Στην Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντισμού, όταν ο διεθνής διάλογος περιστρέφεται γύρω από την αξία της αλληλεγγύης, στην Αθήνα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μια έρευνα που επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Ποιοι είναι σήμερα οι Έλληνες εθελοντές και τι τους κινητοποιεί; 

Η Humanity Greece και ο Όμιλος Μοτοδυναμική, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διοργάνωσαν μια ημερίδα που ξεχώρισε όχι μόνο για τα ευρήματα, αλλά και για τον τρόπο που έφερε κοντά τους ανθρώπους της δράσης με εκείνους που σχεδιάζουν πολιτικές και στρατηγικές.

Σε μια αίθουσα γεμάτη από ανθρώπους που αποτελούν «συλλέκτες στιγμών προσφοράς», παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μιας εκτεταμένης ποσοτικής και ποιοτικής καταγραφής, η οποία βασίστηκε σε 2.333 συμμετοχές. Μια πρωτοβουλία που έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό, καθώς μέχρι σήμερα η Ελλάδα δεν διέθετε μια ολοκληρωμένη μελέτη που να χαρτογραφεί το προφίλ, τα κίνητρα και τα εμπόδια της εθελοντικής συμμετοχής.

Τι δείχνουν τα δεδομένα

Η έρευνα, που παρουσιάστηκε από τον καθηγητή και επιστημονικά υπεύθυνο Ανδρέα Ευαγγελάτο, αποτύπωσε μια εικόνα αρκετά πιο αισιόδοξη απ’ ό,τι θα ανέμενε κανείς σε μια χώρα που δοκιμάστηκε οικονομικά και κοινωνικά την τελευταία δεκαετία. Το 40,5% των πολιτών δήλωσε ότι υπήρξε ενεργός εθελοντής τον τελευταίο χρόνο, ενώ συνολικά το 66,3% έχει συμμετάσχει κάποια στιγμή της ζωής του σε δράσεις προσφοράς.

Η συμμετοχή εμφανίζεται ισχυρότερη στις γυναίκες, ενώ η ηλικιακή κατανομή αποδεικνύει ότι ο εθελοντισμός διατρέχει όλες τις γενιές. Μικρή υποχώρηση εμφανίζεται στην ομάδα 30-39 ετών, κάτι που αποδίδεται κυρίως σε επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις. Αξιοσημείωτο είναι το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των εθελοντών: 62,3% δηλώνουν απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης ή κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων.

Από την έρευνα αναδεικνύονται τέσσερις διακριτές ομάδες: οι σταθερά ενεργοί εθελοντές, όσοι υπήρξαν ενεργοί στο παρελθόν, οι νεοεισερχόμενοι εθελοντές και όσοι δεν έχουν ακόμα ενεργοποιηθεί. Οι δημοφιλέστεροι τομείς δράσης αφορούν την κοινωνική αλληλεγγύη, την προστασία περιβάλλοντος και ζώων, την υγεία, την εκπαίδευση, τη δασοπροστασία και τον πολιτισμό.

Τα κίνητρα; Βαθιά ανθρώπινα: αλληλεγγύη, ανάγκη για προσφορά, συμπόνια, αλλά και η προσωπική ενδυνάμωση που βιώνουν όσοι συμμετέχουν. Τα εμπόδια, από την άλλη, είναι εξίσου αποκαλυπτικά: έλλειψη χρόνου, οικονομική δυσκολία, ανεπαρκής ενημέρωση και – ίσως το σημαντικότερο – απουσία καλά οργανωμένων δομών.

Όταν η έρευνα συναντά την εμπειρία του πεδίου

Η ημερίδα δεν περιορίστηκε στα στατιστικά. Το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης έδωσε τον λόγο στους ανθρώπους που γνωρίζουν την προσφορά από πρώτο χέρι. Η δημοσιογράφος Τίνα Μιχαηλίδου συντόνισε μια συζήτηση με τέσσερις εθελοντές από διαφορετικούς τομείς, αλλά με κοινό παρονομαστή το βίωμα της δράσης.

Η κ. Λίτσα Ρητά μίλησε για τις μέρες που ακολούθησαν την κακοκαιρία Daniel, όταν η ανθρωπιστική βοήθεια στη Μεταμόρφωση Παλαμά Καρδίτσας έπρεπε να οργανωθεί σε χρόνο μηδέν. Ο κ. Δημήτρης Δαρδαμάνης, γενικός χειρουργός, περιέγραψε τη σημασία της συνεχούς παρουσίας σε στιγμές κρίσης, ενώ η κ. Ιωάννα Γαλαίου μετέφερε εικόνες από τη φιλοζωική δράση και τον αγώνα για τα ζώα που εγκαταλείπονται ή κακοποιούνται. Από την πλευρά του, ο πυρονόμος Σεραφείμ Τσιουγκρής, εθελοντής από το 1999 και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Εθελοντών Πυροσβεστικού Σώματος, μίλησε για τη φωτιά ως «πραγματικότητα που δεν συγχωρεί λάθη» και τη σημασία της εκπαίδευσης και του συντονισμού.

Οι ιστορίες τους έβαλαν ανθρώπινο πρόσωπο στα δεδομένα της έρευνας, αποκαλύπτοντας πώς η προσφορά γεννιέται συχνά μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες. Φώτισαν επίσης τα ψυχολογικά βάρη, τις στιγμές αμφιβολίας, αλλά και αυτό το «κάτι» που τους κρατά στο πεδίο ακόμη και όταν η κούραση υπερισχύει.

Η επιχειρηματική διάσταση και η ανάγκη για καλύτερες δομές

Στο επιχειρηματικό κομμάτι της συζήτησης, η Μάιρα Πασσιά, Διευθύντρια Βιωσιμότητας και Εταιρικής Επικοινωνίας του Ομίλου Μοτοδυναμική, τόνισε τη σημασία της σύμπραξης επιχειρήσεων και επιστημονικών φορέων. Όπως είπε, έρευνες τέτοιου τύπου μπορούν να οδηγήσουν σε πιο ώριμες και στοχευμένες στρατηγικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, προσφέροντας στοιχεία και τεκμηρίωση αντί για αποσπασματικές πρωτοβουλίες. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Στον Όμιλο Μοτοδυναμική πιστεύουμε ότι τέτοιου είδους στρατηγικές έρευνες μπορούν να αποτελέσουν σημείο αναφοράς και να ωθήσουν ακόμη περισσότερες εταιρείες να αναβαθμίσουν τον τρόπο που προσεγγίζουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Η γνώση είναι εργαλείο και όταν συνοδεύεται από στοιχεία και τεκμηρίωση, μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε με ουσία και ευθύνη. Θέλω προσωπικά να ευχαριστήσω τη Γεωργία Παράσχου καθώς είναι σπουδαίο που υπάρχουν νέοι άνθρωποι σαν κι εκείνη, που με το όραμά τους κινητοποιούν και εμπνέουν ολόκληρη την κοινωνία».

Από την πλευρά της, η ιδρύτρια και πρόεδρος της Humanity Greece, Γεωργία Παράσχου, στάθηκε στην ανάγκη για οργανωμένες δομές που θα επιτρέψουν στους πολίτες να συμμετέχουν ουσιαστικά. «Η κοινωνία δεν αλλάζει από απόσταση», είπε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι τα ευρήματα της έρευνας δεν είναι απλώς διαπιστώσεις αλλά εργαλείο επανασχεδιασμού των δράσεων της οργάνωσης.

Τη σημασία της κοινωνικής προσφοράς ως θεσμικού στοιχείου υπογράμμισε και ο Αντιπρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Λεωνίδας Δουκάκης λέγοντας: «Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών η κουλτούρα της προσφοράς είναι βαθιά ριζωμένη. Οι φοιτητές μας αποδεικνύουν καθημερινά ότι οι νέοι άνθρωποι είναι έτοιμοι να διαθέσουν την ενέργεια και τον χρόνο τους σε δράσεις που έχουν πραγματικό κοινωνικό αποτύπωμα. Για εμάς, αποτελεί δέσμευση να ενθαρρύνουμε τους φοιτητές μας να ζουν ουσιαστικά τον εθελοντισμό, να συμμετέχουν, να συνδιαμορφώνουν και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες που αφήνουν ουσιαστικό αποτύπωμα στην κοινωνία». 

Μια αφετηρία για όσα πρέπει να ακολουθήσουν

Η ημερίδα αποτέλεσε μια γόνιμη συνάντηση ανθρώπων, φορέων, οργανώσεων και θεσμικών εκπροσώπων. Εθελοντές του πεδίου βρέθηκαν δίπλα σε όσους διαμορφώνουν πολιτικές, ανοίγοντας έναν διάλογο που φαίνεται πως έλειπε εδώ και χρόνια. Ερωτήματα και σχόλια κατατέθηκαν στους επιστημονικούς υπεύθυνους, Ανδρέα Ευαγγελάτο και Σπύρο Σαπουνά, αναδεικνύοντας την ανάγκη για μια επόμενη μέρα με καλύτερο συντονισμό, ισχυρότερες δομές και θεσμική αναγνώριση της εθελοντικής δράσης.

Σε μια εποχή όπου η κοινωνική συνοχή δοκιμάζεται από φυσικές καταστροφές, οικονομικές πιέσεις και νέες μορφές ευαλωτότητας, η χαρτογράφηση που παρουσιάστηκε έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η διάθεση των ανθρώπων να προσφέρουν δεν έχει χαθεί. Χρειάζεται όμως σωστή κατεύθυνση, οργάνωση και ενθάρρυνση.

Με τη δημόσια παρουσίαση της έρευνας, η Humanity Greece, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ο Όμιλος Μοτοδυναμική άνοιξαν ένα παράθυρο κατανόησης στην πραγματική, αθόρυβη αλλά καθοριστική δύναμη των εθελοντών. Μπορείτε να διαβάσετε μια αναλυτική καταγραφή των αποτελεσμάτων, στη σελίδα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών