Το πιθανότερο είναι ότι ο Ερντογάν θα επιχειρήσει άλλο ένα γύρο «ακροβασιών» με την Ελλάδα, είτε επαναλαμβάνοντας το σκηνικό του Αυγούστου-Δεκεμβρίου 2020, είτε κλιμακώνοντας τις προκλήσεις του εντός του 2022 ακόμα και εντός της οριοθετημένης ΑΟΖ μας δυτικά του μεσημβρινού 27.59', τονίζει στο Liberal o αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Θεόδωρος Τσακίρης, προσθέτοντας ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί παρά να αποτελέσει ελληνικό casus belli.
Εκτιμά ότι η επόμενη χρονιά θα είναι πολύ κρίσιμη, σημειώνει ωστόσο ότι τα δεδομένα είναι διαφορετικά απ' ότι στο παρελθόν, υπάρχει η ρήτρα αμυντικής συνδρομής της ελληνογαλλικής συμφωνίας, γεγονός που σημαίνει ότι τα όρια αξιοπιστίας ενός τουρκικού στρατιωτικού καταναγκασμού έχουν περιοριστεί σημαντικά σε περίπτωση που ο Ερντογάν επιλέξει μια αλόγιστη κλιμάκωση. Ιδίως όταν η οικονομία του δεν φαίνεται να ανακάμπτει ενώ η ισοτιμία της τουρκικής λίρας παραμένει σε εξαιρετικά ανησυχητικά επίπεδο.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Κοιτάζοντας συνολικότερα τη στάση ΕΕ και ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν σε συνδυασμό με τις πρόσφατες συμφωνίες της Ελλάδας, θα έλεγε κανείς ότι η Δύση έχει εγκαταλείψει την πολιτική των καρότων απέναντι στην Τουρκία. Ποια η γνώμη σας;
Δεν υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση της Τουρκίας από τη «Δύση» ούτε ενιαία «Δύση». Αυτοί είναι ψυχροπολεμικοί αφορισμοί που στο πολυπολικό διεθνές σύστημα στο οποίο έχουμε πλέον εισέλθει εδώ και μερικά χρόνια έχουν περιορισμένη συσχέτιση με την περιπλοκότερη, ισορροπία δυνάμεων και ενός του λεγόμενου ευρώ ατλαντικού συνασπισμού μετά το Brexit και την επίταση της στρατηγικής αυτονόμησης της ΕΕ μέσω συνεργασιών προθύμων στον τομέα της αμυντικής ολοκλήρωσης όπου η Τουρκία δεν έχει και δεν μπορεί να έχει (σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ) καμιά θέση και καμιά σχέση.
Επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω αναφορικά με τη διαπίστωση σας περί επιλογής μαστιγίου, ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμη και στις ΗΠΑ το μαστίγιο το κραδαίνει η Γερουσία και η ΒτΑ, όχι η κυβέρνηση Μπάιντεν η οποία δεν χρησιμοποιεί μαστίγιο κατά της Τουρκίας αλλά σίγουρα δεν φαίνεται πλέον να προσφέρει και κανένα ιδιαίτερο καρότο (ιδίως αν αρνηθούν και το αίτημα Ερντογάν για δομική αναβάθμιση του τουρκικού στόλου F16, αντίστοιχη με αυτήν που τώρα προωθεί η Ελλάδα).
Οι ΗΠΑ κράτησαν μαστίγιο κατά της Τουρκίας μόνο μετά το τραγικό λάθος του Ερντογάν να πάρει S400, το οποίο απειλεί την Ουάσινγκτον, ότι θα το επαναλάβει.
Η ΕΕ δεν κατάλαβα ακριβώς τι μαστίγιο κράτησε. Αντιθέτως, πολλά ευρωπαϊκά κράτη με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία και την Ισπανία εξακολουθούν να εξοπλίζουν τον τουρκικό ιμπεριαλισμό.Το μόνο που δεν κάνει ή μάλλον φαίνεται να μην κάνει η ΕΕ, είναι να μη δίνει αλλά καρότα στον Ερντογάν καθώς η λεγόμενη «θετική ατζέντα» που ο ίδιος επικαλείται φαίνεται να έχει παραπεμφθεί στις καλένδες.
Αρκετοί εκτιμούν ότι το 2022 θα είναι μια πολύ κρίσιμη χρονιά στα ελληνοτουρκικά και ότι αποτελεί μια τελευταία «ευκαιρία» στον Ερντογάν να επιχειρήσει να αλλάξει τις ισορροπίες στην περιοχή. Μέχρι που μπορεί να φτάσει η επιθετικότητα της Τουρκίας ;
Συνέπεια της στρατηγικής συμφωνίας με τη Γαλλία και του δομικού επανεξοπλισμού των ελληνικών ΕΔ, η στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων θα ανατραπεί ουσιωδώς σε αεροναυτικό επίπεδο έως το 2025 υπέρ του Ελλάδος ακόμη και εάν ο Ερντογάν τελικά πάρει τα F16 Viper που ζήτησε από τις ΗΠΑ και τα έξι U214 από τη Γερμανία.
Η λογική της "παγίδας του Θουκυδίδη" υποστηρίζει ότι ο Ερντογάν θα επιχειρήσει άλλο ένα γύρο brinkmanaship με την Ελλάδα. Είτε θα επαναλαμβάνει το σκηνικό του Αυγούστου-Δεκεμβρίου 2020, είτε θα κλιμακώσει τις προκλήσεις του εντός του 2022 ακόμα και εντός της οριοθετημένης ΑΟΖ μας δυτικά του μεσημβρινού 27.59', κάτι που δεν μπορεί παρά να αποτελέσει ελληνικό casus belli.
Και εδώ δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία ότι οι ελληνικές ΕΔ μπορούν και τώρα να το στηρίξουν. Πλέον υπάρχει και ρήτρα αμυντικής συνδρομής του άρθρου 2 της ελληνογαλλικής συμφωνίας οπότε τα όρια της αξιοπιστίας ενός τουρκικού στρατιωτικού καταναγκασμού έχουν περιοριστεί σημαντικά σε περίπτωση που ο Ερντογάν επιλέξει μια αλόγιστη κλιμάκωση, ιδίως όταν η οικονομία του δεν φαίνεται να ανακάμπτει ενώ η ισοτιμία της τουρκικής λίρας παραμένει σε εξαιρετικά ανησυχητικά επίπεδό.
Δεδομένου δε, ότι και ο ίδιος έχει κλείσει την πόρτα σε κάθε δυνατότητα διαπραγμάτευσης στο Κυπριακό το προνομιακό πεδίο ενδεχομένης νέας απόπειρας προέλασης του μέσα στο 2022 φαίνεται να μην είναι τα νερά της Μεσογείου αλλά η Βόρεια Συρία.
Χθες ο Ερντογάν έφτασε να ζητήσει να απελαθούν οι δέκα Πρέσβεις μεγάλων χωρών που στηρίζουν τον Οσμάν Καβαλά. Επίσης, το προσχέδιο συμπερασμάτων του Ε.Συμβουλίου αναφέρει ότι το τελικό κείμενο θα καταδικάζει εργαλειοποίηση των μεταναστών και υβριδικές επιθέσεις στα ευρωπαϊκά σύνορα (έμμεση αναφορά για τα γεγονότα του 2020 στον Έβρο). Εκτιμάτε ότι αυτή η διαφορετική στάση της Ευρώπης απέναντι στον Ερντογάν θα είναι συγκυριακή ή έχει αλλάξει κάτι μόνιμα;
Δεν νομίζω ότι θα προχωρήσει με τις απελάσεις. Καταδίκες άνευ εφαρμοστικών μέτρων πρακτικής έκφρασης της καταδίκης μάλλον εκλαμβάνονται ως επιβράβευση της θρασύτητας του Ερντογάν από τον ίδιο και το πολιτικό του ακροατήριο. Συνεπώς, είναι εξαιρετικά πρόωρο να μιλάμε για μόνιμη αλλαγή στάσης. Ας κάνει πρώτα η ΕΕ ό,τι έκαναν οι ΗΠΑ σε εμπορικό ή έστω τελωνειακό επίπεδο κατά της Τουρκίας με δεδομένη την καταχρηστική παραβίαση της τελωνειακής ένωσης του 1995 και μετά να μιλάμε για συγκυριακή έστω αλλαγή.
Βλέπει ήδη η Δύση την επόμενη μέρα της Τουρκίας, χωρίς Ερντογάν;
Δύσκολο ερώτημα. Ακόμη και αν ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές το 2023, ακόμη και αν υπάρξει ομαλή μετάβαση εξουσίας σε ένα συνασπισμό CHP-IYI PARTISI χωρίς απόπειρα πραξικοπηματικής ακύρωσης των εκλογών από το ΑΚΡ, η επιρροή του ΑΚΡ στην κοινωνία μετά από 20ετη πολιτικής κυριαρχίας θα παραμείνει ουσιαστική και θα θέσει το ερώτημα κατά πόσο η σημερινή αντιπολίτευση θα είναι σε θέση να ελέγξει τους αρμούς της εξουσίας. Κατά ποσόν δηλαδή θα μπορεί να κυβερνήσει και κατά πόσο θα αποτελέσει παρένθεση που γρήγορα θα ξανανοίξει το δρόμο του ΑΚΡ, ίσως με άλλον ηγέτη για να επιστρέψει στην εξουσία.
Σε κάθε περίπτωση η σύμπλευση Κεμαλικών Εθνικιστών και ακροδεξιών υπερεθνικιστών που αποτελεί την επικρατέστερη εναλλακτική έναντι του Ερντογάν δεν πρόκειται να ακολουθήσει μια ριζικά διαφορετική πολιτική έναντι του ελληνισμού, ίσως δε στο Αιγαίο να αποδειχθεί πιο ακραία αλλά σίγουρα θα προσπαθήσει πρώτα να ρίξει γέφυρες συμφιλίωσης προς το Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο.
Το IYI PARTISI είναι κόμμα που αποσχίστηκε από τους Γκρίζους Λύκους, έχει δηλαδή παρόμοια αντισημιτικά και αντιαραβικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά με το ΜΗΡ. Μόνο εάν αυτές οι γέφυρες επιτύχουν τον σκοπό τους μπορεί να δούμε μια σαφώς φιλικότερη στροφή των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας κάτι το εγγενώς δύσκολο αλλά.σίγουρα καθόλου απίθανο.
Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει την επιστροφή του στρατού στην εξουσία στην Τουρκία. Προϋποθέτει δηλαδή να υπάρξει μια γραφειοκρατική παλινόρθωση του Κεμαλισμού, κάτι μάλλον εξαιρετικά δύσκολο να γίνει και κάτι εξαιρετικά κοινωνικά ασταθές εάν επιχειρηθεί με δεδομένη την εμπειρία του 2016.
*Ο Θεοδώρος Τσακίρης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
