Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητά έναν τρόπο να χρηματοδοτήσει τις αμυντικές και δημοσιονομικές ανάγκες της Ουκρανίας το 2026-2027 με περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που έχουν «παγώσει» στη Δύση μετά την εισβολή της Μόσχας.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία δεν μπορούν να κατασχεθούν, επομένως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα σχέδιο που θα επιτρέπει στις κυβερνήσεις της ΕΕ να χρησιμοποιήσουν έως και 165 δισ. ευρώ - τα περισσότερα από τα 210 δισ. ευρώ σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που είναι αυτή τη στιγμή παγωμένα στην Ευρώπη - χωρίς να τα κατάσχουν.
Πώς θα λειτουργούσε
Στην αρχή του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Euroclear, το Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων του Βελγίου, κρατούσε ομόλογα για τη ρωσική κεντρική τράπεζα. Καθώς αυτά τα ομόλογα έφτασαν στη λήξη τους, το προκύπτον ρευστό έμεινε δεσμευμένο στην Euroclear λόγω των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Μόσχας.
Η Euroclear επενδύει τώρα τα χρήματα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε καταθέσεις μίας ημέρας.
Η ιδέα της ΕΕ είναι η Euroclear να επενδύσει αντί γι’ αυτό σε ομόλογα μηδενικού τοκομεριδίου που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το κουπόνι μπορεί να είναι μηδέν επειδή, βάσει των νομικών ρυθμίσεων που έχει η Euroclear με τη ρωσική κεντρική τράπεζα, η Μόσχα διατηρεί την κυριότητα του κεφαλαίου, αλλά δεν έχει δικαίωμα στον τόκο που αποφέρουν τα περιουσιακά στοιχεία.
Στη συνέχεια, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα για να εκδώσει ένα «Δάνειο Επανορθώσεων» προς την Ουκρανία, σε δόσεις, ανάλογα με τις ανάγκες. Το δάνειο θα αποπληρωθεί από την Ουκρανία μόνο όταν λάβει πολεμικές επανορθώσεις από τη Ρωσία σε μια ειρηνευτική συμφωνία, επιτρέποντας ουσιαστικά στην Ουκρανία να ξοδέψει τα χρήματα τώρα, αντί να περιμένει μέχρι η Μόσχα να πληρώσει.
Πόσα χρήματα είναι διαθέσιμα
Περίπου 300 δισ. δολάρια (257 δισ. ευρώ) σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία είναι παγωμένα παγκοσμίως, σύμφωνα με διάφορους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτός ο αριθμός δεν περιλαμβάνει παγωμένα περιουσιακά στοιχεία Ρώσων ολιγαρχών.
Από αυτά, 210 δισ. ευρώ βρίσκονται στην Ευρώπη, εκ των οποίων 185 δισ. ευρώ στην Euroclear. Περίπου 176 δισ. ευρώ από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Euroclear έχουν πλέον μετατραπεί σε μετρητά και τα υπόλοιπα τίτλοι αξίας εννέα δισ. ευρώ αναμένεται να λήξουν το 2026 και το 2027.
Η ΕΕ αρχικά ήθελε να βασίσει το Δάνειο Επανορθώσεων μόνο στα χρήματα που βρίσκονται στην Euroclear, αλλά το Βέλγιο επιμένει ότι τα υπόλοιπα 25 δισ. ευρώ σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που είναι παγωμένα αλλού στην ΕΕ πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν. Τα περισσότερα από αυτά τα 25 δισ. - περίπου 18 δισ. ευρώ - βρίσκονται σε γαλλικές τράπεζες, σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ. Αυτό περιπλέκει το σχέδιο, επειδή, σε αντίθεση με τα χρήματα στην Euroclear, τα περιουσιακά στοιχεία αυτά παράγουν τόκους που ανήκουν στη Ρωσία.
Η ΕΕ ίσως χρειαστεί επίσης πρώτα να αποπληρώσει ένα δάνειο των 45 δισ. ευρώ της Ομάδας των Επτά προς την Ουκρανία που συμφωνήθηκε πέρυσι, οπότε το πραγματικό ποσό για το Δάνειο Επανορθώσεων είναι τώρα πιο κοντά στα 165 δισ. ευρώ.
Μέχρι στιγμής 25,3 δισ. ευρώ από το συνολικό δάνειο των 45 δισ. της G7 έχουν εκταμιευτεί προς την Ουκρανία, αλλά περισσότερα θα καταβληθούν το πρώτο τρίμηνο του 2026 για να διατηρηθεί η ρευστότητα του Κιέβου πριν το ενδεχόμενο Δάνειο Επανορθώσεων τεθεί σε ισχύ από το δεύτερο τρίμηνο του 2026.
Πώς θα γινόταν αυτό χωρίς κατάσχεση
Η Ρωσία θα διατηρούσε την απαίτησή της επί των χρημάτων της στην Euroclear και αλλού. Το ρωσικό ρευστό θα αντικαθίστατο απλώς με ομόλογα AAA της ΕΕ ίσης αξίας στον ισολογισμό των ιδρυμάτων που τα κρατούν, μέσω υποχρεωτικής συναλλαγής με την ΕΕ.
Η μόνη διαφορά από την τρέχουσα κατάσταση για την Euroclear θα ήταν ότι επενδύει τα ρωσικά μετρητά σε ομόλογα τριπλού Α της Επιτροπής, αντί σε καταθέσεις τριπλού Α της ΕΚΤ.
Ποιος φέρει το οικονομικό ρίσκο
Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να μοιραστούν το ρίσκο ολόκληρου του σχεδίου. Το κύριο ρίσκο είναι ένα σενάριο κατά το οποίο η ΕΕ πρέπει να επιστρέψει τα μετρητά στη Ρωσία αλλά η Ρωσία δεν έχει ακόμη πληρώσει τις πολεμικές επανορθώσεις προς την Ουκρανία, αφήνοντας έτσι την ΕΕ υπεύθυνη για το ποσό που έχει μεταφερθεί στην Ουκρανία.
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν στις 12 Δεκεμβρίου ότι τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν παγωμένα επ’ αόριστον, εξαλείφοντας έναν σοβαρό κίνδυνο: ότι κατά τη διάρκεια μίας από τις ψηφοφορίες που λαμβάνουν χώρα κάθε έξι μήνες για τη διατήρηση του παγώματος, η οποία απαιτεί ομοφωνία, μια χώρα θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί από τις άλλες και να αναγκάσει την ΕΕ να απελευθερώσει τα χρήματα στη Μόσχα.
Με τον κίνδυνο μιας «τυχαίας» άρσης των κυρώσεων να έχει απομακρυνθεί, το ρίσκο για τις κυβερνήσεις της ΕΕ είναι πολύ μικρό, επειδή οι εγγυήσεις τους θα ενεργοποιούνταν μόνο εάν οι ίδιες οι κυβερνήσεις της ΕΕ αποφάσιζαν να αποδεσμεύσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία πριν η Ρωσία πληρώσει τις πολεμικές ζημιές στην Ουκρανία.
Τι λέει η Ρωσία
Το Κρεμλίνο έχει χαρακτηρίσει την πρόταση ως παράνομη δέσμευση ρωσικής περιουσίας και έχει προειδοποιήσει ότι θα υπάρξουν αντίποινα για την κλοπή των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
