«Όλα τα βιβλία μου έτσι γράφτηκαν κι ελπίζω έτσι να συνεχίσουν να γράφονται. Πχ. όταν έβγαλα το πρώτο βιβλίο τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΕΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙ, κάναμε ένα μεγάλο γλέντι, πήγαμε τα ήπιαμε σε μια ταβέρνα κι ένιωσα ότι ξεμπέρδεψα με το θέμα της απώλειας, της πατρογονικής γης, της πόλης μου της Ελευσίνας κ.λπ. Το βράδυ εκείνη της μέρας ήρθε η μάνα μου στον ύπνο μου και μου υπαγόρευσε ένα ποίημα. Αυτό ξεκίνησε τη συλλογή ΕΝΥΠΝΙΑ τα ΜΕΘΕΟΡΤΙΑ, ταυτόχρονα προλόγισε μια ενότητα στο επόμενο βιβλίο μου τις ΠΟΛΕΙΣ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ, κλπ. Κοντολογίς, τα βιβλία γράφονται (από μόνα τους ξαναλέω) όταν ανοίγουν οι πύλες κι αφήνεται το αόρατο να περιγραφεί.»
Αναγνωρίζει ότι τα βιβλία του κάπως έτσι γράφτηκαν, με τρόπο παράξενο και αλλόκοτο ο Κωνσταντίνος Χ. Λουκόπουλος. Ωστόσο ο ίδιος είναι των θετικών επιστημών, καίτοι έχει σπουδάσει Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης, έχει σπουδάσει Φυσική και εργάζεται ως Φυσικός, με την γραφή να είναι μια διαρκής παράλληλη ενιαία και αδιαίρετη διαδρομή: «Η τέχνη της γραφής», «Επιτάφιος εν Ελευσίνι», «Οι πόλεις το χειμώνα», «Ενύπνια τα μεθεόρτια», με τελευταία τα «Γενόσημα» από τις εκδόσεις ΑΩ, τίποτε αβρόχοις ποσί:
«Στις ΠΟΛΕΙΣ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ, στο μπονζάι με τίτλο Τρόντχαϊμ, ο ήρωας είναι κάποιος φυσικός που κάνει μετεωρολογικές μελέτες στην περιοχή, είναι ερωτευμένος με μια νεκρή ποιήτρια με το όνομα Ίνγκεμποργκ και τα όνειρά του στοιχειώνονται από τους νεκρούς ναύτες του ναυαγίου του πυρηνικού υποβρυχίου Κουρσκ», εξηγεί στο Liberal.gr ο συγγραφέας.
«Ο ήρωας έλαβε την υπόστασή του έπειτα από την ανάγνωση ενός άρθρου στο Scientific American για την ενδεχόμενη πυρηνική μόλυνση της υδρόβιας πανίδας λόγω του ναυαγίου, την ταυτόχρονη ανάγνωση των ποιημάτων της Μπάκμαν καθώς και την θέαση της ταινίας Κουρσκ του Βίντερμπεργκ. Και όπως καταλαβαίνετε, το υλικό είναι τέτοιο που θα μπορούσε να γραφτεί ένα μυθιστόρημα ολόκληρο, επ' αφορμή. Όμως το κείμενο έχει έκταση δυόμιση σελίδες. Κάθε κείμενο στις Πόλεις το Χειμώνα είναι έτσι. Γεμάτο ήρωες που προέρχονται από το πουθενά (πιο σωστά από το βαθύ ασυνείδητο) ιδέες και συνδυασμούς και μία δυναμική σχεδόν εκρηκτική. Η οποία όμως υπηρετεί την ποίηση, την πυκνότητα και την ομορφιά της γλώσσας κι όχι την έκταση για την έκταση. Έτσι όσο αλλόκοτα και ξαφνικά εμφανίζονται οι ήρωες, τόσο πιο αλλόκοτα και ξαφνικά καίγονται και χάνονται μες στην ίδια τους τη στάχτη.»
Ο Κωνσταντίνος Χ. Λουκόπουλος, λοιπόν, σήμερα μας γνωρίζει αυτή την ποιητική, την τεχνική, την αισθητική, την ηθική της γραφής.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κύριε Λουκόπουλε, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Γράφω παντού και δίχως περιορισμούς αρκεί να μην υπάρχει κυρίαρχος θόρυβος από το περιβάλλον. Τα ποιήματα ξεκινούν και ολοκληρώνονται συνήθως στο κινητό μου. Τα πεζά, αφού γραφτούν στο κινητό, επεξεργάζονται και ολοκληρώνονται στον υπολογιστή μου. Δε έχω γράψει τίποτα, ποτέ χειρόγραφα. Από μικρό παιδί, γράφω σε γραφομηχανή, στη συνέχεια σε υπολογιστή, σε κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, σε τάμπλετ ή σε κινητό τα τελευταία χρόνια. Θα υπογραμμίσω ξανά, και θα διακρίνω από παλιότερα, ότι τώρα πια έχω ανάγκη την ησυχία ακόμη και την απουσία μουσικής για να συγκεντρωθώ.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Τα πεζογραφήματα που γράφω έχουν συνήθως ως αφορμή τη συνειδητοποίηση μιας έννοιας, μιας ιδέας ή μιας δράσης και τον αντίκτυπο αυτής της συνειδητοποίησης πάνω σε έναν άνθρωπο που στοχάζεται για τον κόσμο του με τρόπο σύνθετο και συνδυαστικό. Έχουν επομένως μορφή ενός μικρού ποιητικού δοκιμίου.
Τα ποιήματα έχουν μηχανισμό που στοχεύει και εδράζεται στη συνείδηση. Είναι πολύ πιο βαθιά, πολύ πιο επίπονα και - όταν το καταφέρω - πολύ πιο αληθινά. Εκκινούν πάντα από ένα συντριπτικό συναίσθημα (πχ. την απώλεια, τη μοναξιά, το τυφλό πάθος, τη συνειδητοποίηση της φθοράς, τη συγκινητική απλότητα) και για να είναι συνεπή με την ουσία τους οφείλουν να φέρουν το συναίσθημα αυτό σε όλο τους το σώμα: και στην έναρξη και στην παράθεση και στην κατακλείδα.
Παρόλα αυτά έχω γράψει ολόκληρα ποιητικά βιβλία που δεν θυμάμαι σχεδόν πως γράφτηκαν: θέλω να πω η ποίηση γράφεται μόνη της, εμείς, απλώς, διευκολύνουμε τη γραφή, σωματοποιώντας την.
Στα πιο αφηγηματικά πεζά μου, σε εκείνα που έχουν υπόσταση διηγήματος, έχουν πλοκή και παραδοσιακό αναγνωστικό ενδιαφέρον, αυτές οι δύο συγγραφικές τάσεις συντήκονται. Η ποίηση οφείλει να συνοδεύει τη ροή (το σασπένς) και τα πρόσωπα, είτε ως αίσθηση είτε ως εννοιολογικό περιβάλλον. Έτσι η γραφή αποκτάει μια ιδιαιτερότητα (πείτε την και ταυτότητα) που με ικανοποιεί τόσο ώστε να παραδώσω το γραπτό προς ανάγνωση. Σίγουρα όμως εκεί η αρχή είναι οργανωμένη εκ των προτέρων και καθόλου αυθόρμητη. Γράφω μια νουβέλα έτσι, με συρραφή μικροδιηγημάτων προς τη μεγαλύτερη φόρμα. Θα δούμε πως θα πάει (εμένα με ευχαριστεί προς το παρόν κι αυτή είναι η ουσία).
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Όλα τα βιβλία μου έτσι γράφτηκαν κι ελπίζω έτσι να συνεχίσουν να γράφονται. Πχ. όταν έβγαλα το πρώτο βιβλίο τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΕΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙ, κάναμε ένα μεγάλο γλέντι, πήγαμε τα ήπιαμε σε μια ταβέρνα κι ένιωσα ότι ξεμπέρδεψα με το θέμα της απώλειας, της πατρογονικής γης, της πόλης μου της Ελευσίνας κ.λπ.
Το βράδυ εκείνη της μέρας ήρθε η μάνα μου στον ύπνο μου και μου υπαγόρευσε ένα ποίημα. Αυτό ξεκίνησε τη συλλογή ΕΝΥΠΝΙΑ τα ΜΕΘΕΟΡΤΙΑ, ταυτόχρονα προλόγισε μια ενότητα στο επόμενο βιβλίο μου τις ΠΟΛΕΙΣ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ, κλπ. Κοντολογίς, τα βιβλία γράφονται (από μόνα τους ξαναλέω) όταν ανοίγουν οι πύλες κι αφήνεται το αόρατο να περιγραφεί.
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Εμμονές: το άχθος της ζωής, ο θάνατος, η απώλεια, η ορμή του χρόνου και η στροφορμή του, η συνείδηση, η εξήγηση, η ανάλυση και η σύνθεση. Το σύμπαν, οι διαστάσεις και ο χρόνος πάλι. Η συνείδηση της ζωής στο σύμπαν. Ο μαγικός, ποιητικός και τρυφερός έρωτας. Το απόλυτο καλό. Το απόλυτο κακό. Η καταληκτική απλότητα που είναι η ψίχα της ποίησης. Η εκκωφαντική σιωπή.
Τεχνικές: Η φιλοσοφία (κυρίως η ηθική φιλοσοφία και η φιλοσοφία της επιστήμης) που συνδυάζεται με το συναίσθημα. Η άχρονη συμπερίληψη ιστορικών, πολιτιστικών και εικαστικών δεδομένων. Η αναφορά στο ταξίδι, στους τόπους και στους χρόνους του. Η κατάδειξη της ποιητικής ουσίας που προκύπτει από το ταξίδι αυτό. Η χρήση λογικών, συνθηκών, και συνδυαστικών όρων από τις θετικές επιστήμες (εξ ών ορμώμενος). Οι διακειμενικές και σινεφιλικές αναφορές.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Μικρή φόρμα. Απόλυτο έλεγχο στη γλώσσα και στη δύναμη των προτάσεων κατά την παράθεσή τους. Πυκνότητα. Σφιχτή ανάπτυξη. Συνήθως πολύ ισχυρό τέλος.
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Για μάς γράφουμε, όλοι οι ήρωες είμαστε εμείς. Σε ένα από τα ΓΕΝΟΣΗΜΑ λέω:
"Ο άνθρωπος που είσαι κι ο άνθρωπος που γίνεσαι είναι μια μυστικιστική συνθήκη ισορροπίας σαμανικής προέλευσης που αποδεικνύει τις παγανιστικές φύτρες της "ανθρωπιάς" σου. Κι ας λένε οι φιλόλογοι εκείνα τα ρατσιστικά "άνω - θρώσκω". Ο ίδιος άνθρωπος είσαι που, ενώ χαϊδεύεις το κεφάλι ενός μωρού το πρωί, σαπίζεις τη μάνα του στο ξύλο το βράδυ."
Στον εαυτό μας περιέχονται, επομένως, παλλόμενες και πανέτοιμες να ανοίξουν τα φτερά τους, όλες οι εκδοχές των ηρώων που έχουν υπάρξει ως εδώ καθώς κι όλες αυτές που θα ακολουθήσουν.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Επειδή δεν έχω γράψει τριάντα μυθιστορήματα έχω γράψει όμως δεκάδες μικροκείμενα, θα σας πω ένα παράδειγμα που δείχνει ταυτόχρονα και την αισθητική στάση μου απέναντι στη γραφή.
Στις ΠΟΛΕΙΣ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ, στο μπονζάι με τίτλο Τρόντχαϊμ, ο ήρωας είναι κάποιος φυσικός που κάνει μετεωρολογικές μελέτες στην περιοχή, είναι ερωτευμένος με μια νεκρή ποιήτρια με το όνομα Ίνγκεμποργκ και τα όνειρά του στοιχειώνονται από τους νεκρούς ναύτες του ναυαγίου του πυρηνικού υποβρυχίου Κουρσκ. Ο ήρωας έλαβε την υπόστασή του έπειτα από την ανάγνωση ενός άρθρου στο Scientific American για την ενδεχόμενη πυρηνική μόλυνση της υδρόβιας πανίδας λόγω του ναυαγίου, την ταυτόχρονη ανάγνωση των ποιημάτων της Μπάκμαν καθώς και την θέαση της ταινίας Κουρσκ του Βίντερμπεργκ.
Και όπως καταλαβαίνετε, το υλικό είναι τέτοιο που θα μπορούσε να γραφτεί ένα μυθιστόρημα ολόκληρο, επ' αφορμή. Όμως το κείμενο έχει έκταση δυόμιση σελίδες. Κάθε κείμενο στις Πόλεις το Χειμώνα είναι έτσι. Γεμάτο ήρωες που προέρχονται από το πουθενά (πιο σωστά από το βαθύ ασυνείδητο) ιδέες και συνδυασμούς και μία δυναμική σχεδόν εκρηκτική. Η οποία όμως υπηρετεί την ποίηση, την πυκνότητα και την ομορφιά της γλώσσας κι όχι την έκταση για την έκταση.
Έτσι όσο αλλόκοτα και ξαφνικά εμφανίζονται οι ήρωες, τόσο πιο αλλόκοτα και ξαφνικά καίγονται και χάνονται μες στην ίδια τους τη στάχτη.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Ένα παιδί μετράει τ' άστρα, όταν πήγαινα στην πέμπτη δημοτικού.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Ερώτηση στην οποία μου είναι αδύνατον να δώσω ΜΙΑ απάντηση.
Η καρδιά του σκότους του Τζόζεφ Κόνραντ αλλά και:
As I lay dying του Γουίλιαμ Φώκνερ
Οδυσσέας και Finnegans wake (εν πολλοίς αδιάβαστο: ένας από τους λόγους που επιστρέφω) του Τζέιμς Τζόυς
Μάτια γαλάζιου σκύλου και η Αθώα Ερέντιρα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
Παρασκευάς ή στις Μονές του Ειρηνικού του Μισέλ Τουρνιέ
Οι Ξεριζωμένοι του Μαξ Ζέμπαλντ
Ζωή οδηγίες χρήσης του Ζωρζ Περέκ
Όρυξ και Κρέικ της Μάργκαρετ Άτγουντ
2666 του Ρομπέρτο Μπολάνιο
La Possibilité d'une île (H δυνατότητα ενός νησιού) του Μισέλ Ουελμπέκ
10th of December του Τζωρτζ Σώντερς
Απάντησα μόνο για την πεζογραφία και αναφέρθηκα στην ξένη λογοτεχνία από την οποία έχω λάβει μέγιστη αναγνωστική απόλαυση είτε από μεταφράσεις είτε από τα πρωτότυπα. Η ποίηση είναι ένα μονοπάτι πολύ πιο σύνθετο επομένως με δυσκολεύει ακόμη περισσότερο να απαντήσω περιεκτικά. Θεωρώ επίσης αυτονόητο ότι, ως Έλληνες, μάς έχει στοιχειώσει ο Παπαδιαμάντης, ο Καρκαβίτσας, ο Σκαρίμπας, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Χάκκας, ο Ιωάννου κλπ τη γραμματεία των οποίων οφείλουμε να κοινωνούμε ως σώμα και αίμα (και της οποίας αντίστοιχο δεν υφίσταται πουθενά)
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
...εν συνεχεία επομένως:
ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ
Ουίλιαμ Φώκνερ
Τζόζεφ Κόνραντ
Τζέιμς Τζόις
Μισέλ Τουρνιέ
Τόμας Μπέρνχαρντ
Μαξ Ζέμπαλντ
Ρομπέρτο Μπολάνιο
Μισέλ Ουελμπέκ
Λουί - Φερντινάν Σελίν
Τζωρτζ Σώντερς
ΠΟΙΗΤΕΣ
Φρήντριχ Χαίλντερλιν
Γουόλτ Γουίτμαν
Ράινερ Μαρία Ρίλκε
Γκέοργκ Τρακλ
Έζρα Πάουντ
Πάουλ Τσέλαν
Ίνγκεμποργκ Μπάκμαν
Ντύλαν Τόμας
Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς
ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ
Ανδρέας Κάλβος
Μήτσος Παπανικολάου
Κώστας Καρυωτάκης
Δημήτρης Παπαδίτσας
Έκτωρ Κακναβάτος
Ελένη Βακαλό
Νίκος Καρούζος
Μίλτος Σαχτούρης
Γιώργης Παυλόπουλος
Δημήτρης Λάγιος
Αλέξης Τραϊανός
Γιώργος Μαρκόπουλος κλπ.
Και πάλι ισχύουν τα όσα προανέφερα για την ελληνική πεζογραφία.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Για τη ζητούμενη ησυχία έχουμε σχολιάσει. Τώρα για τα υπόλοιπα: δεν γράφω ποτέ ΕΝΑ κείμενο, ποίημα, συλλογή η βιβλίο. Γράφω ταυτόχρονα πολλά πράγματα τα οποία - εν συνεχεία - τα τακτοποιώ εκεί όπου ανήκουν. Αν γράψω κάτι που δεν ανήκει εννοιολογικά πουθενά, τότε φτιάχνω μια καινούργια συλλογή, το αρχειοθετώ και στη συνέχεια στέκεται εκεί και περιμένει τα μελλοντικά αδέρφια του.
Ταυτοχρόνως εξυπακούεται ότι διαβάζω πολύ (όλα τα είδη) αλλά και ακολουθώ το σινεμά, το θέατρο κλπ. Και φυσικά εργάζομαι για βιοπορισμό. Όλα αυτά τροφοδοτούν τις αφορμές που οδηγούν στη συγγραφή.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Όπως είπαμε γράφω διάφορα, δηλαδή
τις ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ:
υβριδική συλλογή που περιέχει ποιήματα και ταξιδιωτικά δοκιμιακά σχόλια όπου επιχειρώ να συγκεράσω την τέχνη, τις τελετές μύησης, τους μύθους και την παράδοση των Κάτω χωρών (Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) με τον μύθο της Περσεφόνης, με τα Ελευσίνια Μυστήρια και την Πόλη της Ελευσίνας εν γένει. Η διτότητα του τίτλου εξυπηρετείται θεωρώντας τις ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ, όχι μόνο κυριολεκτικά (Les Pays Bas) αλλά και μεταφορικά ως το βασίλειο του Πλούτωνα.
τις ΒΙΝΙΕΤΕΣ:
μια ποιητική συλλογή στην παράδοση των ΓΕΝΟΣΗΜΩΝ, με πεζά ποιήματα που εκκινούν από μια λέξη και στη συνέχεια εκτείνονται σαν κληματαριά στις έννοιες, τους συνειρμούς, στα παράδοξα που συνδέονται με τη λέξη αυτή.
την ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΡΙΖΑ 88:
μια συλλογή με μικροδιηγήματα (συναρμοσμένα προς τη νουβέλα) που εκτείνεται στο χρόνο από τα τέλη του 19ου αιώνα ως περίπου την εποχή του μεσοπολέμου και γεωγραφικά από την Κωνσταντινούπολη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία ως τη Νέα Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο. Κέντρο είναι κάποιο χωριό της Στερεάς Ελλάδας και θέμα της οι μεταφυσικές δυνάμεις που εμφανίζουν τα μέλη μιας συγκεκριμένης οικογένειας.
