Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει μία αίσθηση ανάγκης που κυλά σαν ομίχλη πάνω από κάθε δημόσια κοινωνική, δημόσια δραστηριότητα, ένας οίστρος για κάποιου είδους φαντασιακή επιστροφή στο παρελθόν. Μια ανάγκη για μια επείγουσα, ενστικτώδη επιστροφή, που πρέπει να επιχειρηθεί άμεσα, «πριν να είναι αργά». Λογίζεται σαν μία γενναία πράξη επανασύνδεσης με κάτι παλαιό, όμορφο, ξεκάθαρο και αμόλυντο. Με ένα «τότε» όπου όλα ήσαν καλά.
Ναι, είναι μία φοβική αντίδραση, θα πουν πολλοί, και έχει πολύ συγκεκριμένους λόγους που ξεσπά — σαν φωτιά μέσα σε ένα σπίτι γεμάτο (όπως όλα τα σπίτια με) εύφλεκτα υλικά. Αλλά δεν παύει να είναι μία πραγματικότητα. Για την ακρίβεια, είναι Η πραγματικότητα. Αυτή που καθορίζει το αναστατωμένο παρόν μας. Και αυτή που τείνει να σημαδέψει το μέλλον μας. (Αν και όχι το μέλλον όλων μας. Όχι όλων των ευρωπαϊκών χωρών).
Απέναντι σε μία παγκοσμιοποίηση όχι απολύτως επιτυχημένη σε μία σειρά από τομείς, πλην όχι στους κυριότερους, που πράγματι πέτυχαν, και πέτυχαν εκκωφαντικά, με πάταγο (μα ποιος νοιάζεται για τα βασικά, για αυτά που μας «οφείλει» η Ιστορία;…), μια παγκοσμιοποίηση «πολυπολιτισμική» μάλιστα, αναδύεται σιγά-σιγά —αλλά με μεγάλες φωνές και πολλή απήχηση κυρίως στη φοβική ευρωπαϊκή επαρχία και σε στρώματα του πληθυσμού που κοιτούν κουμπωμένα τις εκάστοτε ελίτ— ένα κύμα «αντι-πολυπολιτισμικής meta-παγκοσμιοποίησης», εάν μου επιτρέπεται να χρησιμοποιήσω αυτούς τους πρόχειρα επινοημένους αλλά ίσως σαφείς όρους. Οι ηγέτες των τέτοιων «κινημάτων» μιλούν για επιστροφή σε εμπεδωμένες αξίες του παρελθόντος, σε διακριτά ταυτοτικά χαρακτηριστικά των εθνών, για τον φοβερό κίνδυνο μιας πιθανής «γενετικής» αλλοίωσής τους, και για την αναγκαία αποσύνδεση από τις μεγάλες και πολυεθνικές κοινότητες που συνιστούν, βεβαίως-βεβαίως, κίνδυνο-θάνατο. Κάποιοι, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της περιφέρειας, δεν φοβούνται να προτείνουν και τον ίδιο τον θάνατο του έθνους τους —προσοχή: του έθνους τους, όχι των ιδίων—, εάν αυτός ο θάνατος θα κατάφερνε ταυτοχρόνως και ένα βαρύ και αλησμόνητο πλήγμα στους αντιπάλους (βλ. το Κούγκι του υπερεθνικιστή Πάνου Καμμένου).
Ταυτόχρονα, η διεθνής συγκυρία δεν είναι και η καλύτερη. Με την έκρηξη της νέας περιόδου των ανθρώπινων μεταναστεύσεων, με την αποτυχία κάποιων πολιτικών συστημάτων να ολοκληρώσουν τις υποσχέσεις τους —ή μάλλον κάποιων κυβερνήσεων, ή και κάποιων ατόμων: δεν πρόκειται για καθαρή αποτυχία των συστημάτων, αλλά για την αδυναμία εκσυγχρονισμού και φιλελευθεροποίησής τους—, με την οικονομία να διέρχεται ασφαλώς μία παρατεταμένη και ήδη μακρά περίοδο ύφεσης —την οποία μπορούμε με κάθε ασφάλεια να εικάσουμε ότι θα διαδεχθεί ξανά μία ακόμη περίοδος καθολικής ανάπτυξης, καθώς οι οικονομικοί κύκλοι δεν συνιστούν προνομιακό πεδίο των μάντεων—, και με τις Αγορές να θυμίζουν σε πολλούς —σε πολλούς χειμαζόμενους, σε πολλούς μη αρκετά προνομιούχους και σε πολλούς μη εις το διηνεκές προνομιούχους— την εικόνα ενός πολυκέφαλου Αποκαλυπτικού Αντίχριστου, οι φωνές σαν τις παραπάνω βρίσκουν πολλά ζευγάρια αυτιά να ζεστάνουν.
Και δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα, αν όλα αυτά δεν ήταν μία ανοησία ολκής, μία σκευωρία καπάτσων ή, πολύ πιο συχνά, ένας συνδυασμός τους.
Καταρχάς, αυτό το παρελθόν που διαφημίζουν οι νεο-ευαγγελιστές των κατά τόπους εθνικισμών δεν υπήρξε ποτέ στην πραγματικότητα. Ποτέ. Η ανθρωπότητα, σε όλες τις χιλιετίες της ύπαρξής της, δεν συγκεντρώνει ΣΥΝΟΛΙΚΑ τα χρόνια ειρήνης και πλούτου που ακολούθησαν τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μόνον. Ξαναλέμε: η ανθρωπότητα ΣΥΝΟΛΙΚΑ. Όλα τα έθνη και όλοι οι άνθρωποι μαζί, στις χιλιάδες χρόνια που παλεύουν πάνω στη γη, δεν είχαν ΜΑΖΙ τόσα χρόνια ειρήνης (και πλούτου), όσα οι χώρες της Ευρώπης που αποφάσισαν το 1958 να ενώσουν τη μοίρα τους στην τότε ΕΟΚ. Για να μην προσθέσουμε σε αυτές και την Αμερική, τον Καναδά και τις χώρες της Ωκεανίας — αυτό που τέλος πάντων λέμε Δύση.
Μάλιστα, πρέπει να τονίσουμε εμφατικά ακριβώς το θέμα του πλούτου, όχι μόνο επειδή βρίσκεται στον πυρήνα κάθε πολιτικής σκέψης, αλλά γιατί στ' αλήθεια ποτέ, ούτε επί των πιο «τρανών» βασιλέων, αυτοκρατόρων, χαν και σουλτάνων, από τις σινικές δυναστείες και τους Ρωμαίους έως την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Αυλές της Ευρώπης, δεν δημιουργήθηκε τόσο πολύς, τόσο ασύλληπτα πολύς πλούτος, που μάλιστα δόθηκε σχεδόν στο σύνολό του στους πολλούς: στον λαό. Η σύγκριση αυτών των τελευταίων 60 ετών με την υπόλοιπη διαδρομή της ανθρωπότητας θα ήταν αστεία — αν δεν ήταν τόσο κολοσσιαία και τόσο αποστομωτικά απόλυτη.
Το παρελθόν που διαφημίζουν με μεγάλη φωνή οι δημαγωγοί δεν υπήρξε. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες (κάθε χώρας, κάθε πόλης, κάθε καλλιτέχνη φωτογράφου) δεν αποτυπώνουν και δεν λένε την αλήθεια. Εκείνες ήταν εποχές φτώχειας, αμάθειας, λάσπης, κακομοιριάς, εκμετάλλευσης, ρύπανσης, αρρώστιας, πόνου και θανατικού. Και, στ' αλήθεια, ας μη μιλήσουμε για Δικαιώματα. Δεν υπάρχουν Δικαιώματα στις ρομαντικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες.
Αλλά περισσότερα για το θέμα στο αυριανό μας σημείωμα.
