Η κόκκινη σημαία που σήκωσε το Λιμεναρχείο της Μυκόνου, στις παραλίες στον Πλατύ Γιαλό, δεν αφορούν την έναρξη κάποιων επαναστατικών διεργασιών. Αφορά την απαγόρευση κολύμβησης μετά τη μόλυνση των δυο όμορφων παραλιών από λύματα, λόγω βλάβης των αντλιοστασίων στο αποχετευτικό δίκτυο των συγκεκριμένων περιοχών.
Η αλήθεια είναι, ότι όχι μόνο στο «υπερόπλο» του ελληνικού τουρισμού, αλλά σε όλους τους τουριστικούς νησιώτικους προορισμούς, τα αποχετευτικά δίκτυα δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετούν τους μικρούς οικισμούς και τις μικρές ιδιωτικές κατοικίες. Από τη στιγμή που οι περισσότερες κατοικίες μετατράπηκαν σε χώρους φιλοξενίας και πάνω στα συγκεκριμένα αποχετευτικά δίκτυα συνδέθηκαν ξενοδοχειακές μονάδες, κέντρα διασκέδασης και ψυχαγωγίας, είναι φανερό θα έφτανε η στιγμή που το σύστημα κάπου θα αδυνατούσε να επιτελέσει το έργο του. Ένα σύστημα, που δεν είχε σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί για παράδειγμα στη Μύκονο, 2 εκατομμύρια τουριστών και επισκεπτών ετησίως.
Έτσι μελετώντας αναλύσεις που αναφέρονται στην αξιοποίηση των νησιών όχι μόνο ως τουριστικών προορισμών, αλλά και ως χώρων φιλοξενίας ασθενών που θα έρχονται για αποκατάσταση της υγείας τους από το εξωτερικό, ως χώρων μόνιμης διαμονής συνταξιούχων, χώρων φιλοξενίας εργαζομένων με τηλεργασία, των λεγόμενων digital nomads, είμαστε επιφυλακτικοί. Διότι είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι βασικές υποδομές των νησιών, δεν είναι σχεδιασμένες για να στηρίξουν αυτούς τους φιλόδοξους στόχους.
Οι δυνατότητες υδροδότησης των νησιών είναι περιορισμένες, καθώς στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε μονάδες αφαλάτωσης. Οι νοσοκομειακές υποδομές είναι υποτυπώδεις και είναι σίγουρο ότι το πρώτο που θα κοιτάξει ο συνταξιούχος θα είναι η ασφάλεια της υγείας του. Το ίδιο θα κάνει και ο “digital nomad", προσπαθώντας να εξασφαλίσει την νοσοκομειακή κάλυψη της οικογένειας του.
Το μεγάλο project που λέγεται παραθεριστική κατοικία στην Ελλάδα, είναι δελεαστικό, αλλά ταυτόχρονα είναι απαιτητικό. Και εδώ έρχεται ο ρόλος της Πολιτείας, η οποία θα πρέπει να θέσει τους όρους του παιχνιδιού, οι οποίοι μέχρι στιγμής είναι άναρχοι. Δεν είναι δυνατόν ο ξένος να έρχεται να αγοράσει ή να κτίσει ένα σπίτι και ξαφνικά δίπλα του να ανοίγει μια ταβέρνα, να σηκώνεται ένα ξενοδοχείο, ή ένα μπαράκι. Και δεν είναι δυνατόν ο ξένος που έρχεται σαν επενδυτής να αναπτύσσει δραστηριότητες που καταστρέφουν τις παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά και την ίδια τη θάλασσα. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τουριστικές επιχειρήσεις. Είναι και οι επιχειρήσεις, που χρησιμοποιούν το θαλασσινό οικοσύστημα, ως βασικό μέρος της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας.
Στα μέσα του Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στην Ιθάκη η μεγαλύτερη περιβαλλοντική δράση από την ολλανδική οργάνωση Healthy Seas που δραστηριοποιείται στον καθαρισμό θαλασσών.
Από ένα εγκαταλελειμμένο ιχθυοτροφείο (που είχε χρεοκοπήσει) που αποτελούσε περιβαλλοντική καταστροφή για την Ιθάκη από το 2012, μέσα σε μια εβδομάδα, μια ομάδα 45 ατόμων (οι περισσότεροι εθελοντές), συμπεριλαμβανομένων 20 δυτών, πραγματοποίησαν καθαρισμό αφαιρώντας 76 τόνους απορριμμάτων από τη θάλασσα και 4 παραλίες στα νοτιοδυτικά της Ιθάκης. Η χρεοκοπημένη εταιρεία από το 2012, είχε αφήσει πίσω της κλωβούς ιχθυοκαλλιέργειας και άλλο εξοπλισμό που ρύπαιναν την περιοχή θέτοντας σε κίνδυνο την τοπική κοινωνία, τη θαλάσσια ζωή καθώς και τη θαλάσσια κυκλοφορία.
Μια κατάσταση που επιδεινώθηκε, μετά το καταστροφικό πέρασμα του Ιανού το 2020 που είχε ως αποτέλεσμα να σκορπιστούν τόνοι βιομηχανικών υλικών από πλαστικούς σωλήνες, δίχτυα αλιείας, σχοινιά από νάιλον, τσιμεντόλιθοι, πλαστικές σημαδούρες, μεγάλα σκουριασμένα μεταλλικά κομμάτια και διάφορα άλλα είδη απορριμμάτων τα οποία κατέληξαν στην επιφάνεια της θάλασσας, τον πυθμένα και τις ακτές.
Οργανώθηκε μια συντονισμένη προσπάθεια υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, τη χρηματοδότηση της Hyundai Motors Europe και τη συμμετοχή των φορέων: Δήμος Ιθάκης, Περιφέρεια Ιόνιων Νήσων, Ίδρυμα Περιβάλλοντος Ιόνιων Νήσων Ghost Diving, Enaleia, Ελληνική Ακτοφυλακή, Kefalonia Fisheries, Odyssey Outdoor Activities, Aquatic Scuba Diving Club, και Scubalife, που προχώρησαν σε καθαρισμό του βυθού, αλλά και τεσσάρων παραλιών της Ιθάκης από 76 συνολικά τόνους απορριμμάτων, που αποτελούντο από 5 τόνους δίχτυα, 32 τόνους μέταλλα, 39 τόνους πλαστικά και 150 μεγάλες σακούλες γεμάτες από σφαιρίδια φελιζόλ.
Όμως και στην επιχειρηματικότητα του θαλάσσιου τουρισμού, θα πρέπει να τεθούν όροι και περιορισμοί. Ειδικά στον τρόπο με τον οποίο σκάφη, που έχουν μέγεθος πολυκατοικίας, αλλά και μικρότερα που παίζουν τον ρόλο θαλάσσιων airbnb, αντιμετωπίζουν το περιβάλλον.
Σύμφωνα με ανάλυση του μηχανικού περιβάλλοντος Γιώργου Λίλα, η ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση αυτών των σκαφών, προκαλεί ζημίες στο θαλάσσιο οικοσύστημα και κυρίως στην ποσειδωνία, δηλαδή τα γνωστά μαύρα φύκια που κατακλύζουν τις θάλασσές μας. Το συγκεκριμένο είδος είναι προστατευόμενο και παράγει περισσότερο οξυγόνο σε σχέση με οποιοδήποτε φυτό της ξηράς, αποτελώντας καταφύγιο για χιλιάδες μικρά ψάρια. Τα τελευταία χρόνια η καταστροφή της ποσειδωνίας στις θάλασσες των ελληνικών νησιών είναι τεράστια, με την μεγαλύτερη ευθύνη να έχουν οι άγκυρες και οι αλυσίδες ιστιοπλοϊκών και θαλαμηγών. Θα έπρεπε άμεσα πριν να είναι αργά, να απαγορευτεί κάθε αγκυροβόληση πάνω στην ποσειδωνία και ίσως να έπρεπε να κλείσουν ολόκληροι κόλποι στην πρόσβαση μεγάλων σκαφών, σε όποια περίπτωση διαπιστωθεί ότι υπάρχει πρόβλημα ανάπτυξης αυτού του φυκιού. Η οριοθέτηση στις κινήσεις των σκαφών και η χωροθέτηση των αγκυροβολίων, θα έπρεπε να γίνει χθες.
Δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε και το θέμα της διαχείρισης των λυμάτων των σκαφών. Αρκετές θαλάσσιες περιοχές των νησιών, ακόμα και μικρά λιμάνια γεμίζουν καθημερινά με τα σεντινόνερα και με τα υγρά από τις τουαλέτες των μικρών και μεγάλων ιστιοπλοϊκών και θαλαμηγών. Το θέαμα και η δυσοσμία είναι αποκρουστική, ειδικά για αυτούς που ζουν σε αυτά τα λιμάνια, ή που κολυμπούν στα νερά αυτά, ενώ ο κίνδυνος μολύνσεων είναι τεράστιος. Θα μπορούσαν να υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία στα οποία θα μπορούν να παροχετεύονται τα λύματα των σκαφών ή χώροι στους οποίες θα αποσφραγίζονται, θα αδειάζουν και θα επανασφραγίζονται οι βόθροι των σκαφών.
Τα ψηφιακά και ηλεκτρονικά μέσα υπάρχουν. Η τεχνολογία υπάρχει και θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο. Αρκεί να σχεδιαστεί μια πολιτική για τον θαλάσσιο τουρισμό και την προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Μια πολιτική, που θα επέτρεπε αφ' ενός στη χώρα να γίνει πρότυπο στον χώρο της διαχείρισης του βιώσιμου τουρισμού και του σεβασμού στο περιβάλλον και αφ' ετέρου θα επέτρεπε στον ιδιωτικό τομέα να καινοτομήσει δημιουργώντας τεχνολογικά προϊόντα και ψηφιακές εφαρμογές, που θα μπορούσαν να κατακτήσουν τις θαλάσσιους τουριστικούς προορισμούς όλου του πλανήτη.
