντες με τους οποίους επικοινώνησε το Liberal.gr, τονίζουν ότι είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωζώνης που υπάρχει κίνδυνος να απορρίψει η Κομισιόν τα δημοσιονομικά σχέδια, ζητώντας από την Ιταλία αναπροσαρμογές. Αυτό θα συμβεί στην περίπτωση που ο προϋπολογισμός κάνει λόγο για δημοσιονομική επέκταση, την ώρα που η Κομισιόν ζητάει δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης του 0,6%. Θα είναι ένα μεγάλο τεστ για τις Βρυξέλλες και ένα πολύ «κακό» σημάδι για τις αγορές, των οποίων η αντίδραση δεν αποκλείεται να είναι σφοδρή και ακαριαία.
Ιταλοί αναλυτές εκτιμούν πως τελικά η κυβέρνηση θα περιοριστεί σε δημοσιονομική προσαρμογή 0,1 ποσοστιαίων μονάδων (αντί για 0,6), σε μία κίνηση που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή χωρίς να «παραβιάζει» σημαντικά το υφιστάμενο δημοσιονομικό πλαίσιο.
Σε ένα τέτοιο σενάριο, η ιταλική κυβέρνηση θα έχει περιορίσει τη δημοσιονομική θηλιά, ωστόσο δεν θα έχει πολλά περιθώρια να εφαρμόσει άλλες πολιτικές που θα ήθελε. Και εκεί ενδέχεται να αρχίσουν οι τριγμοί στο εσωτερικό της καθώς από την αρχή έχουν εκφραστεί φόβοι για τον βαθμό συνεννόησης δύο κομμάτων με πολύ διαφορετικά προγράμματα, τα οποία συμφωνούν κυρίως στο ότι η Ιταλία πρέπει να ανακτήσει την κυριαρχία της και να τα βάλει με την Ευρώπη.
Η βόμβα των συντάξεων είναι έτοιμη να σκάσει
Μία από τις βασικές υποσχέσεις της κυβέρνησης των λαϊκιστών ήταν ο εκ νέου υπολογισμός των αποκαλούμενων «χρυσών συντάξεων», των συντάξεων δηλαδή που ξεπερνούν τα 4.000-5.000 ευρώ. Στόχος είναι η μείωση των υψηλών συντάξεων για να ενισχυθούν οι χαμηλότερες σε ένα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο μέτρο. Η πρόταση αναμένεται να γίνει προσχέδιο νόμου το οποίο θα συζητηθεί μετά το καλοκαίρι, αν και ο Λουίτζι Ντι Μάιο υποσχέθηκε ότι θα έχει ψηφισθεί μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Ωστόσο, θεωρείται πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί ένα τέτοιο μέτρο καθώς εκτιμάται ότι θα ανοίξει μία σειρά δικαστικών υποθέσεων, ενώ δεν αποκλείεται να κριθεί αντισυνταγματικό.
Το μεγάλο, όμως, ζήτημα είναι το «ξήλωμα» της μεταρρύθμισης του πρωθυπουργού Μόντι και της υπουργού Φορνέρο το 2011. Στόχος της σημερινής πρότασης είναι να επιτραπεί ευελιξία ως προς την έξοδο από την αγορά εργασίας, με την πρόωρη συνταξιοδότηση να «τιμωρείται» με πέναλτι χαμηλότερης σύνταξης. Πράγματι, με τη μεταρρύθμιση Μόντι-Φορνέρο, η ηλικία συνταξιοδότησης έγινε σχεδόν... άκαμπτη, καθώς η προηγούμενη κυβέρνηση εισήγαγε ένα πολύπλοκο σύστημα το οποίο κατέρρευσε από τη στιγμή που πολύ λίγοι το χρησιμοποιούσαν.
Δεύτερος στόχος είναι ο ομογενοποίηση των συνταξιοδοτικών προβλέψεων. Η μεταρρύθμιση του Μόντι οδήγησε σε ραγδαία αύξηση τα όρια ηλικίας και εναρμόνισε τα προηγούμενα συστήματα, όμως από τότε έχουν εφαρμοστεί 15 εξαιρέσεις για βαρέα και ανθυγιεινά. Αν ενισχυθεί η ευελιξία στα όρια συνταξιοδότησης, τότε αυτές οι εξαιρέσεις θα ακυρωθούν.
Οι δύο προαναφερθείσες αλλαγές θα μπορούσαν να γίνουν, διασφαλίζοντας, μάλιστα, την χρηματοοικονομική βιωσιμότητα, άρα θα ήταν θετικές. Όμως Ντι Μάιο και Σαλβίνι έχουν συμφωνήσει στο κυβερνητικό τους «συμβόλαιο» ότι το ξήλωμα της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης θα κοστίσει 5 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι ετοιμάζονται και άλλες αλλαγές.
Επιπλέον, δεν είναι σαφές αν τα 5 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την ομαλή συνταξιοδότηση όσων δέχτηκαν πλήγμα από τη μεταρρύθμιση του 2011 ή αν θα μειωθούν τα όρια ηλικίας. Αν επιλεγεί το δεύτερο, τότε εκφράζονται φόβοι για τα δημόσια οικονομικά, αφού τα 5 δισ. ευρώ τον πρώτο χρόνο θα γίνουν 20 δισ. ευρώ σε 10 χρόνια.
Αν, λοιπόν, η ιταλική κυβέρνηση ανακοινώσει ότι θα προχωρήσει σε αλλαγές που θα πλήττουν τα δημόσια οικονομικά -μία απόφαση που αναμένεται να ληφθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες – η αντίδραση των αγορών και των οίκων αξιολόγησης θα είναι άμεση, πυροδοτώντας στην ουσία την... ιταλική βόμβα.
