Του Γιάννη Κωνσταντινίδη*
Η απάντηση βρίσκεται σε δύο συνθήκες, η συνύπαρξη των οποίων αποτελεί μια σίγουρη συνταγή κατάρρευσης των αρχών της δημοκρατίας. Η πρώτη συνθήκη αφορά στην απώλεια της πολιτικής εμπιστοσύνης, δηλαδή της πίστης των πολιτών έναντι των θεσμών. Η πολιτική εμπιστοσύνη πλήττεται σε περιόδους ανεπαρκούς διαχείρισης εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας οικονομικών προβλημάτων ή σε περιόδους αποκάλυψης σκανδάλων που επιβεβαιώνουν τη διάσταση μεταξύ του συλλογικού συμφέροντος, από τη μία, και των συμφερόντων των ελίτ, από την άλλη. Η ανάρμοστη συμπεριφορά των πολιτικών ελίτ καλλιεργεί το έδαφος για την επιβολή του λαϊκισμού. Όμως είναι η δεύτερη συνθήκη που πυροδοτεί τη βία. Πρόκειται για τη σταδιακή αποδοχή από τους λαϊκιστές αντιπάλους των ελίτ των μη συμβατικών μορφών πολιτικής έκφρασης, όπως για παράδειγμα η φθορά περιουσίας ή η στέρηση ελευθερίας εισόδου ή εξόδου από δημόσιους χώρους ή ακόμα και οι προπηλακισμοί, ως ισότιμων με την επιλογή ψήφου μεθόδων αντίδρασης έναντι των αποτυχημένων ή ιδιοτελών ελίτ.
Τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης της δημοκρατίας δεν τον δημιουργεί τελικά η βία. Τον δημιουργεί η μακρά έκθεση των πολιτών στο πολιτικό ψέμα και η συνεπαγόμενη απώλεια της πολιτικής εμπιστοσύνης. Και τον εντείνει η υποδαύλιση του πάθους έναντι των πολιτικών αντιπάλων και η κανονικοποίηση μη συμβατικών μορφών συμμετοχής. Η απίσχναση της πολιτικής εμπιστοσύνης ανοίγει τον δρόμο σε συστήματα διακυβέρνησης στη βάση της πυγμής. Ας μην παίζουμε εύκολα μαζί της.
*Ο κ. Γιάννης Κωνσταντινίδης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και διευθυντής του Ινστιτούτου του Ποταμιού «Π τετράγωνο – Πρόοδος στην Πράξη»