Στις ζυμώσεις που διατρέχουν τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις στο Ιράν αναφέρεται την Παρασκευή (20/06) το Reuters, σε ανάλυση που σημειώνει πως εξόριστοι αντίπαλοι της Ισλαμικής Δημοκρατίας, οι οποίοι είναι οι ίδιοι βαθιά διχασμένοι, προτρέπουν σε διαδηλώσεις στους δρόμους.
Στα παραμεθόρια, κουρδικές και μπαλουχικές αυτονομιστικές ομάδες φαίνονται έτοιμες να ξεσηκωθούν, με τις ισραηλινές επιθέσεις να πλήττουν τον ιρανικό μηχανισμό ασφαλείας.
Το δημοσίευμα αναφέρει πως ενώ το Ιράν φαίνεται πιο αδύναμο από ό,τι σχεδόν οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά την επανάσταση του 1979, οποιαδήποτε άμεση πρόκληση προς την 46χρονη διακυβέρνησή του θα απαιτούσε πιθανώς κάποια μορφή λαϊκής εξέγερσης.
Το αν μια τέτοια εξέγερση είναι πιθανή – ή επικείμενη – είναι θέμα συζήτησης.
Ο γιος του αποθανόντος Σάχη, ο Ρεζά Παχλάβι, που ζει στις ΗΠΑ, δήλωσε σε συνεντεύξεις στα ΜΜΕ αυτή την εβδομάδα ότι θέλει να ηγηθεί μιας πολιτικής μετάβασης, προκηρύσσοντας ότι αυτή είναι η καλύτερη ευκαιρία για την ανατροπή της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε τέσσερις δεκαετίες και λέγοντας ότι «αυτή είναι η ιστορική μας στιγμή».
Η πρόκληση αλλαγής καθεστώτος είναι σίγουρα ένας από τους πολεμικούς στόχους του Ισραήλ, με τον πρωθυπουργό Μπένιαμιν Νετανιάχου να απευθύνεται στους Ιρανούς λέγοντας «ανοίγουμε επίσης το δρόμο για να αποκτήσετε την ελευθερία σας».
Μέσα σε ένα καθεστώς που έχει μακρά παράδοση στην καταστολή των δημόσιων εκδηλώσεων διαφωνίας, υπάρχουν ενδείξεις ότι προετοιμάζεται για διαμαρτυρίες.
Ο Μοχάμαντ Αμίν, μέλος της πολιτοφυλακής Μπασίτζ που συχνά χρησιμοποιείται εναντίον διαδηλωτών, δήλωσε ότι η μονάδα του στην Κωμ τέθηκε σε επιφυλακή για να εξοντώσει ισραηλινούς κατασκόπους και να προστατεύσει την Ισλαμική Δημοκρατία.
Ωστόσο, ενώ οι επιθέσεις στοχεύουν την ιεραρχία της ασφάλειας που κατέστειλε προηγούμενες διαδηλώσεις, έχουν επίσης προκαλέσει μεγάλο φόβο και αναστάτωση στους απλούς πολίτες, καθώς και οργή τόσο κατά των ιρανικών αρχών όσο και κατά του Ισραήλ, σύμφωνα με τους ακτιβιστές.
«Πώς μπορούν οι άνθρωποι να βγουν στους δρόμους; Σε τέτοιες φρικτές συνθήκες, οι άνθρωποι επικεντρώνονται αποκλειστικά στο να σώσουν τον εαυτό τους, τις οικογένειές τους, τους συμπατριώτες τους, ακόμη και τα κατοικίδια ζώα τους», δήλωσε η Ατένα Νταέμι, μια εξέχουσα ακτιβίστρια που πέρασε έξι χρόνια στη φυλακή πριν φύγει από το Ιράν.
Στο επίκεντρο οι αντιδράσεις
Οι ανησυχίες της εκφράστηκαν επίσης από την πιο εξέχουσα ακτιβίστρια του Ιράν, τη βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Νάρτζες Μοχαμάντι, σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Απαντώντας σε ένα αίτημα του Ισραήλ για εκκένωση τμημάτων της Τεχεράνης, έγραψε: «Μην καταστρέφετε την πόλη μου».
Δύο άλλοι ακτιβιστές με τους οποίους μίλησε το Reuters στο Ιράν, οι οποίοι ήταν μεταξύ των εκατοντάδων χιλιάδων που συμμετείχαν σε μαζικές διαδηλώσεις πριν από δύο χρόνια μετά το θάνατο της Μαχσά Αμίνι, δήλωσαν ότι δεν έχουν ακόμη σχέδια για διαδηλώσεις.
«Μετά το τέλος των απεργιών θα υψώσουμε τη φωνή μας, γιατί αυτό το καθεστώς είναι υπεύθυνο για τον πόλεμο», δήλωσε ένας από αυτούς, φοιτητής πανεπιστημίου στο Σιράζ, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος από φόβο για αντίποινα.
Μια άλλη, που έχασε τη θέση της στο πανεπιστήμιο και φυλακίστηκε για πέντε μήνες μετά τις διαδηλώσεις του 2022 και που επίσης ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη, είπε ότι πιστεύει στην αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράν, αλλά ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να βγει στους δρόμους.
Είπε ότι ούτε αυτή ούτε οι φίλοι της σχεδιάζουν να οργανώσουν ή να συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις και απέρριψε τις εκκλήσεις από το εξωτερικό για διαδηλώσεις. «Το Ισραήλ και οι λεγόμενοι ηγέτες της αντιπολίτευσης στο εξωτερικό σκέφτονται μόνο τα δικά τους συμφέροντα», είπε.
Εκτός από τους μοναρχικούς του Παχλάβι, η κύρια αντιπολιτευτική παράταξη εκτός Ιράν είναι η Οργάνωση Μουτζαχεντίν του Λαού. Μια επαναστατική παράταξη της δεκαετίας του 1970, έχασε την εξουσία μετά την ανατροπή του Σάχη.
Πολλοί Ιρανοί δεν την έχουν συγχωρήσει για το γεγονός ότι τάχθηκε στο πλευρό του Ιράκ κατά τη διάρκεια του αδιέξοδου πολέμου του 1980-88, ενώ οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα την έχουν κατηγορήσει για παραβιάσεις στα στρατόπεδά της και για συμπεριφορά που θυμίζει λατρεία, κάτι που η ίδια αρνείται.
Οι Μουτζαχεντίν είναι η κύρια δύναμη πίσω από το Εθνικό Συμβούλιο Αντίστασης του Ιράν, το οποίο, όπως και ο Παχλάβι, έχει καλλιεργήσει στενούς δεσμούς με ορισμένους δυτικούς πολιτικούς. Σε ένα φόρουμ που πραγματοποιήθηκε αυτή την εβδομάδα στο Παρίσι, η ηγέτιδα του συμβουλίου, Μαριάμ Ρατζάβι, επανέλαβε την αντίθεσή της σε οποιαδήποτε επιστροφή της μοναρχίας, λέγοντας «ούτε ο Σάχ ούτε οι μουλάδες».
Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό οι ομάδες της αντιπολίτευσης εκτός Ιράν απολαμβάνουν υποστήριξη εντός της χώρας. Ενώ ορισμένοι Ιρανοί νοσταλγούν την περίοδο πριν από την επανάσταση, οι περισσότεροι είναι πολύ νέοι για να την θυμούνται.
Εντός του Ιράν, οι διαδοχικές εθνικές διαμαρτυρίες έχουν επίσης επικεντρωθεί σε διαφορετικά ζητήματα. Το 2009, διαδηλωτές κατέκλυσαν τους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τις προεδρικές εκλογές που θεωρούσαν νοθευμένες. Το 2017, οι διαδηλώσεις επικεντρώθηκαν στην πτώση του βιοτικού επιπέδου. Και το 2022, τα δικαιώματα των γυναικών ήταν η αφορμή.
Ο Μιρ-Χοσεΐν Μουσαβί, ο υποψήφιος στις εκλογές που, σύμφωνα με τους διαδηλωτές, είχε εξαπατηθεί το 2009, βρίσκεται υπό κατ' οίκον περιορισμό εδώ και χρόνια και είναι πλέον 83 ετών. Η πολιτική του ήταν να μεταρρυθμίσει την Ισλαμική Δημοκρατία και όχι να την αντικαταστήσει – στόχος πολλών διαδηλωτών σε μεταγενέστερα κινήματα.
Για τους αντιπάλους της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο Ιράν, τα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το αν και πότε θα πραγματοποιηθούν διαδηλώσεις, ποια ατζέντα θα ακολουθηθεί ή ποιον ηγέτη θα ακολουθήσουν, είναι πιθανό να γίνουν ακόμη πιο πιεστικά καθώς συνεχίζονται οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ.
