Σε μια περίοδο που ο αθηναϊκός τουρισμός καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη διαρκή ανάπτυξη και τη βιώσιμη εξέλιξη, ο Απόστολος Μουσαμάς, Διευθύνων Σύμβουλος του ANTONIS A. MOUSSAMAS S.A. Group of Hotels και Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών – Αττικής – Αργοσαρωνικού (ΕΞΑΑΑ), μιλά για το επενδυτικό του πλάνο, την αναβάθμιση των ξενοδοχειακών μονάδων και τη νέα πραγματικότητα της φιλοξενίας.

Με ρεαλισμό αλλά και πίστη στις δυνατότητες της πρωτεύουσας, αναλύει τα επόμενα βήματα για μια Αθήνα 12μηνου τουρισμού, τη σημασία ενός μεγάλου συνεδριακού κέντρου, τη συνεργασία με τον διεθνή όμιλο IHG και τον ρόλο της βιωσιμότητας ως μοχλού επιχειρηματικής υπεροχής. 

Η συζήτηση αναδεικνύει έναν επιχειρηματία με ξεκάθαρη στρατηγική, που βλέπει το μέλλον της ελληνικής φιλοξενίας μέσα από το πρίσμα της ποιότητας, της καινοτομίας και της συλλογικής ευθύνης. 

Συνέντευξη στην Μαρία Γεωργιάδου

Το επενδυτικό σας πλάνο τα τελευταία χρόνια δείχνει συνέπεια και στρατηγική κατεύθυνση. Τι έχει ήδη υλοποιηθεί σε επίπεδο ανακαινίσεων, ενεργειακής αναβάθμισης και ψηφιακού εκσυγχρονισμού; Και ποια είναι τα επόμενα βήματα που θα δούμε έως το 2026; 

Στην παρούσα χρονική στιγμή υλοποιείται η ανακαίνιση ύψους 7Μ του Holiday Inn Athens Attica Avenue. Επίσης είναι στη φάση μελετών η κατασκευή 4* ξενοδοχείου, 140 δωματίων συνολικού προϋπολογισμού 28Μ σε κοντινή απόσταση από το αεροδρόμιο.  

Ο αθηναϊκός τουρισμός δείχνει να επανέρχεται σε δυναμική τροχιά μετά την πανδημία. Ποια είναι η εικόνα που έχετε φέτος ως προς τις πληρότητες, τις μέσες τιμές και τη σύνθεση της πελατείας; Τέλος, ποιες είναι οι προβλέψεις σας για το 2026; 

Ο αθηναϊκός τουρισμός τα τελευταία χρόνια είχε μία δυναμική ανάπτυξη μετά την πανδημία. Η φετινή χρονιά ξεκίνησε δυνατά μέχρι τον Μάιο αλλά από τον Ιούνιο και μετά υπάρχει στασιμότητα. Φυσικά, για να βάλουμε τα πράγματα σε ένα σωστό πλαίσιο, στασιμότητα ναι αλλά σε υψηλό επίπεδο εσόδων δε. Συνολικά η χρονιά προβλέπεται να κλείσει ή στα ίδια επίπεδα ή με ελαφρώς θετικό πρόσημο. 

Όσον αφορά στη νέα χρονιά, υπάρχουν τόσοι πολλοί ευμετάβλητοι παράγοντες για το 2026 σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο που είναι δύσκολη οποιαδήποτε πρόβλεψη. Παρόλα αυτά εκτιμώ ότι θα υπάρξει μία μικρή αύξηση 2-4% στους τζίρους.  

Η Αθήνα επιδιώκει να εδραιωθεί ως city break προορισμός. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το κρίσιμο βήμα που θα καθορίσει αν θα καταφέρει να ξεφύγει από το «value for money» αφήγημα και να σταθεί δίπλα σε πόλεις όπως η Ρώμη ή η Λισαβόνα; 

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα ως προς αυτή την κατεύθυνση, όμως απαιτούνται πολλά ακόμη προκειμένου να μπορούμε να σταθούμε επάξια ως ανταγωνιστικός city break προορισμός. Εκτός από ένα μεγάλο συνεδριακό κέντρο, το οποίο θα προσελκύσει σημαντικά ιατρικά συνέδρια, είναι απαραίτητος και ένας μακροπρόθεσμος συνολικός σχεδιασμός για το μέλλον αυτής της πόλης με τη συμβολή φορέων από όλους τους τομείς του τουρισμού.  

Το Holiday Inn Athens Airport Hotel

Η εποχικότητα εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα. Πόσο εφικτό είναι να μετατραπεί η Αθήνα σε έναν προορισμό 12 μηνών, και τι λείπει από την πόλη για να στηρίξει μια τέτοια προοπτική; Κοινώς ποια είναι τα δομικά μειονεκτήματα της Αθήνας που εμποδίζουν τη διαρκή επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου; 

Τα τελευταία 50 χρόνια μιλάμε για την έλλειψη ενός μεγάλου συνεδριακού κέντρου. Χωρίς αυτό δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Πρέπει να επισημάνουμε ότι στο μέλλον διαφαίνεται πως λόγω της κλιματικής αλλαγής οι καλοκαιρινοί μήνες θα έχουν λιγότερη ζήτηση και θα αυξηθεί αντίστοιχα η ζήτηση στους χειμερινούς μήνες.  

Επιπρόσθετα η Αθήνα σε σχέση με ανταγωνιστικές πόλεις υπολείπεται σε υπηρεσίες και δομές, όπως η έλλειψη χώρων πρασίνου και στάθμευσης, γεγονός που αποτρέπει κάποιους επισκέπτες.  

Σημαντικό ρόλο όμως παίζει και η σωστή προώθηση της Αθήνας ως προορισμού 12μηνης περιόδου μέσω καμπανιών και ειδικών πακέτων απόδρασης.  

Το συνεδριακό κέντρο του Crowne Plaza

Αναφορικά με το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, πού πιστεύετε ότι πρέπει να εστιάσει η Αθήνα; Στην ενίσχυση του συνεδριακού τουρισμού, στην προβολή της ως lifestyle city break ή στην αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου; 

Εκτός από το συνεδριακό τουρισμό στον οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως, το παραλιακό μέτωπο λόγω των επενδύσεων που γίνονται θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στην τόνωση της ζήτησης προσφέροντας ένα εναλλακτικό και διαφοροποιημένο προϊόν από το Ακρόπολη- Πλάκα. Η επένδυση στο Ελληνικό θα συμπαρασύρει και άλλες στο μέλλον, γεγονός που θα προσελκύσει πιο high value τουρίστες. Αυτό θα έχει συνολικά θετικό αντίκτυπο σε όλη την Αθήνα.

Ποιες αγορές βλέπετε να κινούν τη ζήτηση περισσότερο; Υπάρχει όντως στροφή από ΗΠΑ, Ισραήλ ή Μέση Ανατολή, και πώς προσαρμόζετε την προσφορά των ξενοδοχείων σας σε αυτές τις διαφορετικές κουλτούρες ταξιδιωτών; 

Λόγω των γνωστών γεγονότων υπάρχει μία μικρή πτώση ζήτησης από αυτές τις αγορές. Αλλά δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να συζητάμε αυτή τη στιγμή για αρνητική στροφή. Το 2026 θα είναι πιο ενδεικτικό για το αν η οικονομική πολιτική του προέδρου Τραμπ και οι πληγές του πολέμου στο Ισραήλ θα μειώσουν ουσιαστικά τη ζήτηση.  

Από την πλευρά μας, έχοντας και την υποστήριξη μίας μεγάλης διεθνούς αλυσίδας ξενοδοχείων μπορούμε να ανταποκριθούμε άμεσα στις ανάγκες όλων των επισκεπτών, προσφέροντάς τους τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες.  

Το Airbnb θεωρείτε πως λειτουργεί ως αθέμιτος ανταγωνισμός για τα ξενοδοχεία ή μήπως ωθεί τον κλάδο σε ένα απαραίτητο rebranding και διαφοροποίηση προϊόντος; 

Κάθε ανταγωνισμός είναι καλοδεχούμενος όταν υπάρχει level playing field. Μόνο υπό αυτή την προϋπόθεση γίνεσαι καλύτερος και βελτιώνεις το προϊόν σου προς τον πελάτη. Εάν δεν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για όλους, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή, τότε οδηγούμαστε σε αθέμιτο ανταγωνισμό και αυτό δημιουργεί προβλήματα και τιμωρεί τους υγιείς επαγγελματίες. Παρόλα αυτά η διαρκής αναβάθμιση του ξενοδοχειακού προϊόντος και γενικότερα του τουρισμού είναι θεμιτή και καλοδεχούμενη ανεξάρτητα από την άνοδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης.  

Η συνεργασία σας με τον διεθνή όμιλο IHG είναι μακροχρόνια και σταθερή. Ποια είναι τα πρακτικά οφέλη που αποκομίζετε;  

Η συνεργασία μας με τον διεθνή όμιλο IHG είναι πολύχρονη και αποδοτική. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα όταν ανήκει ένα ξενοδοχείο σε μία διεθνώς αναγνωρισμένη αλυσίδα. Το βασικότερο όλων είναι η αναγνωρισιμότητα από τους πελάτες. Ο διεθνής όμιλος της IHG απαριθμεί περισσότερα από 6600 ξενοδοχεία σε όλο τον κόσμο. Οι πελάτες μπορούν να αξιοποιήσουν σε κάθε ένα από αυτά, τα οφέλη του loyalty IHG One Rewards program, ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουν ότι οι προδιαγραφές στη διαμονή τους θα είναι παρόμοιες, χωρίς ανεπιθύμητες εκπλήξεις.

Το Ηoliday Suites Arnis Street

Υπάρχουν σκέψεις για επέκταση εκτός Αττικής; Εξετάζετε αγορές ή συνεργασίες που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την παρουσία του ομίλου σε άλλες περιοχές της χώρας; 

Η εστίαση του ομίλου στις επενδύσεις αφορά περισσότερο στην Αττική διότι έτσι δημιουργούνται οικονομίες κλίμακος. Από την άλλη όμως, πάντα αναζητούμε ευκαιρίες και εκτός Αθηνών, εφόσον αυτές ανταποκρίνονται στο μοντέλο λειτουργίας μας.  

Σημαντικό κομμάτι της φιλοξενίας αποτελεί η προσβασιμότητα. Εσείς, ποιες πρακτικές κινητικής και αισθητηριακής προσβασιμότητας έχετε υιοθετήσει στα ξενοδοχεία σας με στόχο τη συμπερίληψη;  

Έχοντας πάντα ως γνώμονα την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση όλων των πελατών μας, φροντίζουμε διαρκώς να βελτιωνόμαστε και στο κομμάτι της προσβασιμότητας. Οι δύο πιο πρόσφατες συνεργασίες μας είναι με την εταιρεία Evelity, η οποία προσφέρει μία εφαρμογή που απευθύνεται σε άτομα με προβλήματα όρασης και η οποία καθοδηγεί τους πελάτες με λεπτομέρειες στους χώρους του ξενοδοχείου και η εταιρεία Evenly για άτομα με προβλήματα ακοής. Είναι μία εφαρμογή που σε πραγματικό χρόνο προσφέρει υπηρεσίες μετάφρασης με οπτικό τρόπο.  

Η βιωσιμότητα έχει πλέον επιχειρηματική αξία. Πώς εφαρμόζεται στην πράξη στα δικά σας ξενοδοχεία, από ενεργειακή εξοικονόμηση έως την καθημερινή λειτουργία και την εκπαίδευση προσωπικού; 

Η βιωσιμότητα δεν είναι για εμάς απλώς μία τάση αλλά φιλοσοφία ζωής. Ως μέλη της IHG ακολουθούμε πιστά το πρόγραμμα IHG Green Engage το οποίο μας καθοδηγεί με σαφείς δείκτες και πρακτικές για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, του νερού και των απορριμμάτων.  

Η εξοικονόμηση ενέργειας στα ξενοδοχεία μας επιτυγχάνεται με την αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων, καινοτόμων εφαρμογών σε ποικίλους τομείς λειτουργίας του ξενοδοχείου. Οι δύο βασικότερες κατευθυντήριες γραμμές μας είναι η αποτροπή σπατάλης ενέργειας και η χρήση οικονομικών μορφών ενέργειας.  

Όσον αφορά στην αποτροπή σπατάλης χρησιμοποιούνται τα συστήματα BMS από όπου ελέγχεται ο κλιματισμός, ο αερισμός αιθουσών, ο εξωτερικός φωτισμός κτλ, το Access Control από όπου ελέγχεται ο κλιματισμός και ο φωτισμός των δωματίων, το Σύστημα ανάκτησης ενέργειας, οι Μειωτήρες κατανάλωσης νερού, ο Έλεγχος λειτουργίας ηλεκτρικών κινητήρων. 

Αντίστοιχα στη χρήση οικονομικών μορφών ενέργειας υπάρχει παραγωγή θερμικής ενέργειας από Υβριδικό σύστημα με αντλίες θερμότητας, όπου υπήρξαμε πρωτοπόροι ήδη από το 2010, καθώς και χρήση λαμπτήρων τεχνολογίας Led. 

Παράλληλα επενδύουμε διαρκώς στο ανθρώπινο δυναμικό μας καθώς όλοι οι εργαζόμενοι μας συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα βιωσιμότητας της IHG.  

Το Crowne Plaza Athens City Centre είναι ένα ξενοδοχείο με ιστορία. Πώς διατηρείτε τη συνέχεια ενός ιστορικού ονόματος, προσαρμόζοντας ταυτόχρονα το προϊόν στις ανάγκες του σύγχρονου ταξιδιώτη; 

Η οικογένειά μας ξεκίνησε να ασχολείται με τον τουρισμό από τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Οι αρχές και οι αξίες που μας μετέδωσαν οι γονείς μας παραμένουν αναλλοίωτες.  Όλα αυτά τα χρόνια η ποιότητα των υπηρεσιών παραμένει σταθερά υψηλή. Δίνουμε σημασία στη λεπτομέρεια, ακούμε τους πελάτες και τις ανάγκες τους, φροντίζουμε ώστε να εξοπλίζουμε τα ξενοδοχεία μας με σύγχρονες και καινοτόμες τεχνολογίες ενώ παράλληλα επενδύουμε στο προσωπικό μας.  

Ως Αντιπρόεδρος της ΕΞΑΑΑ, ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να ξεπεράσει η Αθήνα, ώστε να εδραιωθεί ως προορισμός υψηλής ποιότητας και όχι απλώς αυξανόμενης ποσότητας αφίξεων; 

Η Αθήνα είναι μία πόλη με πολύ μεγάλη ιστορία. Είναι ένα brand name γνωστό, αξιοσέβαστο και προσελκύει πάρα πολλούς τουρίστες από όλο τον κόσμο. Εκτός όμως από την φήμη της λόγω της αρχαιότητας είναι σημαντικό αν θέλει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις καλύτερες ευρωπαϊκές πόλεις, να τηρεί διαρκώς σε υψηλό επίπεδο κάποιες προδιαγραφές ποιότητας. Ταυτόχρονα θα πρέπει να βρίσκει τρόπους να εξελίσσεται διαρκώς. Η καθαριότητα, η έλλειψη πρασίνου και χώρων αναψυχής, τα πεζοδρόμια, το κυκλοφοριακό, η έλλειψη στάθμευσης, η άναρχη δόμηση, η αφισοκόλληση και η ρύπανση είναι μερικοί από τους τομείς στους οποίους χρειάζεται άμεση βελτίωση.