Καλό είναι για την Ελλάδα να μην δημιουργηθεί ένα προηγούμενο εξόδου χώρας από το σύστημα, γιατί ουδείς γνωρίζει πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στο μέλλον ένα τέτοιο προηγούμενο, λέει στο liberal.gr ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Κ. Ιωακειμίδης. Τι θα αλλάξει στην Ευρώπη ανάλογα με το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γεώργα
Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες του βρετανικού δημοψηφίσματος για τη θέση της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Μπορείτε να κάνετε μια εκτίμηση για την επόμενη μέρα;
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς την έκβαση του συγκεκριμένου δημοψηφίσματος, όπως άλλωστε και κάθε δημοψηφίσματος. Όλα τα ενδεχόμενα είναι επομένως ανοιχτά, και η παραμονή και η αποχώρηση (Brexit).
Αλλά εάν υποθέσουμε ότι το αποτέλεσμα είναι υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ένωση, τότε μια μεγάλη, διαχρονική εκκρεμότητα για την Ένωση θα έχει κλείσει, ένας πονοκέφαλος θα έχει περάσει. Η Ένωση θα μπορέσει να εστιάσει την προσοχή της σε άλλα κρίσιμα ζητήματα και κυρίως στην εμβάθυνση της ενοποίησης με την προώθηση της διαδικασίας για την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ), την ανάπτυξη κοινής αμυντικής πολιτικής, μεταναστευτικής πολιτικής κ.ά. Η Βρετανία θα παραμείνει ως μια ειδική περίπτωση χώρας στη βάση των υφιστάμενων εξαιρέσεων (από την ΟΝΕ, ζώνη Σένγκεν, opt outs) αλλά και των ειδικών ρυθμίσεων που συμφωνήθηκαν τον περασμένο Φεβρουάριο (εξαίρεση από βαθύτερη ενοποίηση/ ever closer union, ειδικές ρυθμίσεις για την ελεύθερη διακίνηση ατόμων / μετανάστευση, κ.ά.). Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι η Ένωση θα έχει αποφύγει έναν επικίνδυνο ακρωτηριασμό που θα άνοιγε τη διαδικασία ενδεχόμενης αποσύνθεσης (disintegration).
Σε περίπτωση όμως που οι Βρετανοί αποφασίσουν την έξοδο; Τι θα μπορούσε να σημάνει για την Ευρώπη το Brexit;
Σε περίπτωση που το δημοψήφισμα αποβεί υπέρ της εξόδου (Brexit), τότε οι συνέπειες μπορεί να είναι καταλυτικές τόσο για την ίδια τη Βρετανία, όσο και, κυρίως, για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τη Βρετανία όλες οι μελέτες δείχνουν ότι το οικονομικό και πολιτικό κόστος από την έξοδο θα είναι τεράστιο. Η Βρετανία εξαρτάται σημαντικά από την ενιαία αγορά της Ένωσης για τις εξαγωγές της, επενδύσεις κλπ, ενώ μπορεί να ασκεί αποτελεσματική διεθνή επιρροή και ρόλο ως μέλος της Ένωσης. Γι' αυτό άλλωστε τόσο ο Πρόεδρος Obama όσο και όλοι οι άλλοι ηγέτες επιθυμούν την παραμονή της στην Ένωση. Οι μόνοι που έχουν ταχθεί υπέρ της εξόδου είναι ο Ρώσος Πρόεδρος, V. Putin, και ο ρεπουμπλικανός υποψήφιος, D. Trump, και αυτό από μόνο του λέει πολλά για το πόσο επικίνδυνο μπορεί να αποδειχθεί το Brexit. Και βεβαίως όλες οι ακραίες, εθνολαϊκιστικές δυνάμεις Δεξιάς και Αριστεράς είναι υπέρ του Brexit. Και αυτό λέει ακόμη περισσότερα. Το Εργατικό κόμμα της Βρετανίας έχει ταχθεί υπέρ της παραμονής με το σημαντικό και ορθό επιχείρημα ότι η συμμετοχή στην Ένωση εγγυάται τα δικαιώματα των εργαζομένων και το κοινωνικό κράτος.
Υπάρχει και μια διάχυτη ανησυχία πως το Brexit θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν επιταχυντής μιας ευρύτερης αποσταθεροποίησης και αμφισβήτησης εντός της Ε.Ε. Συμμερίζεστε τους φόβους ή τους θεωρείτε υπερβολικούς;
Για την ίδια την Ε.Ε., ένα ενδεχόμενο Brexit -που για να υλοποιηθεί θα πάρει χρόνια- μπορεί να ανοίξει τη διαδικασία ξηλώματος του συστήματος, αν και θα γίνουν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, ιστορικά καταστροφικό. Όπως δείχνουν έρευνες κοινής γνώμης, η αρνητική έκβαση του δημοψηφίσματος (Brexit) είναι αυτή που θα πυροδοτήσει αιτήματα για ανάλογα δημοψηφίσματα σε άλλες χώρες, περισσότερο κομβικές για το ενοποιητικό σύστημα, όπως Γαλλία και Ιταλία, με εντελώς αβέβαια αποτελέσματα. Αλλά κι αν ακόμη αποτραπεί το ενδεχόμενο αυτό, χωρίς τη Βρετανία στους κόλπους της η Ένωση δεν θα μπορέσει πολύ εύκολα να αναπτύξει αξιόπιστη κοινή εξωτερική πολιτική ή να ασκήσει διευρυμένο ρόλο στο παγκόσμιο σύστημα. Παράλληλα κάποιες θεμελιακές διακρατικές ισορροπίες στην Ένωση θα ανατραπούν, και αυτό θα γίνει πιθανότατα υπέρ της Γερμανίας.
Και οι συνέπειες για την Ελλάδα;
Από την πλευρά της η Ελλάδα θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να επιθυμεί την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε. Βεβαίως η Βρετανία δεν συμμετέχει ούτε στην Ευρωζώνη, ούτε στη ζώνη Σένγκεν και επομένως δεν παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της οικονομικής ή προσφυγικής κρίσης. Αλλά η Βρετανία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα πράγματα της Ανατολικής Μεσογείου (Κυπριακό, Μ. Ανατολή κλπ) και επομένως έχει σημασία οι δύο χώρες να κάθονται στο ίδιο τραπέζι του Συμβουλίου της Ένωσης. Παράλληλα εξυπηρετεί την Ελλάδα η διατήρηση των θεμελιακών διακρατικών ισορροπιών και η μη ανατροπή των υπέρ των ισχυρότερων χωρών μελών και ιδιαίτερα της Γερμανίας. Αλλά, πάνω απ' όλα, καλό είναι για την Ελλάδα να μην δημιουργηθεί ένα προηγούμενο εξόδου χώρας από το σύστημα, γιατί ουδείς γνωρίζει πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στο μέλλον ένα τέτοιο προηγούμενο.
Ανεξάρτητα όμως από το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, ένα πράγμα είναι αναγκαίο: η Ένωση να προχωρήσει σε βαθύτερη ενοποίηση. Τα προβλήματα και προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν μπορούν να επιλυθούν παρά μόνο με περισσότερη Ευρώπη δημοκρατικά δομημένη και με την ενεργό συμπαράσταση των Ευρωπαίων πολιτών και της κοινωνίας.
* Ο κ. Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στον τομέα διεθνών και ευρωπαϊκών σπουδών.
