Του Βασίλη Γεώργα
Μέσα από το θεσμικό πλαίσιο για το crowd funding και την απελευθέρωση των εξωτραπεζικών επιτοκίων δανεισμού για την έκδοση εταιρικών ομολόγων στην Ελλάδα κάνει τα πρώτα του βήματα το διαβόητο «παράλληλο τραπεζικό σύστημα» στη χώρα μας.
Ένα σύστημα το οποίο όσο έχει λοιδορηθεί τους τελευταίους μήνες, άλλο τόσο απαραίτητο αποδεικνύεται για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης των επιχειρήσεων στις μέρες μας όπου η πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό και σε επενδυτικά κεφάλαια έχει δυσκολέψει αφόρητα για την συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων, ενώ είναι σχεδόν αδύνατη για τις μικρότερες καινοτόμες εταιρείες ή τις επιχειρήσεις που δεν έχουν ανθηρά οικονομικά αποτελέσματα.
Το νομοθετικό πλαίσιο για την λεγόμενη «συμμετοχική χρηματοδότηση» μέσω χρηματιστηριακών εταιρειών και θεσμικών επενδυτών, καθώς και εκείνο που προβλέπει ότι δεν θα κινδυνεύει πλέον να θεωρηθεί τοκοφλύφος όποιος δανείζει χρήματα σε επιχειρήσεις μέσω ομολογιακών εκδόσεων με επιτόκια πάνω από το διοικητικά καθοριζόμενο 5,3%, αποτελούν δύο από τις σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσεις που εφόσον οργανωθούν σωστά και ψηφιστούν τις επόμενες εβδομάδες θα πιστωθούν στα θετικά αυτής της κυβέρνησης. Δημιουργούν νέα, αλλά «απλά» εργαλεία εξωτραπεζικής χρηματοδότησης τα οποία τα μελέτησε και τα εισηγήθηκε η ίδια η αγορά με βάση την ευρωπαϊκή εμπειρία (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Χρηματιστήριο, Τράπεζα της Ελλάδας, θεσμικοί επενδυτές, χρηματιστηριακές εταιρείες κλπ) και όλα δείχνουν ότι το υπουργείο Οικονομικών θα τα κάνει αποδεκτά και θα τα καταθέσει προς ψήφιση στη Βουλή τις επόμενες εβδομάδες.
Το ρίσκο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πως επειδή ουσιαστικά συνιστούν νέες και παρθένες αγορές τις οποίες πολλές επιχειρήσεις θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν τόσο από την πλευρά του δανειζόμενου ή του χρηματοδότη και του διαμεσολαβητή, να υπάρξουν από την αρχή καλά μελετημένες και προσεκτικές κινήσεις ώστε να μην βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων και φτάσουμε να θρηνήσουμε χαμένα χρήματα ή να βυθιστούμε στο μέλλον στη σκανδαλολογία.
Έως 30.000 ευρώ ανά επενδυτή το crowd funding – Τα ρίσκα στο θεσμικό πλαίσιο
Το θεσμικό πλαίσιο για το crowd funding είναι κάτι εντελώς καινούριο για την Ελλάδα και αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για να μπουν κανόνες, να θεσπιστούν ελάχιστες προϋποθέσεις διαφάνειας και να δημιουργηθεί εποπτευόμενη αγορά στη χώρα μας. Η Ελλάδα επέλεξε να ακολουθήσει την οργανωμένη πλευρά του ευρωπαϊκού Crowd funding, μέσω της οδηγίας MiFID ώστε η χρηματοδότηση να περνά αποκλειστικά μέσω εταιρειών παροχής επενδυτικών υπηρεσιών και των αντίστοιχων τμημάτων των τραπεζών.
Το γεγονός ωστόσο ότι δεν προβλέπονται ελάχιστα όρια μεγέθους στις ΑΕΠΕΥ που θα μπορούν να συστήσουν πλατφόρμες συμμετοχικής χρηματοδότησης αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο κατάχρησης της αγοράς από «αλεξιπτωτιστές».
Με τον τρόπο που οικοδομείται το θεσμικό πλαίσιο ακόμη και μια μικρή ΕΛΔΕ (εταιρεία παροχής διαμεσολαβητικών υπηρεσιών) με κεφάλαια 50.000 ευρώ θα μπορεί να δημιουργήσει πλατφόρμα χρηματοδότησης όπως αντίστοιχα θα μπορεί να πράξει μια μεγάλη ΑΕΠΕΥ ή μια τραπεζική χρηματιστηριακή. Η «λεπτομέρεια» αυτή βρίσκεται στην αιχμή της κριτικής με τον αντίλογο να λέει πως ο οργανωτικός έλεγχος θα είναι επαρκής ώστε να μην συμβούν «ατυχήματα».
Η εισήγηση που έχει κατατεθεί από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στο υπουργείο Οικονομικών για το crowd funding προβλέπει ότι:
-Κάθε εταιρεία θα μπορεί να αναζητήσει χρηματοδότηση ύψους μέχρι 500.000 ευρώ το χρόνο προσφέροντας δημοσίως μετοχές μέσω των ΑΕΠΕΥ, των τραπεζών και των Εταιρειών Διαχείρισης Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων.
- Προϋπόθεση είναι η προσφορά να γίνεται μέσα από ηλεκτρονικό διαδικτυακό σύστημα για το οποίο θα λάβουν άδεια να διαχειρίζονται οι παραπάνω φορείς ενώ για το ποσό μέχρι τις 500.000 ευρώ δεν θα απαιτείται κατ' εξαίρεση η έκδοση Πληροφοριακού Δελτίου εκ μέρους της εταιρείας. Μέσα από αυτή την διαδικτυακή πλατφόρμα η οποία θα έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές και λειτουργίες, θα παρουσιάζονται τα επενδυτικά σχέδια των εταιρειών που αναζητούν κεφάλαια, οι πληροφορίες που τις αφορούν κλπ.
-Το νομοσχέδιο προβλέπει πως η συμμετοχή κάθε ιδιώτη πελάτη στη χρηματοδότηση μιας εταιρείας θα μπορεί να είναι κατ' ανώτατο μέχρι το 10% του μέσου όρου των εισοδημάτων της τελευταίας τριετίας και σε κάθε περίπτωση όχι πάνω από 30.000 ευρώ ανά ΑΕΠΕΥ ή εταιρεία διαχείρισης. Συγκεκριμένα προβλέπεται πως δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 5.000 ευρώ, ή το 10% του μέσου όρου των δηλωθέντων εισοδημάτων του κατά την προηγούμενη τριετία (π.χ αν είχε φορολογική δήλωση 200.000 ευρώ θα μπορεί να επενδύσει μέχρι 20.000 ευρώ) ή τις 30.000 ευρώ κατ' έτος ανα ΑΕΠΕΥ, ΑΕΔΟΕΕ ή πιστωτικό ίδρυμα.
Πληροφόρηση
Οι ΑΕΠΕΥ, οι εταιρείες εναλλακτικών επενδύσεων και τα πιστωτικά ιδρύματα που θα δημιουργήσουν πλατφόρμες crowd funding θα πρέπει μεταξύ άλλων να παρέχουν πληροφορίες στους πελάτες τους σχετικά με: τη νομική κατάσταση της εταιρείας που αναζητά χρηματοδότηση, την επιχειρηματική δραστηριότητα και τα επενδυτικά της σχέδια, τους μετόχους – εταίρους της με ποσοστό άνω του 5%, τυχόν μελλοντικές συμφωνίες αλλαγής της μετοχικής σύνθεσης, τη διοίκηση, τυχόν συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ της εταιρείας και της ΑΕΠΕΥ. Επίσης πληροφορίες για τον τόπο δημοσίευσης των οικονομικών καταστάσεων, τους όρους της δημόσιας προφοράς (κατανομή αξιών), τα δικαιώματα που αποκτά ο επενδυτής που θα μετάσχει στην αύξηση κεφαλαίου, τα τους παράγοντες κινδύνου καθώς και σαφή προειδοποίηση ότι αφενός επένδυση δεν είναι άμεσα ρευστοποιήσιμη δεδομένου ότι δεν προβλέπεται διαπραγμάτευση των μετοχών, και αφετέρου ότι οι πληροφορίες που παρέχονται δεν εγκρίνονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Καταργείται η… «τοκογλυφία» για να εκδοθούν εταιρικά ομόλογα
Η δεύτερη νομοθετική παρέμβαση που βρίσκεται στα σκαριά αφορά την απελευθέρωση του ύψους των επιτοκίων για τα εταιρικά ομόλογα που εκδίδονται στην Ελλάδα και διατίθενται με δημόσια προσφορά ή με ιδιωτική τοποθέτηση σε ειδικούς επενδυτές. Η εξαίρεση των εταιρικών ομολόγων από το διοικητικά καθοριζόμενο επιτόκιο του εξωτραπεζικού δανεισμού αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ώστε οι ελληνικές επιχειρήσεις να μπορούν πάλι να δανειστούν χρήματα έστω και πληρώνοντάς το πολύ ακριβότερα, από τους επενδυτές στην Ελλάδα. Το πρόβλημα είναι διαπιστωμένο εδώ και χρόνια, από την περίοδο ουσιαστικά που η οικονομία τέθηκε εκτός αγορών το 2010, αφού ο ανώτατος επιτρεπόμενος τόκος (δικαιοπρακτικό επιτόκιο) που δικαιούνται να εισπράξουν οι θεσμικοί και ειδικοί επενδυτές από μια εταιρεία στην Ελλάδα είναι σήμερα το 5,3% (7,3% για εταιρείες με ληξιπρόθεσμα). Οτιδήποτε προσφέρουν πάνω από αυτό, θεωρείται τοκογλυφικό και όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί, σε μια αγορά όπου η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου διαμορφώνεται σήμερα κοντά στο 9%, ήτοι σχεδόν διπλάσια του δικαιοπρακτικού επιτοκίου, κανείς δεν βάζει λεφτά με μικρότερη απόδοση δεδομένου του ρίσκου που καλείται να πάρει.
Στη σχετική πρόταση νομοθετικής ρύθμισης που βρίσκεται ήδη στα χέρια του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι:
1. «Στα ομολογιακά δάνεια του ν. 3156/2003 (ΦΕΚ Α 157), όπως ισχύει, που διατίθενται με δημόσια προσφορά ή με ιδιωτική τοποθέτηση σε ειδικούς επενδυτές του άρθρου 2 παρ. 1 περ. (στ) του ν. 3401/2005 (ΦΕΚ Α΄ 257) ή των οποίων προβλέπεται η εισαγωγή ή ένταξή τους προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένη αγορά ή πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) του ν. 3606/2007 (ΦΕΚ Α΄ 195), το επιτόκιο συμφωνείται ελευθέρως, χωρίς να εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις για το ανώτατο όριο επιτοκίου».
Ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο επιχειρείται να απελευθερωθεί η διαμόρφωση των επιτοκίων για τις εκδόσεις εταιρικών ομολόγων τις οποίες θα καλύπτουν μεταξύ άλλων τράπεζες, ΕΠΕΥ, ασφαλιστικά ταμεία και επιχειρήσεις, οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων, συνταξιοδοτικά ταμεία, εταιρείες χαρτοφυλακίου, κυβερνήσεις, κρατικοί ή διεθνείς οργανισμοί (π.χ ΔΝΤ, ΕΚΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων κλπ), καθώς και μεγάλες επιχειρήσεις με σύνολο ισολογισμού τουλάχιστον 20 εκατ. ευρώ, κύκλο εργασιών 40 εκατ. ευρώ ή ίδια κεφάλαια 2 εκατ. ευρώ (πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον δύο από αυτά τα κριτήρια).
2. Μια δεύτερη αλλαγή που επιχειρείται να γίνει είναι να μπορούν να εκπροσωπούν τους ομολογιούχους όλες ανεξαιρέτως οι ΕΠΕΥ και όχι μόνο τα πιστωτικά ιδρύματα ή οι μεσαίες και μεγάλες ΑΕΠΕΥ που έχουν παράλληλα και άδεια αναδοχής κινητών αξιών. Αντιδράσεις διατυπώνονται ειδικά για την τελευταία ρύθμιση που ανοίγει την αγορά των εταιρικών ομολόγων σε μεγάλους και μικρούς, υπό την έννοια πως αυξάνεται το ρίσκο «ατυχημάτων» στην αγορά λόγω της εμπλοκής μικρότερων εταιρειών. Και εδώ, όμως, ο αντίλογος λέει πως ουσιαστικά η δουλειά των μικρότερων εταιρειών θα είναι συνυφασμένη με τις υπηρεσίες θεματοφυλακής που ήδη παρέχουν, και όχι με αυτές της αναδοχής.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, η απελευθέρωση του επιτοκίου δανεισμού μέσω εταιρικών ομολόγων δείχνει να είναι απαραίτητη προκειμένου μικρές αλλά και μεγαλύτερες επιχειρήσεις να δοκιμάσουν την τύχη τους αντλώντας χρήματα από επενδυτές που βρίσκονται στην Ελλάδα.
Μέχρι σήμερα, ειδικά οι μικρότερες και μεσαίες ελληνικές εταιρείες που δεν μπορούν να βγουν στο εξωτερικό για χρηματοδότηση, είναι αποκλεισμένες τόσο από τον τραπεζικό δανεισμό που παρέχεται με το σταγονόμετρο, όσο και από τον δανεισμό των funds.
Σε όλες τις περιπτώσεις που μεγάλες ελληνικές εταιρείες εξέδωσαν εταιρικά ομόλογα στο παρελθόν (από τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ, τη Motor Oil και τα ΕΛ.ΠΕ., μέχρι τη Frigoglass, την Coca Cola, τον Τιτάνα, την Intralot, τη ΦΑΓΕ, τις τράπεζες κ.ά.) αυτό έγινε μέσω οχημάτων ειδικού τύπου SPV που δημιουργήθηκαν στο Λουξεμβούργο και τη Μεγάλη Βρετανία, ώστε αφ'' ενός να ξεπεράσουν το πρόβλημα του δικαιοπρακτικού επιτοκίου και αφ'' ετέρου επειδή οι ξένοι επενδυτές απαίτησαν τα ομόλογα να διέπονται υπό ξένο δίκαιο (αγγλικό) για να καλυφθούν από το ρίσκο έναντι πιθανής χρεοκοπίας.