Του Pierre Lemieux
Είναι δυνατό να υπερασπιστεί κανείς το έθνος-κράτος, παρά τη γεμάτη καταπίεση, διώξεις, τυραννίες και πολέμους ιστορία του. Σημειώστε ότι και πριν από την πρόσφατη δημιουργία του, η ζωή δεν ήταν πάντα παιχνιδάκι για όλους.
Για μια υπεράσπιση με πιο θετικό χαρακτήρα, ας υποθέσουμε ότι σε κάθε άτομο και κάθε οικογένεια στη γη προσφέρθηκε ένα αεροπορικό εισιτήριο για να μετακινηθούν οπουδήποτε θέλουν να ζήσουν, χωρίς κανέναν όρο. Όσοι αγαπούν την αυτοδυναμία του ατόμου και την ιδιωτική οπλοκατοχή θα μπορούσαν να μετακομίσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσοι αγαπούν το κρασί και τον αισθησιασμό θα μπορούσαν να μετακομίσουν στη Γαλλία. Όσοι τους αρέσουν οι φιλικοί, χαμογελαστοί άνθρωποι όπως αυτοί που ζουν στο Prisoner’s Village θα μπορούσαν να μετακομίσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Όσοι τους αρέσουν οι μεγάλοι ακατοίκητοι χώροι χωρίς όπλα και το πλήρες Medicare θα μπορούσαν να μετακομίσουν στον Καναδά. Εκείνοι που τους αρέσουν οι αυστηροί κοινωνικοί κανόνες και η αίσθηση του ανήκειν μπορεί να επιλέξουν την Ινδία ή το Αφγανιστάν. Όσοι αγαπούν το περιβάλλον και τη φτώχεια θα μπορούσαν να μετακομίσουν στο Μπουτάν ή στο Μπουρούντι.
Εκείνοι που τους θέλουν να απελευθερωθούν από τις επιλογές (εκτός από αυτές που αφορούν το πού να περιμένουν σε ουρά και το πώς να επιβιώσουν) θα μετακομίσουν στη Βενεζουέλα ή τη Βόρεια Κορέα. Αυτά είναι απλώς κάποια παραδείγματα – παρακαλώ επιλέξτε τον δικό σας προορισμό ανάλογα με τις δικές σας προτιμήσεις και αξίες. (Εννοιολογώ εδώ τις αξίες ως προτιμήσεις για τις καταστάσεις του κόσμου, σε αντίθεση με τις προτιμήσεις που αφορούν προσωπική κατανάλωση και δραστηριότητες).
Μόλις χαραχθούν τα νέα σύνορα, ο κόσμος θα αποτελείται από έθνη-κράτη που βασίζονται σε πραγματικές κοινές προτιμήσεις και αξίες όπως τις φαντάζονται τώρα οι εθνικιστές, σε αντίθεση με την τρέχουσα πραγματικότητα των σε μεγάλο βαθμό τεχνητών συναθροίσεων στις οποίες οι καταναγκαστικές αρχές επιβάλλουν αυθαίρετες ταυτότητες στα περισσότερα από τα μέλη τους.
Εάν κάποιο από αυτά τα νέα έθνη-κράτη επέβαλε πράγματι μια κοινή ταυτότητα, αυτή θα ανταποκρινόταν σε αυτό που θέλουν όλοι οι υπήκοοί του ούτως ή άλλως. Ακόμη και οι «αφυπνισμένοι» θα μπορούσαν πιθανότατα να χαράξουν το δικό τους έθνος-κράτος όπου θα ζούσαν μεταξύ τους υπό καθεστώς κοσμικών θεοκρατιών.
Η ομοιομορφία των ατομικών προτιμήσεων και αξιών θα απέτρεπε την ανορθολογικότητα της ψήφου που βασίζεται στο παράδοξο του Condorcet και στο θεώρημα του Arrow. Αντίθετα, ο διάμεσος ψηφοφόρος θα κυβερνούσε συνεχώς, αλλά, καθώς όλα τα άτομα θα ήταν παρόμοια, κάθε ψηφοφόρος θα ήταν ο διάμεσος ψηφοφόρος και όλοι θα απολάμβαναν τη μετριότητα που θα προέκυπτε.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλά προβλήματα σε αυτό το απλό μοντέλο των τέλειων εθνών - κρατών. Η αυτοεπιλογή των ατόμων βάσει των δικών τους προτιμήσεων θα ήταν δύσκολο να ξεκινήσει, γιατί πώς οι σημερινοί κυβερνώντες και οι πελατείες τους θα θεωρήσουν πως είναι προς το συμφέρον τους να διαλύσουν τις παιδικές χαρές της εκμετάλλευσης τους; Αλλά ας αγνοήσουμε αυτό το εμπόδιο.
Καθώς οι μετεγκαταστάσεις θα προχωρούσαν και θα προέκυπταν νέες διαμορφώσεις εθνικών κρατών, πολλά άτομα θα χρειαζόταν να μετεγκατασταθούν ξανά. Πριν φτάσουμε σε μια ισορροπία, όπου όλα τα άτομα ή ένα μεγάλο ποσοστό τους θα είναι ικανοποιημένα και θα σταματήσουν να μετακινούνται - αν υποθέσουμε βεβαίως ότι υπάρχει μια τέτοια ισορροπία - η διαδικασία θα χρειαζόταν να περάσει από πολλούς γύρους. Αυτό μπορεί να φανεί με απλές προσομοιώσεις υπολογιστή που βασίζονται στο περίφημο μοντέλο διαχωρισμού του Thomas Schelling.
Ίσως θα απαιτούνταν ένας πολύ μεγάλος αριθμός αεροπορικών εισιτηρίων — που θα κατανάλωναν πιθανώς όλο το ΑΕΠ. Θα έπρεπε να επινοηθεί ένας μηχανισμός για να επιλυθεί το πρόβλημα των ατόμων που προσελκύονται κυρίως από τα κράτη πρόνοιας των (σύμφωνα με τις προβλέψεις) πλουσιότερων χωρών, επειδή τα παράσιτα χωρίς ξενιστές δεν είναι μια σταθερή λύση.
Ωστόσο, αν σεβαστούμε την «εθνική κυριαρχία», πολλά άτομα είναι βέβαιο ότι θα παραμείνουν δυσαρεστημένα. Υπάρχουν μόνο περίπου 200 χώρες στον κόσμο, ενώ ούτε καν δύο άτομα από τα δισεκατομμύρια που ζουν στον πλανήτη δεν έχουν ακριβώς τις ίδιες προτιμήσεις και αξίες.
Σε τελική ανάλυση, κάθε άτομο ή οικογένεια θα χρειαζόταν τη δική του χώρα, αλλά ακόμη δεν είναι σαφές εάν η αναρχία, ακόμα και στην περίπτωση που αυτή είναι επιθυμητή, είναι εφικτή. Ακόμη και στα ιδανικά αυτοεπιλεγμένα έθνη μας, λοιπόν, θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν πλειοψηφίες που θα εκμεταλλεύονται τις μειονότητες. Οι τελευταίες μπορεί να είναι μικρότερες, αλλά αυτό μπορεί να τις κάνει πιο εκμεταλλεύσιμες.
Η μόνη λύση για έναν τέλειο «εθνικισμό», φαίνεται να είναι κάθε χώρα να έχει κάποια μορφή ελάχιστου ή κλασικού φιλελεύθερου κράτους. Η όλη διαδικασία μετεγκατάστασης θα είχε αποδείξει μόνο ότι η ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών ατόμων απαιτεί είτε την υποταγή ορισμένων ατόμων σε άλλα, είτε ελάχιστα κράτη. Όπως ανέφερα και στο παρελθόν, ο πρόεδρος της Συλδαβίας μπορεί να είναι πρόεδρος όλων των Συλδοβιανών μόνο εάν περιορίσει δραστικά τις παρεμβάσεις του στη ζωή των πολιτών της χώρας του.
Εάν τα παραπάνω είναι σωστά, τότε ο πρακτικός στόχος που πρέπει να επιδιώξουμε θα ήταν ο καθένας από εμάς που ζει στο δικό του περισσότερο ή λιγότερο τυραννικό έθνος-κράτος, να προσπαθήσει να το ωθήσει προς ένα ελάχιστο κράτος. Αυτό, μαζί με την ανεξάρτητη μετεγκατάσταση (όπου αυτή είναι εφικτή) και μια κοσμοπολίτικη προοπτική, είναι ο μόνος τρόπος να αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων των οποίων οι προτιμήσεις δεν παρακάμπτονται συνεχώς. Η δυνατότητα δημιουργίας και διατήρησης γεωγραφικών χώρων για την επιδίωξη αυτού του στόχου χωρίς την παρέμβαση ξένων τυράννων φαίνεται να είναι η μόνη επαρκής υπεράσπιση του συστήματος έθνους-κράτους, αν και τόσο το «έθνος» όσο και το «κράτος» απαιτούν στη συνέχεια εισαγωγικά.
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.