Της Αγγελικής Κώττη
Με μοναδική μειοψηφία της γενικής διευθύντριας αρχαιοτήτων Πολυξένης Βελένη, το ΚΑΣ γνωμοδότησε χτες υπέρ της απόσπασης και μεταφοράς αρχαιολογικών καταλοίπων στις Σκουριές Χαλκιδικής.
Με αυτό τον τρόπο και ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ και διάφοροι φορείς προσπάθησαν να ακυρώσουν τη διαδικασία έληξε ύστερα από πολλών ετών εκκρεμότητα το ζήτημα που αφορά τις αρχαιότητες ως προς την επένδυση της Ελληνικός Χρυσός.
Ο ΣΥΡΙΖΑ «έπαιζε» όλα αυτά τα χρόνια καθυστέρηση με τη γνωμοδότηση που κατά νόμον έπρεπε να βγάλει το ΚΑΣ ώστε να στηρίξει κατά νόμον την υπουργική απόφαση. Το θέμα εισήχθη για συζήτηση στις 15 Δεκεμβρίου του 2015 αλλά αποφασίστηκε ομόφωνα η αναβολή διατύπωσης γνώμης, μέχρι να εκδοθεί η σχετική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στις 26 Ιουλίου 2016 αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία η αναβολή εξέτασης του θέματος, προκειμένου να διεξαχθεί αυτοψία μελών του Συμβουλίου. Στις 10 Οκτωβρίου 2016 αποφασίστηκε μία ακόμα αναβολή, έως την έκδοση απόφασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συμμόρφωση με απόφαση του ΣτΕ.
Όμως, η απόφαση αυτή του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δεν συνδέεται νομικά με την ανάπτυξη των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στις Σκουριές, η οποία είχε ήδη εγκριθεί και ήταν νομικά δεδομένη. Αφορούσε την θέση Μαντέμ Λάκκο, σε απομακρυσμένη τοποθεσία από τις Σκουριές. κατά τα ως άνω έχει ήδη εγκριθεί και είναι νομικά δεδομένη, αλλά αφορά την κατασκευή μεταλλουργικού εργοστασίου στον Μαντέμ Λάκκο, σε απομακρυσμένη από τις Σκουριές τοποθεσία. Εν ολίγοις, το συμβούλιο έπρεπε να έχει γνωμοδοτήσει έστω μετά την πραγματοποίηση της αυτοψίας. Εντάσσεται όμως κι αυτό στην «αντίσταση» της προηγούμενης κυβέρνησης ως προς την επένδυση στις Σκουριές.
Η ανασκαφή διενεργήθηκε σε υψόμετρο 650μ.σε χαμηλό λόφο (όρος Κάκκαβος) έκτασης περίπου 2 στρεμμάτων και πλάι σε βραχώδες έξαρμα πορφυριτικού κοιτάσματος, το οποίο πρόκειται να εξορυχτεί, σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη του έργου, με τη μέθοδο του ανοιχτού ορύγματος (open pit). Κατά την ανασκαφή ήλθαν στο φως λάκκοι, πασσαλότρυπες στο φυσικό έδαφος και τμήματα λίθινης αργολιθοδομικής θεμελίωσης κτιρίου, τα οποία μαρτυρούν εγκατάσταση αρχαίας μεταλλουργίας χαλκού.
Το αρχαιολογικό στρώμα που αφαιρέθηκε για να αποκαλυφθούν οι παραπάνω δομές περιείχε μεγάλη ποσότητα σκωριών, τμήματα πηλών από την ανωδομή μεταλλευτικών κλιβάνων, κεραμική, κεραμίδες στέγης, θραύσματα πορφυριτικού κοιτάσματος και άλλα κινητά ευρήματα.
Σύμφωνα με την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής, η αφαίρεση των αρχαίων σκωριών ολοκληρώθηκε, τα κινητά ευρήματα έχουν ήδη μεταφερθεί στο εργαστήριο και έχει ήδη ξεκινήσει η μελέτη τους, ενώ οι λάκκοι και οι πασσαλότρυπες που αποκαλύφθηκαν μετά την αφαίρεση των σκωριών δεν αποτελούν διατηρητέες αρχαιότητες. Το αργολιθοδομικό θεμέλιο κτιρίου της περιοχής Α έχει αποτυπωθεί, όπως και το σύνολο της ανασκαφής, με ψηφιακή σάρωση που δίνει τη δυνατότητα ασφαλούς μεταφοράς του και κατασκευής προπλάσματος σε οποιαδήποτε κλίμακα.
Η αρχαία μεταλλουργία των Σκουριών περιλαμβάνεται στην εγκεκριμένη μουσειογραφική μελέτη του Μουσείου Πολυγύρου, που προβλέπει την κατασκευή προπλάσματος ενός μεταλλευτικού κλιβάνου και την ψηφιακή προβολή όλης της αλυσίδας παραγωγής του μετάλλου. Με την ολοκλήρωση της ανασκαφής εφαρμόζεται η σχετική Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, που αφορά στην μεταφορά των αρχαίων καταλοίπων μεταλλουργίας σε σημείο κατάλληλο, ώστε να μην αποκόπτονται από το πολιτισμικό τους περιβάλλον.
Η Εφορεία προτείνει μετά από μελέτη και έλεγχο τη θέση "Κόνιαρη" που βρίσκεται στο όρος Κάκκαβος, εντός της περιοχής των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων Σκουριών της Εταιρείας Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. Πρόκειται για φυσικό πλάτωμα σε υψόμετρο 590 μ. στο ΒΑ άκρο της περιοχής όπου χωροθετήθηκε η εγκατάσταση του εργοστασίου εμπλουτισμού και των λιμνών συγκέντρωσης νερών μεταλλείων του έργου του θέματος και απέχει 1 χλμ. προς τα ΒΑ από τη θέση όπου αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα αρχαίας μεταλλουργίας στο ανοιχτό όρυγμα (open pit) του έργου.
Τον Μάιο του 2013 κατά τη διάρκεια επιφανειακής έρευνας και δοκιμαστικών τομών για την κατασκευή του εργοστασίου εμπλουτισμού και των λιμνών συγκέντρωσης νερών μεταλλείων εντοπίστηκαν αρχαιότητες στη θέση και αμέσως ξεκίνησε σωστική ανασκαφική έρευνα. Με το αρ. 3607/11-5-2015 έγγραφό της η Εφορεία ενημέρωσε την " Ελληνικός Χρυσός" για τα ανασκαφικά ευρήματα και πρότεινε μετατόπιση των λιμνών αποθήκευσης νερών των μεταλλείων δυτικότερα του ανασκαπτόμενου χώρου, προκειμένου να διατηρηθούν οι αρχαιότητες. Η "Ελληνικός Χρυσός" προέβη σε τροποποίηση της χωροθέτησης του έργου με μεταφορά των λιμνών εκτός του χώρου εντοπισμού των αρχαιοτήτων. Στην νέα θέση χωροθέτησης των λιμνών έγιναν δοκιμαστικές τομές χωρίς εντοπισμό αρχαιοτήτων και ήδη έχει κατασκευασθεί η μία από τις δύο λίμνες.
Στη θέση Κόνιαρη, σύμφωνα με μέχρι στιγμής αρχαιολογικά δεδομένα αποκαλύφθηκαν: Συγκρότημα έκτασης 440 τ.μ. αποτελούμενο από 13 ορθογώνιους χώρους, και 3 μεμονωμένα κτίσματα διαφορετικού προσανατολισμού, προς Ν του συγκροτήματος, εκ των οποίων το ανατολικό απολήγει βόρεια σε αψίδα. Το συγκρότημα οικοδομήθηκε σταδιακά με προσθήκες χώρων γύρω από τον αρχικό πυρήνα στο Β τμήμα του συγκροτήματος κατά τη διάρκεια του α'' μισού του 6ου μ.Χ αι. και καταστράφηκε κατά το 3ο τέταρτο του 6ου αι. Σε μικρό τμήμα του στην περιοχή του αρχικού πυρήνα φαίνεται να υπήρξε περιορισμένη δραστηριότητα το α΄ μισό του 7ου αι.
Στον ίδιο χώρο προς τα τέλη του 12ου αι.- αρχές 13ου αι. υπήρξε εγκατάσταση για μικρό χρονικό διάστημα με χρήση ορισμένων παλιών χώρων και αλλαγή στη διαρρύθμισή τους. Πρόκειται για μικρή αγροτική εγκατάσταση αρκετά απομονωμένη από μεγαλύτερα οικιστικά κέντρα της εποχής στην περιοχή. Εντοπίσθηκαν χώροι οικιακών, οικοτεχνικών και αποθηκευτικών δραστηριοτήτων, στεγασμένοι, υπαίθριοι και ημιυπαίθριοι. Τα κινητά ευρήματα περιλαμβάνουν όστρακα μαγειρικών, επιτραπέζιων και αποθηκευτικών αγγείων, γυάλινα θραύσματα από καντήλες φωτισμού, σιδερένια εργαλεία, κυρίως αγροτικά, νομίσματα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις πρωτογενούς και δευτερογενούς περιορισμένης μεταλλευτικής δραστηριότητας. Θα κατατεθεί συνολική πρόταση ανάδειξης όλων των αρχαίων που αποκαλύφθηκαν στην περιοχή του έργου και όσων θα μεταφερθούν εκεί.
Έτσι, η εφορεία πρότεινε την απόσπαση των τμημάτων θεμελίων κτιρίου και του τμηματικά διατηρημένου λιθόστρωτου από την άλλη θέση και την μεταφορά τους στη θέση “Κόνιαρη”, σε απόσταση 900 μ. βορειοανατολικά από το σημείο της ανασκαφής τους, έτσι ώστε, μαζί με την ήδη ανασκαμμένη πρωτοβυζαντινή εγκατάσταση, να αποτελέσουν ένα ενιαίο, αναδεδειγμένο και επισκέψιμο αρχαιολογικό σύνολο.