Ο πόλεμος που πυροδότησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 οδήγησε σε μια απότομη και προφανώς αυτοτροφοδοτούμενη αύξηση του αριθμού των κεντρικών τραπεζών που αγοράζουν το κίτρινο μέταλλο. Η τάση αυτή συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, καθώς ο χρυσός έχει επανέλθει στη μόδα μεταξύ των κεντρικών τραπεζών παγκοσμίως, ως το απόλυτο ασφαλές περιουσιακό στοιχείο.
Μια τάση που έχει εξαπλωθεί πολύ πέρα από την Κίνα, τη Ρωσία και άλλες χώρες που ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν εναλλακτικά συστήματα αντί της νομισματικής τάξης που βασίζεται στο δολάριο.
Η κινητήρια δύναμη πίσω από τις αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες έχει πλέον διευρυνθεί σε μια ευρύτερη επιθυμία για διαφοροποίηση των περιουσιακών στοιχείων, μαζί με κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με την αποδυνάμωση του μακροπρόθεσμου διεθνούς ρόλου του δολαρίου.
Ένα δε από τα βασικά κίνητρα για την ανανεωμένη δημοτικότητα του χρυσού μεταξύ των κεντρικών τραπεζών της κεντρικής Ευρώπης είναι η αυξανόμενη αναγνώριση της χρησιμότητας του χρυσού ως μέσου προστασίας του ισολογισμού.
Ο Adam Glapiński, πρόεδρος της Narodowy Bank Polski, όταν ανακοίνωσε ότι η τράπεζα θα αυξήσει το μερίδιο του χρυσού στα συνολικά αποθεματικά στο 20% δήλωσε ότι: «Οι αγορές χρυσού που πραγματοποιεί η NBP όχι μόνο αύξησαν το κύρος της πολωνικής κεντρικής τράπεζας, αλλά και βελτίωσαν την οικονομική ασφάλεια της Πολωνίας, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική ενόψει της τρέχουσας τεταμένης γεωπολιτικής κατάστασης». Με μια φράση ο Glapiński απέδωσε το κλίμα που επικρατεί στις Κεντρικές Τράπεζες ανά τον κόσμο.
Ένας άλλος παράγοντας που αυξάνει τη δημοτικότητα του χρυσού είναι η πρόβλεψη για πιθανά ριζοσπαστικά μέτρα από τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ορισμένα από τα οποία θα έχουν επιπτώσεις στη νομισματική πολιτική.
Σε ένα ταραγμένο διεθνές περιβάλλον, με έναν Πλανητάρχη του οποίου το σήμα κατατεθέν είναι οι απρόβλεπτες ενέργειες, ο χρυσός μπορεί να επωφεληθεί από οποιαδήποτε αναταραχή θα μπορούσε να προκύψει.
Όλα αυτά αναλύονται σε πρόσφατη έκθεση της EΚΤ, από τους Anja Brüggen, Maurizio Michael Habib, Roger Gomis και Alessandro Vallin, βασικά σημεία της οποίας θα δούμε παρακάτω. (σ.σ: To σύνολο της έκθεσης που περιέχει εξαιρετικά στοιχεία και για τα ομόλογα, το ευρώ κ.α μπορείτε να το διαβάσετε εδώ).
Δεύτερο μεγαλύτερο παγκόσμιο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο ο χρυσός
Το 2024 οι τιμές του χρυσού έφτασαν σε ιστορικά υψηλά, ενώ προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό, οι πραγματικές τιμές του χρυσού το 2024 ξεπέρασαν το προηγούμενο υψηλό τους σημείο, κατά την πετρελαϊκή κρίση του 1979.
Εν τω μεταξύ, τα αποθέματα χρυσού που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες διαμορφώνονται σε επίπεδα κοντά σε εκείνα που είχαν παρατηρηθεί τελευταία φορά κατά την εποχή του Bretton Woods. Στο διάγραμμα Α βλέπουμε ότι τα αποθέματα χρυσού των κεντρικών τραπεζών κορυφώθηκαν στους 38.000 τόνους στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και αυξήθηκαν ξανά φτάνοντας τους 36.000 τόνους το 2024. Τουτέστιν, οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως κατέχουν πλέον σχεδόν τόσο χρυσό, όσο κατείχαν το 1965.
Το επίπεδο των αποθεμάτων σε χρυσό σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές, κατέστησαν τον χρυσό το δεύτερο μεγαλύτερο παγκόσμιο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο σε τιμές αγοράς το 2024 με ποσοστό 20%, αμέσως μετά το δολάριο ΗΠΑ με ποσοστό 46% και αφήνοντας πίσω του το ευρώ το οποίο είχε ποσοστό 16%. (Διάγραμμα Β) (σ.σ: Προσοχή, το ευρώ διατήρησε τη θέση του ως το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα παγκοσμίως. Το μερίδιο του ευρώ σε διάφορους δείκτες διεθνούς χρήσης νομίσματος έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, περίπου στο 19%-20%, κάτι που σημαίνει ότι ο διεθνής ρόλος του ευρώ παραμένει σε γενικές γραμμές σταθερός).
Το επίπεδο των αποθεμάτων σε χρυσό σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές, κατέστησαν τον χρυσό το δεύτερο μεγαλύτερο παγκόσμιο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο σε τιμές αγοράς το 2024 με ποσοστό 20%, αμέσως μετά το δολάριο ΗΠΑ με ποσοστό 46% και αφήνοντας πίσω του το ευρώ το οποίο είχε ποσοστό 16%. (Διάγραμμα Β) (σ.σ: Προσοχή, το ευρώ διατήρησε τη θέση του ως το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα παγκοσμίως. Το μερίδιο του ευρώ σε διάφορους δείκτες διεθνούς χρήσης νομίσματος έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, περίπου στο 19%-20%, κάτι που σημαίνει ότι ο διεθνής ρόλος του ευρώ παραμένει σε γενικές γραμμές σταθερός).
Για λόγους σύγκρισης να αναφέρουμε ότι η ζήτηση χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες παρέμεινε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2024, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το 20% της παγκόσμιας ζήτησης, σε αντίθεση με περίπου το 1/10 κατά μέσο όρο τη δεκαετία του 2010.
Όπως αναφέραμε και στην αρχή και φαίνεται και από το διάγραμμα Β, η ζήτηση χρυσού αυξήθηκε απότομα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και έκτοτε παραμένει υψηλή.
Ωστόσο, οι αγορές χρυσού για κατανάλωση και επενδύσεις σε κοσμήματα συνέχισαν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ζήτησης χρυσού.
Το 2024 η μείωση της ζήτησης για κατανάλωση κοσμημάτων, ιδίως στην Κίνα, αντισταθμίστηκε από την υψηλότερη ζήτηση για επενδύσεις. Το συνδυασμένο μερίδιο και των δύο κατηγοριών παρέμεινε στο 70% της παγκόσμιας ζήτησης χρυσού. (Διάγραμμα Γ) .
Γιατί έχουν σημασία τα αποθέματα σε χρυσό
Τα δεδομένα ερευνών υποδηλώνουν ότι ο χρυσός κατέχεται από τις κεντρικές τράπεζες κυρίως για σκοπούς διαφοροποίησης, αλλά και για αντιστάθμιση έναντι γεωπολιτικού κινδύνου. ( Διάγραμμα Δ ) .
Υπάρχουν περαιτέρω ενδείξεις ότι γεωπολιτικοί παράγοντες επηρεάζουν τις αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών να επενδύσουν σε χρυσό.
Μεταξύ 2008 και αρχών του 2022, οι τιμές του χρυσού συσχετίζονταν αρνητικά με τις πραγματικές αποδόσεις, παρέχοντας μια αντιστάθμιση έναντι χαμηλών ονομαστικών επιτοκίων ή/και υψηλού πληθωρισμού. Σε απλά ελληνικά, ενώ ιστορικά ο χρυσός γινόταν φθηνότερος όταν οι πραγματικές αποδόσεις άλλων περιουσιακών στοιχείων αυξάνονταν, αυτή η μακροχρόνια συσχέτιση έχει διασπαστεί από τις αρχές του 2022 -ρωσοουκρανικός πόλεμος- με τους επενδυτές να στρέφονται στον χρυσό ως αντιστάθμιση έναντι του πολιτικού και γεωπολιτικού κινδύνου περισσότερο, παρά ως αντιστάθμιση έναντι του πληθωρισμού. (Διάγραμμα Ε1).
Πρόσφατη έρευνα δείχνει μάλιστα ότι η επιβολή οικονομικών κυρώσεων σχετίζεται με αυξήσεις στο μερίδιο των αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών που διατηρούνται σε χρυσό. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πέντε από τις δέκα μεγαλύτερες ετήσιες αυξήσεις στο μερίδιο του χρυσού στα συναλλαγματικά αποθέματα από το 1999, οι εμπλεκόμενες χώρες αντιμετώπισαν κυρώσεις το ίδιο έτος ή το προηγούμενο έτος .
]Το Διάγραμμα Ε2 επισημαίνει επίσης γεωπολιτικούς παράγοντες ως κίνητρο για διαφοροποίηση σε χρυσό από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι χώρες που βρίσκονται γεωπολιτικά κοντά στην Κίνα και τη Ρωσία έχουν δει πιο έντονες αυξήσεις στο μερίδιο του χρυσού στα επίσημα συναλλαγματικά τους αποθέματα από το τελευταίο τρίμηνο του 2021.
Μια ακόμα σημαντική παρατήρηση της EKT είναι ότι ο μελλοντικός αντίκτυπος των επίμονων γεωπολιτικών εντάσεων και της επίδρασης της ζήτησης που καθοδηγείται από τις κεντρικές τράπεζες στις τιμές του χρυσού, είναι πιθανό να εξαρτηθεί από την ακαμψία της προσφοράς χρυσού.
Έχει υποστηριχθεί ότι η προσφορά χρυσού έχει ανταποκριθεί ελαστικά στις αυξήσεις της ζήτησης τις τελευταίες δεκαετίες. Επομένως, αν η ιστορία αποτελεί οδηγό, οι περαιτέρω αυξήσεις στην επίσημη ζήτηση για αποθέματα χρυσού ενδέχεται επίσης να υποστηρίξουν περαιτέρω την αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς χρυσού, κάτι που άλλωστε φαίνεται και από την πορεία των εταιρειών εξόρυξης.
Κρίσιμα συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης που δημοσίευσε η ΕΚΤ, οι κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να συσσωρεύουν το 2024 χρυσό με ρυθμό ρεκόρ, με αποτέλεσμα τα αποθέματα τους να πλησιάζουν τα ιστορικά υψηλά της μεταπολεμικής εποχής του Bretton Woods.
Οι κεντρικές τράπεζες απέκτησαν για τρίτη συνεχόμενη χρονιά περισσότερους από 1.000 τόνους χρυσού το 2024, ήτοι το 1/5 της συνολικής παγκόσμιας ετήσιας παραγωγής και το διπλάσιο της ετήσιας ποσότητας στη δεκαετία του 2010.
Σε συνδυασμό με την αύξηση της τιμής του χρυσού κατά 30% πέρυσι, το πολύτιμο μέταλλο πλέον έχει ξεπεράσει το ευρώ ως το δεύτερο πιο σημαντικό αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο στον κόσμο, αμέσως μετά το δολάριο των ΗΠΑ.
Το γεγονός ότι η ζήτηση χρυσού για νομισματικά αποθέματα αυξήθηκε απότομα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και έκτοτε παραμένει σταθερά υψηλή, υποδεικνύει ότι ο χρυσός πλέον λειτουργεί ως αντιστάθμισμα έναντι κυρώσεων, όπως το πάγωμα χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.
Επιπλέον, η έρευνα μεταξύ 57 κεντρικών τραπεζών που κατείχαν χρυσό πέρυσι αποκάλυψε ότι εκτός από την ανησυχία για τις κυρώσεις, οι αναμενόμενες αλλαγές στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα και η επιθυμία για μικρότερη εξάρτηση από το δολάριο αποτελούν εξίσου σημαντικούς παράγοντες για την αύξηση της ζήτησης για χρυσό από τις αναδυόμενες αγορές, αλλά και από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Τα επίπεδα χρέους των ΗΠΑ είναι ενδεχομένως άλλος ένας λόγος που οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να διαφοροποιηθούν από το δολάριο.
Η σταθερότητα του ευρώ
Το γεγονός ότι ο χρυσός έχει εξελιχθεί στο δεύτερο μεγαλύτερο παγκόσμιο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο, δεν σημαίνει ότι το ευρώ δεν κρατάει τον ρόλο του ως δεύτερο αποθεματικό νόμισμα.
Η σταθερότητα του ευρώ τα τελευταία χρόνια είναι αξιοσημείωτη, ειδικά για το 2024, έτος κατά το οποίο η ΕΚΤ άρχισε να μειώνει τα επιτόκια πολιτικής, απογυμνώνοντας το ενιαίο νόμισμα από το επιτοκιακό του πλεονέκτημα.
Αυτή η σταθερότητα στην έκθεση της ΕΚΤ αποδίδεται στις ορθές πολιτικές στη ζώνη του ευρώ και στους βασισμένους σε κανόνες θεσμούς, όπως η υπεράσπιση του κράτους δικαίου, που χάρη σε αυτή η Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε πρόσφατα ότι θα αυξηθεί περαιτέρω η παγκόσμια εμπιστοσύνης στο ευρώ.
Βέβαια όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν έχουν αναδυθεί νέες προκλήσεις για τον διεθνή ρόλο του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των κρυπτονομισμάτων και του γεγονότος ότι ορισμένες χώρες διερευνούν ενεργά εναλλακτικές λύσεις στα παραδοσιακά συστήματα διασυνοριακών πληρωμών.
Στην έκθεση της ΕΚΤ τονίζεται ότι αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο υπογραμμίζει τη σημασία που έχει για τους Ευρωπαίους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής η δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για την ενίσχυση του παγκόσμιου ρόλου του ευρώ, όπως η προώθηση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων για την πλήρη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών και η εξάλειψη των εμποδίων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που θα ενίσχυε το βάθος και τη ρευστότητα των αγορών χρηματοδότησης σε ευρώ.
Επιπλέον, η επιτάχυνση της δημιουργίας του ψηφιακού ευρώ είναι το κλειδί για την υποστήριξη ενός ανταγωνιστικού και ανθεκτικού ευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών. Το ψηφιακό ευρώ θα συμβάλει στην οικονομική ασφάλεια της Ευρώπης και θα ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ σύμφωνα με τον Piero Cipollone.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
