Οι πολιτικές εξελίξεις στη Λιβύη μας αφορούν άμεσα.
Τη Λιβύη σαν προμετωπίδα, αλλά και σαν νομιμοφανές πρόσχημα, θα χρησιμοποιήσει η αναθεωρητική Τουρκία, εάν θελήσει να αμφισβητήσει εμπράκτως Ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα νοτίως της Κρήτης.
Μετά τον πλήρη αιφνιδιασμό τον Νοέμβριο του 2019 με το νομικά διάτρητο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο, που παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος, κράτους-μέλους της ΕΕ, καλό θα ήταν να τοποθετηθούν οι διμερείς σχέσεις με τη Λιβύη, υψηλά στην ατζέντα των προτεραιοτήτων της εξωτερικής μας πολιτικής.
Αυτό προϋποθέτει διαμόρφωση αποτελεσματικής στρατηγικής επαναπροσέγγισης της όμορης χώρας και επανάκτηση του χαμένου εδάφους και επιρροής σε αυτήν, με την απαραίτητη εκ μέρους μας ευελιξία. Λέγεται ότι προηγούμενη απόπειρα διερευνητικής διαπραγμάτευσης με τη Λιβύη για τις θαλάσσιες ζώνες, προ πολλών ετών, ναυάγησε για μικρή διαφορά στην επήρεια της νήσου Γαύδου, την ελληνικότητα της οποίας παρεμπιπτόντως αμφισβητεί η Τουρκία, από την εποχή της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ.
Πέραν από κομψές διατυπώσεις και μεγαλόστομες διακηρύξεις, οι διπλωμάτες μας υποβοηθούμενοι από έμπειρους τεχνοκράτες θα χρειαστεί να επιστρατεύσουν όλη τη φαντασία τους, ώστε να εκμεταλλευτούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδος που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τη Λιβύη. Αν σε αυτή την προσέγγιση ενώσουμε δυνάμεις και συμφέροντα με την Αίγυπτο, Γαλλία και ιδίως Ιταλία, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας είναι αυξημένες.
Έχοντας προφανώς κατανοήσει τη σημασία της Λιβύης ο ΠτΚ στη συνέντευξη που παραχώρησε την 7η Νοεμβρίου, στον δημοσιογράφο Νίκο Χατζηνικολάου του τηλεοπτικού ΑΝΤ1, δήλωσε: «Εμείς θέλομε να κάνουμε ένα άνοιγμα στη Λιβύη, συνολικά για να μπορέσομε να οριοθετήσομε θαλάσσιες ζώνες με τη Λιβύη». Ο πρωθυπουργός συνέχισε λέγοντας: «Θα μπορούσαμε να διερευνήσομε την δυνατότητα για να αξιοποιήσουμε από κοινού υδρογονάνθρακες οι οποίοι βρίσκονται στην περιοχή μεταξύ Ελλάδος και Λιβύης».
Η δήλωση του πρωθυπουργού, έρχεται δέκα ακριβώς ημέρες μετά από την απρόσμενα θετική για την Ελλάδα, δήλωση στο CNBC Arabiya, στο Αμπού Ντάμπι, του προέδρου της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου NOC (National Oil Corporation) της Λιβύης, Φαρχάτ Μπενκντάρα ότι «η NOC εξετάζει την ιδέα διασύνδεσης με αεριαγωγό με την Αίγυπτο στον τερματικό σταθμό LNG της Δαμιέττης και με την Ελλάδα».
Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ερωτηθείς από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων σε μια γενικόλογη δήλωση είπε, ότι «οι ΗΠΑ παγίως δεν αντιτίθενται σε ενεργειακές διασυνδέσεις στην ανατολική Μεσόγειο που συμβάλλουν στη συνεργασία ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, κλπ».
Είτε πρόκειται περί συμπτώσεως ή καλύτερα, ανταπόκρισης του Έλληνα πρωθυπουργού στο παράθυρο ευκαιρίας που άνοιξε ο Μπενγκντάρα, η δήλωση δείχνει γρήγορα ανακλαστικά και ορθή εκτίμηση της κατάστασης. Αρκεί η διπλωματία να ακολουθήσει αποτελεσματικά. Να σημειωθεί ότι οι συντάκτες του τουρκολιβυκού μνημονίου το 2019 αγνόησαν πλήρως τη NOC στη φάση της διαμόρφωσης του.
Τα πολιτικά πράγματα και οι συσχετισμοί στη διχασμένη Λιβύη είναι πορεία σε κινούμενη άμμο. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο Μπενγκντάρα υπήρξε πολίτική επιλογή του φιλότουρκου πρωθυπουργού της κυβέρνησης Εθνικής ενότητας (GNU) που εδρεύει στην Τρίπολη Abdulhamid al-Dbeibah που τον διόρισε τον Ιούλιο 2022 αντικαθιστώντας τον παλαίμαχο πρόεδρο Mustafa Sanalla.
Η επιλογή Bengdara ως προέδρου της NOC σταμάτησε τις αντιδράσεις ομάδων φυλάρχων που διάκεινται φιλικά στον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, κυρίαρχου της Κυρηναϊκής στο ανατολικό τμήμα της Λιβύης, με δολιοφθορές και κατάληψη πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, που μείωσαν για 8 μήνες την παραγωγή πετρελαίου από 1.2 εκατ. βαρέλια την ημέρα (bpd) σε 600,000 bpd. Επομένως, ο διορισμός Μπενγκντάρα λειτούργησε σαν συμβιβαστική λύση.
Η Λιβύη παράγει σήμερα 3 τρις κυβικά πόδια αερίου ενώ εκτιμά τα αποθέματά της σε 80 τρις. Ο Μπενγκντάρα δήλωσε ότι η NOC θα υπογράψει σύμβαση με την Ιταλική Eni που θα επενδύσει 6-8 δις USD για έρευνα υδρογονανθράκων στην Μεσόγειο και στην δυτική Λιβύη.
Το Λιβυκό άνοιγμα σε Ιταλία, Αίγυπτο και Ελλάδα, αν αποτελεί προσωπική πρωτοβουλία του Μπενγκντάρα χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την κυβέρνηση Εθνικής ενότητας (GNU) της Τρίπολης, το πιθανότερο είναι ότι θα τορπιλιστεί από την Τουρκική πλευρά που ασκεί ισχυρή επιρροή στον πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά.
Αν αντιθέτως, το λιβυκό άνοιγμα γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης της Τρίπολης, τότε υπάρχει ευνοϊκό έδαφος για ελληνοαιγυπτιακες πρωτοβουλίες. Σε αυτή την περίπτωση, εικάζεται ότι έγινε αφενός για να κατευνάσει τις εύλογες ελληνικές, αιγυπτιακές και ιταλικές αντιδράσεις στην ανάληψη θαλασσίων ερευνών υδρογονανθράκων της Λιβύης από την Τουρκία. Η Ιταλία θεωρεί τη Λιβύη προνομιακό πεδίο άσκησης επιρροής, όπου η ΕΝΙ θα πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο, όπως συμβαίνει στην Αίγυπτο και ανατολική Μεσόγειο.
Ένας δεύτερος πιθανός λόγος θα μπορούσε να είναι, ο μετριασμός και η εξισορρόπηση της Τουρκικής παρουσίας και βουλιμίας στη Λιβύη που ενοχλεί πολλούς, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση η ελληνική διπλωματία πρέπει να ενεργοποιηθεί άμεσα.
* Ο Μιχάλης Λ. Μυριάνθης, Ph.D. είναι Ενεργειακός Αναλυτής, Ειδικός Σύμβουλός του ΕΛΙΑΜΕΠ