Πανεπιστήμια Χάιφα, Ιερουσαλήμ
Οι «γκρίζες ζώνες» των πευκοδασών– Μύθοι και αλήθειες

Η χαλέπιος πεύκη αποτελεί το 8,7% της δασικής έκτασης στην Ελλάδα και ταυτόχρονα το 17% των καμένων εκτάσεων. Η ρυτίνη που διαθέτει, τα στρώματα θάμνων που δημιουργούνται κάτω από αυτήν, τα αιθέρια έλαια και τα απορρίμματα αποτελούν τους βασικούς λόγους που τα πευκοδάση είναι εύφλεκτα. Στη Μεσόγειο το 33% των καμένων δασικών εκτάσεων είναι χαλέπιος πεύκη.

Αλλά το συγκεκριμένο είδος πεύκου αναγεννάται γρήγορα μετά από μια φωτιά και διατηρεί τους σπόρους του κάτω από τη στάχτη. Όπως αναφέρουν σε έκθεση του 2004, η οποία είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ, οι ερευνητές των Πανεπιστημίων Ιερουσαλήμ- Χάιφα, Gidi Ne’eman, Shirrinka Goubitz και Ran Nathan, η δυνατότητα αναγέννησης των καμμένων εκτάσεων χαλέπιας πεύκης είναι μοναδική.

Γι' αυτό, ενώ ο μέσος χρόνος αναγέννησης ενός δάσους, έπειτα από πυρκαγιά, κυμαίνεται μεταξύ 10-100 ετών, εντούτοις στη ζώνη της Μεσογείου, όπου το 33% των δασικών εκτάσεων καλύπτεται από τη χαλέπιο πεύκη, είναι μικρότερος. Και μπορεί τα πευκοδάση να είναι πιο εύφλεκτα από τα υπόλοιπα είδη δασών, ωστόσο η πεύκη αναγεννάται πιο εύκολα και ειδικότερα πλήρως σε 25-50 έτη, ενώ άλλα είδη φυτών περισσότερο. Παράλληλα, η έρευνα των ισραηλινών σημειώνει πως όλες οι πυρκαγιές που έχουν σημειωθεί στη χαλέπιο πεύκη οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα, επομένως η πυρκαγιά μπορεί να προληφθεί η πυρκαγιά. Αντίθετα, άλλα είδη δέντρων που ευδοκιμούν σε άλλες περιοχές του πλανήτη, είναι εκτεθειμένα στη λεγόμενη «αυτανάφλεξη» δηλαδή σε έναν κύκλο ζωής των δέντρων που περιλαμβάνει και την αναγέννηση μέσω της φωτιάς.

Η χαλέπιος πεύκη συχνά κατηγορείται ότι είναι ιδιαίτερως εύφλεκτη, εξαιτίας της σεροτίνης («serotiny»), δηλαδή των σπόρων που διαθέτει και των ουσιών της. Αυτό είναι κάτι που ισχύει, ωστόσο όσο μεγαλύτερο είναι το πεύκο, τόσο λιγότερο σεροτίνη διαθέτει. Στην Ελλάδα τα δέντρα μεταξύ 5-12 ετών διαθέτουν 95% σεροτίνη, ενώ τα μεγαλύτερα δέντρα 30-50 ετών, γύρω στο 48%.

Τέλος ο σπόρος του συγκεκριμένου είδους πεύκης διατηρεί θερμοκρασίες έως 20 βαθμών Κελσίου, γεγονός που κάνει τη χαλέπια πεύκη να αναπτύσσεται και τον χειμώνα.

Είναι ιδιαίτερως εύφλεκτη…

Εκτός όμως από τα θετικά στοιχεία της πεύκης, υπάρχουν και αρκετές αρνητικές επιδράσεις της στα δάση της Μεσογείου, αναφέρει η έρευνα. Ειδικότερα κάτω από τα κλαδιά της υπάρχει ένας θόλος ζωντανών φυλλωμάτων, θάμνων, απορριμμάτων από τις πευκοβελόνες, στοιχεία που διαθέτουν τα πευκοδάση. Αυτά καθιστούν τις φωτιές υψηλής έντασης, οι αναζοπυρώσεις είναι πολύ πιθανές, η φωτιά επεκτείνεται γρήγορα, ωστόσο έχει μικρότερη διάρκεια ζωής, συγκριτικά πάντα με άλλα δέντρα.

Τα πευκοδάση είναι εξαιρετικά εύφλεκτα εξαιτίας όχι μόνο της ρυτίνης αλλά και των αιθέριων ελαίων που υπάρχουν μέσα στα ίδια τα πεύκη. Έτσι λοιπόν η χαλέπιος πεύκη είναι πολύ πιο εύφλεκτη από τις βελανιδιές, τα πλατάνια και άλλα είδη δέντρων. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά εντάσσουν την χαλέπιο πεύκη σε ένα ιδιαίτερο είδος δέντρου, που ευνοεί την πυρκαγιά, αλλά παράλληλα αναγεννάται σχετικά γρήγορα μέσα από αυτήν.