Μπορεί να αλλάξει μυαλά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε θέματα οικονομικής πολιτικής, την ώρα που η ακρίβεια θυμίζει χώρα υπό κατάρρευση; Αρκεί να εγκαταλείψει το δόγμα «ανάπτυξη με κάθε κόστος» και πόσο πιθανό είναι ο νέος τσάρος της τουρκικής οικονομίας να γυρίσει… το καράβι πριν αυτό πέσει στα βράχια;
Η απόφαση του Ερντογάν να τοποθετήσει στη θέση του υπουργού Οικονομικών έναν γνώριμο και αγαπημένο των αγορών, τον Μεχμέτ Σίμσεκ, έχει αναθερμάνει τις ελπίδες για την εφαρμογή πιο συμβατικών πολιτικών, όπως για παράδειγμα η αύξηση των επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
Είναι ενδεικτικό ότι τα 5ετή CDS που αντανακλούν τον κίνδυνο της χώρας υποχώρησαν κατά 150 μονάδες βάσης σε δύο εβδομάδες, ενώ το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης πανηγύρισε με κέρδη 20% σε τρεις εβδομάδες.
Η αποστολή όμως του Σίμσεκ δεν είναι σε καμία περίπτωση εύκολη γιατί οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία είναι πρωτοφανείς. Η ακρίβεια καταστρέφει τα εισοδήματα. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή υποχώρησε στο 39,6% τον Μάιο (λόγω της βάσης σύγκρισης των τιμών με τις ήδη απίστευτα υψηλές τιμές πέρσι), αλλά ο δομικός πληθωρισμός έτρεξε με 4,25% σε ένα μήνα και με 46,6% σε επίπεδο έτους.
Την ίδια ώρα, τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν εξαϋλωθεί (τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα είναι αρνητικά), οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές έχουν εγκαταλείψει την Τουρκία σε κύματα και η εγχώρια ζήτηση δεν θα μπορεί για πάντα να δίνει ώθηση στην ανάπτυξη.
Επίσης, η πικρή αλήθεια για τον «σουλτάνο» είναι ότι οι αγορές δεν του έχουν καθόλου εμπιστοσύνη ότι θα εφαρμόσει τις πολιτικές που χρειάζονται, ανεξάρτητα από το τι υπόσχεται. Για να τον πιστέψουν, οι αγορές ζητούν τα ακόλουθα: Αλλαγή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζα της Τουρκίας (CBRT), άμεσες και μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων, άρση των εκτεταμένων περιορισμών που έχει επιβάλλει η κεντρική τράπεζα στην αγορά συναλλάγματος, άρση των τραπεζικών περιορισμών, ανοικοδόμηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων και φυσικά σταδιακή κατάργηση του μηχανισμού προστασίας των καταθέσεων σε λίρες.
Με άλλα λόγια, οι αγορές περιμένουν από τον Ερντογάν να εφαρμόσει τις πολιτικές που ήλπιζαν ότι θα εφάρμοζε ο συνασπισμός του Κιλιτσντάρογλου, αν κέρδιζε τις εκλογές.
Υπάρχει και κάτι ακόμη. Και μόνο η αναγκαία, σύμφωνα με τους αναλυτές, αύξηση των επιτοκίων από την CBRT τουλάχιστον στο 30%, από 8,5% σήμερα, θα αποτελούσε μεγάλο πλήγμα για τον εγωισμό του Ερντογάν. Μην ξεχνάμε ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει «σατανικά» και «πηγή όλων των κακών» τα υψηλά επιτόκια και στην ουσία έχει κηρύξει – όχι μία, ούτε δύο, αλλά αρκετές φορές - πόλεμο στις αγορές.
Οι περισσότεροι αναλυτές τηρούν στάση αναμονής, εκτιμώντας ότι η επιλογή του Σίμσεκ θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να αποτελέσει πραγματικά την αφετηρία μιας νέας εποχής για την οικονομία της Τουρκίας. Κάποιοι δηλώνουν έκπληκτοι και εντυπωσιασμένοι από αρκετά πρόσωπα που επέλεξε ο Ερντογάν, ωστόσο κάποιοι άλλοι εκφράζουν την ανησυχία ότι οι προσδοκίες για στροφή 180 μοιρών στην οικονομική πολιτική πολύ γρήγορα θα πέσουν στο κενό, διότι κανείς δεν γνωρίζει ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις του Τούρκου προέδρου.
Η τουρκική λίρα, πάντως, συνεχίζει να κατρακυλάει ανεξέλεγκτη, στην κατηφόρα της υποτίμησης, γράφοντας αλλεπάλληλα ιστορικά χαμηλά, παρά την παρουσία του Σίμσεκ. Η εξήγηση που δίνεται από τους ειδικούς είναι ότι οι τουρκικές αρχές αφήνουν ελεύθερη τη λίρα και δεν «καίνε» πλέον τα δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που χρειάστηκαν για να σταματήσει η διολίσθησή της τον προηγούμενο καιρό. Η τουρκική λίρα έχει χάσει 9% στο διάστημα από τον πρώτο γύρο των εκλογών έως σήμερα και περίπου 80% την τελευταία πενταετία.
Η αρχική αισιοδοξία για στροφή προς πιο ορθόδοξες πολιτικές, στο άκουσμα του Σίμσεκ, έχει μετατραπεί σε διστακτικότητα, ακριβώς γιατί ο Ερντογάν το έχει ξανακάνει. Έχει ξαναδώσει ελπίδες για αλλαγή κατεύθυνσης και κατέληξε να αλλάζει τους κεντρικούς τραπεζίτες… τα πουκάμισα μέχρι να βρεθεί ο κατάλληλος, ήτοι αυτός που υπακούει πιστά στις εντολές του.
Το επόμενο μεγάλο τεστ για τον Ερντογάν είναι σήμερα και κάθε μέρα στο εξής. Οι αγορές τον περιμένουν στη γωνία μετά τα όσα συνέβησαν την τελευταία πενταετία. Ακόμη όμως και αν δούμε την CBRT να αυξάνει τα επιτόκια, οι αγορές θα περιμένουν να διαπιστώσουν αν πρόκειται για μόνιμη αλλαγή πλεύσης ή μία επανάληψη της περιόδου που ανέλαβε ο Νάτσι Αμπάλ τα ηνία της κεντρικής τράπεζας τον Νοέμβριο του 2020 για να απολυθεί τον Μάρτιο του 2021. Από τη μία θεωρείται αδιανόητο να αποφασιστεί αύξηση στο 30% μέσα στους επόμενους μήνες, όμως αυτό είναι το σενάριο που αν επιβεβαιωθεί, οι αγορές θα πιστέψουν ότι θέλει να αλλάξει ρότα.
Εν κατακλείδι, τα επιτόκια δεν είναι το μοναδικό, ούτε το μεγαλύτερο πρόβλημα για την τουρκική οικονομία. Ούτε ο πληθωρισμός. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αναξιοπιστία του ίδιου του Ερντογάν…