Με την κατάσταση σε ορισμένες πόλεις του Καζακστάν να παραμένει έκρυθμη ο πρώην υπουργός Ανδρέας Ανδριανόπουλος μιλά στο Liberal και επισημαίνει ότι Δύση, Ρωσία, αλλά και η Κίνα δεν επιθυμούν να προκληθεί αναστάτωση, καταγράφοντας και την αύξηση που σημειώθηκε τις ημέρες αυτές στο Ουράνιο. Παράλληλα, διευκρινίζει ότι δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο πίσω από το προφανές, την αντίδραση στις αυξήσεις της τιμής του αερίου, να υπάρχει μια οργανωμένη κίνηση από ακραίους μουσουλμάνους εκφράζοντας ανησυχία για ένα ντομινο εξελίξεων στον Καύκασο.
Σύμφωνα με τον κ. Ανδριανόπουλο η γεωπολιτική σημασία του Καζακστάν κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι, όπως και το γεγονός πως είναι μια χώρα που διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα ουρανίου παγκοσμίως, ενώ παράγει 1.600.000 βαρέλια πετρελαίου ημερησίως. Διαθέτει αέριο και χρυσό επίσης. Εύκολα μπορεί κάποιος να θεωρήσει πως αποτελεί μήλον της Έριδος, εν τούτοις τόσο η Δύση και ειδικά οι ΗΠΑ, όσο και η Ρωσία έχουν πολύ καλές σχέσεις με την κυβέρνηση, ενώ και η Κίνα δεν έχει όφελος από μια αναστάτωση όπως αυτή που καταγράφεται στη χώρα.
Με βάση τα δεδομένα που υπάρχουν ουδείς ωφελείται, ενώ και η Τουρκία δεν διαθέτει ερείσματα, αν και παρακολουθεί τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα ακόμη και η αύξηση της τιμής ουρανίου που σημειώθηκε αυτές τις ημέρες είναι ενδεικτική του ότι δεν επιθυμεί κανείς αναταραχές.
Στο πλαίσιο αυτο ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος εκτιμά ως πιο πιθανό το σενάριο μια προσπάθειας εκμετάλλευσης της οικονομικής αναταραχής που έφερε η αύξηση του αερίου, σε συνδυασμο με την γενικότερη οικονομική κατάσταση τμήματος του πληθυσμού απο ακραία μουσουλμανικά στοιχεία. Παραπέμπει δε στον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν άνδρες των αρχών τους οποίους αποκεφάλισαν.
Σημειώνει μάλιστα πως το μουσουλμανικό στοιχείο στο Καζακστάν και την ευρύτερη περιοχή είναι ισχυρό και οι παραφυάδες του ισλαμικού κράτους δεν θα δυσκολευόταν να αποκτήσουν εστίες.
Συνέντευξη στον Τάσο Ευαγγελίου
- Εκτιμάτε πως η «εξέγερση» στο Καζακστάν οφείλεται σε οικονομικά και κοινωνικά αίτια ή είναι η αφορμή;
Το προφανές έναυσμα ήταν τα οικονομικά. Και όχι μόνο το ζήτημα της αύξησης της τιμής του αερίου για την κίνηση των οχημάτων, αλλά γενικότερα η οικονομική δυσπραγία η οποία επεκτείνεται και στην έλλειψη προιόντων και κυρίως στην έλλειψη βασικών ειδών διατροφής, όπως τα κρέατα. Το Καζακστάν για να έχει συνάλλαγμα εξάγει το μεγαλύτερο μέρος της κτηνοτροφίας του και τώρα αναγκάστηκαν να περιορίσουν τις εξαγωγές για να έχουν απόθεμα. Αυτά σε συνδυασμό με την κατάργηση των επενδύσεων στα καύσιμα, κυρίως στο αέριο, με το οποίο σημειωτέον κινούνται τα περισσότερα οχήματα στη χώρα και ήταν σε πολύ χαμηλή τιμή και τώρα διπλασιάστηκε, πυροδότησε αντιδράσεις.
Αυτό εκτιμώ πως είναι το επιφανειακό. Δεν πιστεύω πως δεν υπάρχει κάτι άλλο από πίσω. Και θα σας πως για ποιο λόγο. Οι ταραχές ξέσπασαν σε μια πόλη που βρίσκεται στο άκρα βορειοδυτικό κομμάτι της χώρας, στο Ζεοζάν. Αμέσως μετά την επόμενη μέρα ξέσπασαν ταραχές στο Αλμάτι, που βρίσκεται πανω από 1.500 χιλιόμετρα μακριά. Την τρίτη ημέρα στην Αστάνα, την πρωτεύουσα που έχει ονομαστεί πλέον Νουρ-Σουλτάν, που βρίσκεται 1.000 χιλιόμετρα προς την άλλη πλευρά από το Αλμάτι. Είναι πολύ δύσκολο να έγινε όλο αυτό ξαφνικά, αυθόρμητα στα τέσσερα σημεία της χώρας.
Τι υπάρχει πίσω από αυτό είναι δύσκολο να το πεί κανείς, αλλά εκτιμώ πως πιθανότατα βρέθηκε η ευκαιρία, λόγω της λαϊκής δυσαρέσκειας με τις τιμές, από στοιχεία ακραίων ισλαμιστών να προκαλέσουν αυτές τις αντιδράσεις. Και το εκτιμώ αυτό διότι πολλές φορές και το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν έχουν δείξει πως μπορούν και ελέγχουν τους μουσουλμάνους και κρατούν τα ακραία στοιχεία υπό έλεγχο, αλλά ενδεχομένως αυτό τώρα στο Καζακστάν να ξέφυγε.
- Σε ό,τι αφορά τα όσα λέγονται για ξένο δάκτυλο με αναφορά στη Δύση;
Να είναι πίσω από αυτές τις εξελίξεις δυτικές χώρες δεν το θεωρώ πιθανό. Η Δύση και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ έχουν πολύ καλές σχέσεις με την κυβέρνηση του Καζακστάν και δεν βλέπω ποιο λόγο θα είχαν να προκαλέσουν μια τέτοια κατάσταση.
Οι περισσότερες εταιρείες που βρίσκονται στο Καζακστάν και ασχολούνται με τους υδρογονάνθρακες και το αέριο είναι δυτικές και ως εκ τούτου δύσκολα η Δύση θα έμπαινε σε αυτή τη διαδικασία…
Ναι γενικότερα οι δυτικές κυβερνήσεις δεν θα έμπαιναν σε αυτές τις διαδικασίες. Το Καζακστάν είναι από τους μεγαλύτερες παραγωγούς πετρελαίου, εξάγει περίπου 1.600.000 βαρέλια την ημέρα συν το αέριο, είναι και η μεγαλύτερη παραγωγός ουρανίου στον κόσμο. Στη δεύτερη θέση βρίσκονται κάποιες χώρες του Σαχέλ, της Βόρειας Αφρικής. Τώρα με βάση τα μέτρα περί πράσινης ανάπτυξης είναι φυσικό χώρες που αναζητούν πράσινη ενέργεια να στραφούν προς το ουράνιο και εκεί το Καζακστάν θα είναι μήλο της Έριδος. Δεν είναι δηλαδή μόνο το πετρέλαιο. Όλες οι εταιρείες που ασχολούνται με αυτά είναι δυτικές. Είναι η Total, η Exxon Mobil και άλλες.
Κοιτάξτε μέχρι τώρα το Καζακστάν εθεωρείτο από τα παραδείγματα σταθερότητας. Αυταρχική βέβαια, αλλά σταθερή. Δεν θα εξυπηρετούσε όμως κανέναν ένα τέτοιο είδος εξεγέρσεων τουλάχιστον ως προς τις δυτικές χώρες και όχι μόνο.
- Πάντως το ουράνιο καταγράφει αύξηση στην τιμή διαπραγμάτευσής του...
Είναι αναμενόμενο. Η τιμή αυξήθηκε λόγω των ταραχών στο Καζακστάν. Όπως σας είπα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου και είναι φυσικό όταν εκει συμβεί κάτι, όπως άλλωστε γίνεται σε ανάλογες περιπτώσεις, η αύξηση της τιμής οπως καταγράφηκε για το ουράνιο είναι δεδομένη. Το πρόβλημα είναι όμως γενικότερο. Το Καζακστάν πέραν του ουρανίου και του πετρελαίου έχει και χρυσό, έχει και άλλα προιόντα.
Κατά συνέπεια μπορεί να υπάρχει ένα μεγάλο παιχνίδι ανταγωνισμού μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, δεν θεωρώ όμως ότι κάποια πλευρά έχει όφελος από μια αποσταθεροποίηση της χώρας. Από την άλλη πλευρά η Ρωσία έχει λόγους να ανησυχεί. Το ένα τέταρτο του πληθυσμού του Καζακστάν είναι εθνικά Ρώσοι.
- Ακριβώς. Το Καζακστάν είναι μια χώρα που βρίσκεται σε αυτό που θα λέγαμε “μαλακό υπογάστριο” της Ρωσίας γεωπολιτικά, θα μπορούσε αυτό να παίζει κάποιο ρόλο στις εξελίξεις αυτές;
Κοιτάξτε υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες. Είναι σε έκταση ίση με τη δυτική Ευρώπη και οι Ρώσοι μένουν κυρίως στο βορειοδυτικό μέρος της χώρας που ακουμπά στη Ρωσία, όπου έχει μεταφερθεί και η πρωτεύουσα της χώρας που μετονομάστηκε σε Νουρ-Σουλτάν, προς τιμήν του πρώην πρόεδρου της χώρας. Και αυτό έγινε με στόχο η Ρωσία να έχει έλεγχο ακόμη και των μειονοτήτων της.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ρωσία έχει εκφράσει την άποψη, κατ επανάληψη, ότι θα προστατεύει τις εθνικές της μειονότητες όπου και αν βρίσκονται, ό,τι και αν συμβαίνει. Έχει λόγους η Ρωσία να ενδιαφέρεται. Άλλωστε στο Καζακστάν υπάρχει και το μεγαλύτερο “Κοσμοδρόμιο” της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (φεύγουν οι επανδρωμένοι πύραυλοι για διάφορες αποστολές στο διάστημα).
Στο πλαίσιο αυτό η Ρωσία έχει πολλούς λόγους να ενδιαφέρεται για την ηρεμία στη χώρα αυτή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το σύμφωνο ασφάλειας των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αποφάσισε και μάλιστα με ταχύτητα, να παρέμβει με την αποστολή και ρώσικων και λευκορώσικων στρατευμάτων που βρίσκονται ήδη εκεί.
- Κατ' επέκταση, αν οι δυτικές χώρες και η Ρωσία θέλουν ηρεμία και σταθερότητα στη χώρα αυτή, ποιος άλλος παράγοντας θα μπορούσε να παρέμβει και να πετύχει αυτές τις εξελίξεις;
Το Καζακστάν είναι μια κατά βάση μουσουλμανική χώρα. Και οι μουσουλμάνοι είναι σουνίτες. Υπενθυμίζω πως όταν είχε ξεσπάσει η κρίση με το μουσουλμανικό κράτος, ένας από τους λόγους που οδήγησε τη Ρωσία στην εμπλοκή της στη Συρία εναντίον του ισλαμικού κράτους, ήταν η αγωνία της αναφορικά με ενδεχόμενη επέκταση του Ισλαμικού Κράτους στα σύνορα της κεντρικής Ασίας, δηλαδή σε χώρες όπως το Καζακστάν το Ουζμπεκιστάν και το Ταγικιστάν.
Μια τέτοια επέκταση θα σήμαινε για τη Ρωσία ένα μέτωπο 3 έως 4 χιλιάδων χιλιομέτρων με χώρες που θα μπορούσαν να επηρεαστούν από το Ισλαμικό Κράτος. Έδωσε τη μάχη στη Συρία για να περιορίσει τυχόν επέκταση. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως στις χώρες για τις οποίες μιλάμε δεν τίθεται και θέμα ομάδων που ριζοσπαστικοποιούνται.
Με αυτά τα δεδομένα, επαναλάμβάνω, πως δεν αποκλείω να υπήρξε διείσδυση εντός των μουσουλμανικών κοινοτήτων με στόχο την μετατροπή μουσουλμάνων σε ακραίους και να δημιουργήσουν εξελίξεις και καταστάσεις. Δεν το ξέρω, αλλά δεν μπορώ να το αποκλείσω, τόσο λόγω των εξεγέρσεων από πόλη σε πόλη όσο και εξ αιτίας των πράξεων που ακούγονται πως λαμβάνουν χώρα. Και μιλάω για τις πληροφορίες που μεταδίδονται αναφορικά με αποκεφαλισμούς ανδρών των ομάδων ασφαλείας της χώρας που θυμίζουν ακραίους ισλαμιστές.
Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι αυτό συμβαίνει. Το θεωρώ ομως πιθανότερο από το να έχει εμπλακεί η Δύση που δεν θα είχε και κάποιο όφελος. Μια ανώμαλη κατάσταση στο Καζακστάν θα παρασύρει και το Κιργιστάν. Αμέσως μετά υπάρχει το Ουζμπεκαστάν, μεγαλύτερο σε πληθυσμό, με το νότιο μέρος του στα σύνορα με Αφγανιστάν να παρατηρούνται φαινόμενα δράσεις ακραίων ισλαμιστών.
Στο πλαίσιο αυτό ένα ντομινο εξελίξεων σε χώρες όπως το Κιργιστάν, το Τουρκμενιστάν το Ουζμπεκιστάν θα υπάρξουν επιτώσεις που δεν θέλει η Δύση, αλλά ούτε και η Ρωσία.
- Ο ρόλος της Τουρκίας;
Δεν βλέπων να φτάνουν οι δυνατότητες της Τουρκίας ώστε να καταφέρει να δημιουργήσει θέματα στο Καζακστάν. Σίγουρα παρακολουθεί τις εξελίξεις, εκτιμώ όμως πως δύσκολα θα έχει δημιουργήσει προγεφυρώματα και εστίες τέτοιες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανάφλεξη.
- Η περίπτωση της Κίνας;
Και η Κίνα ανησυχεί. Συνορεύει με το Καζακστάν μέσω της μουσουλμανικής επαρχία Σιντζιανγκ όπου έχει προβλήματα με τους ντόπιους Ουιγούρους, αρκετά σοβαρά ζητήματα. Έχει ένα τμήμα που θα ήθελαν να δημιουργήσουν μια αντίδραση και να φτιαχτεί ένα Τουρκεστάν όπως στο παρελθόν.
Η Κίνα θέλει πάση θυσία να είναι σταθερό το Καζακστάν. Μια αναστάτωση σε αυτή τη χώρα, πολύ εύκολα θα έλεγα, θα μπορούσε να “ξεχειλίσει” προς την πλευρά της επαρχίας Σιντζιάνγκ και κατ επέκταση στην πλευρά της Κίνας.
* Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι πρώην υπουργός.