Του James Pethokoukis
Πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, η Virginia Postrel στο βιβλίο της The Future and Its Enemies: The Growing Conflict over Creativity, Enterprise and Progress προειδοποίησε για την επερχόμενη σύγκρουση ανάμεσα στους δυναμιστές και τους στασιστές. Οι πρώτοι ζουν προσδοκώντας το μέλλον, πιστεύοντας βαθιά ότι η αλλαγή και ο πειραματισμός θα τους ωφελήσουν. Οι οπισθοδρομικοί στασιστές νοσταλγούν τις παλιές καλές ημέρες, θέλουν το κράτος να κρατήσει τα πράγματα ως έχουν και προσπαθούν να διαπλάσουν το μέλλον ώστε να πάρει οικείες μορφές.
Σε μια συζήτησή μου με την Πόστρελ το 2017, συζητήσαμε για την άνοδο της δύναμης των στασιστών και την υποχώρηση των δυναμιστών. Πρώτα απ' όλα, παραθέτω ένα απόσπασμα όπου η Πόστρελ μιλά για το μήνυμα της διάκρισης μεταξύ δυναμιστών και στασιστών:
«Οι κεντρικές αξίες των δυναμιστών αφορούν τη μάθηση και την ανακάλυψη. Η κεντρική ιδέα είναι πως δεν ξέρουμε τον καλύτερο τρόπο να κάνουμε το οτιδήποτε, κι αυτό απαιτεί πολύ πειραματισμό, μάθηση μέσα από δοκιμές και λάθη, ανταγωνισμό και κριτική. Είναι μια ακατάστατη διαδικασία, αλλά αυτή είναι η διαδικασία μέσα από την οποία ανακαλύπτουμε καλύτερους τρόπους να κάνουμε πράγματα, είτε μιλάμε για την επιχειρηματικότητα, είτε για την τεχνολογία ή τον τρόπο με τον οποίο ζούμε στην καθημερινότητα. Αυτό μπορεί να αφορά τη μαγειρική, ή την ανατροφή των παιδιών. Δεν χρειάζεται να αφορά μόνο την επιχειρηματικότητα. Στην πλευρά της στάσης, υπάρχουν δύο ανταγωνιστικές, ή καλύτερα συμπληρωματικές ιδέες. Η πρώτη είναι το ιδανικό της σταθερότητας - ότι η καλή κοινωνία είναι αυτή που δεν αλλάζει. Και η δεύτερη, την οποία συσχετίζω μια κάποιου είδους τεχνοκρατική στάση, είναι η ιδέα του ελέγχου - ότι κάποιος πρέπει να είναι αρμόδιος για να μας βάζει στον σωστό δρόμο και να αποφασίζει κεντρικά τι θα συμβαίνει».
Και ακολουθεί ένα άλλο απόσπασμα από την Πόστρελ ως προς το γιατί πολλοί άνθρωποι φαίνεται να απορρίπτουν τον δυναμισμό, μολονότι είναι κομβικός για μια κοινωνία με περισσότερες ευκαιρίες και μεγαλύτερη ευημερία:
«Είναι ένα δύσκολο μήνυμα. Είναι δύσκολο να πει κανείς στους ανθρώπους ότι ο καλύτερος κόσμος προϋποθέτει να μην παρεμβαίνουμε στα πράγματα, να αφήνουμε τους ανθρώπους να πειραματίζονται, να τους αφήνουμε να δοκιμάζουν πράγματα, να αφήνουμε άλλους ανθρώπους, τους επικριτές της αγοράς, να απαντούν σ' αυτά τα πειράματα και να βλέπουμε τα αποτελέσματα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουμε και προχωράμε μπροστά, είτε μιλάμε για την επιστήμη, είτε μιλάμε για τις αγορές, τις διαρρυθμίσεις ζωής, όλα αυτά τα πράγματα.
Είναι ένα δύσκολο μήνυμα γιατί στους ανθρώπους αρέσει μια αίσθηση σταθερότητας στις ζωές τους. Βεβαίως, στην πραγματικότητα δεν θέλουν κάποια από τα πράγματα που συνεπάγεται η πολύ σταθερότητα. Δεν θέλουν την έλλειψη της προόδου και της ανάπτυξης. Αυτό στην πραγματικότητα δημιουργεί μεγάλη δυστυχία. Και δεν θέλουν επίσης το αίσθημα του εύθραυστου που δημιουργείται όταν κάποιος προσπαθεί να κρατήσει τα πάντα ακίνητα.
Υπάρχουν εγγενείς αντιφάσεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο Τραμπ αγαπά την αυτοκινητοβιομηχανία. Θέλει πολλές δουλειές σ' αυτόν τον κλάδο στις ΗΠΑ. Το Μίτσιγκαν είναι ένα μεγάλο μέρος της βάσης του. Όντως νοιάζεται πολύ για την αυτοκινητοβιομηχανία. Όμως του αρέσει και η χαλυβουργία. Θέλει ο χάλυβας να είναι ακριβός και να κατασκευάζεται στις ΗΠΑ. Μισό λεπτό όμως. Ποιος αγοράζει τον χάλυβα; Οι αυτοκινητοβιομηχανίες. Τι θα συμβεί αν η τιμή του χάλυβα ανέβει; Θα γίνει δυσκολότερο να τον αγοράζει η αυτοκινητοβιομηχανία.
Όταν μιλάμε για κάποιον που επιλέγει τους νικητές, αυτό εννοούμε. Αν δεν σας αρέσει η αγορά, η αποκέντρωση των αποφάσεων και του καθορισμού των τιμών, αν θέλετε τον Ντόναλντ Τραμπ να αποφασίζει ποιος θα είναι ο νικητής, τότε αυτός θα πρέπει να επιλέξει ακόμη και ανάμεσα στην αυτοκινητοβιομηχανία και τη χαλυβουργία, για να μη μιλήσουμε για τα καινοφανή πράγματα όπως η Google και η Amazon. Εδώ έγκειται λοιπόν το πρόβλημα.
Και φυσικά, όσο κι αν θέλει να τα κάνει όλα μόνος του, στο τέλος κάποιος 35χρονος δικηγόρος στο αντιμονοπωλιακό γραφείο ή στο Υπουργείο Εμπορίου ή κάποιος που πήγε σε κάποιο καλό πανεπιστήμιο θα είναι εκείνος που θα αποφασίζει γι' αυτά τα ζητήματα στην πράξη. Έτσι, όλο το λαϊκιστικό, αντιελιτιστικό επιχείρημα καταρρίπτεται καθώς εγγενώς θα καταλήξουμε τα πράγματα να τα διοικούν οι τεχνοκράτες. Στην καλύτερη περίπτωση θα γίνουμε Γαλλία».
--
Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Νοεμβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.