Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Μπορεί οι Μάικ Πομπέο και Μεβλούτ Τσαβούσογλου να έκαναν χθες λόγο για εποικοδομητικές συζητήσεις με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών να τονίζει ότι οι απειλές και οι κυρώσεις δεν θα έχουν κανένα αποτέλεσμα, όμως στο στρατηγείο του Λευκού Οίκου ο Ντόναλντ καταστρώνει τα σχέδιά του, έχοντας στη διάθεσή του πλούσιο… οπλοστάσιο με κυρώσεις που μπορούν να φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Οι κυρώσεις της περασμένης Τετάρτης υποδεικνύουν πως όσο ο σουλτάνος συνεχίσει τη «διπλωματία των ομήρων», με κεντρικό πρόσωπο τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον που κατηγορείται για τρομοκρατία, ο Ντόναλντ Τραμπ θα σφίγγει τον κλοιό γύρω από Τούρκους αξιωματούχους, επιχειρήσεις και τράπεζες.
Η άνεση με την οποία προσπάθησε τουλάχιστον να αντιμετωπίσει τον Πομπέο ο Τσαβούσογλου είναι «δικαιολογημένη» από τη στιγμή που οι κυρώσεις κατά του υπουργού Δικαιοσύνης Αμπντουλαμίτ Γκιουλ και του υπουργού Εσωτερικών, Σουλεϊμάν Σοϊλού, δεν αναμένεται να έχουν σημαντικό μακρoοικονομικό αντίκτυπο για την Τουρκία. Αυτό που ήδη έχουν καταφέρει είναι να προκαλέσουν την έντονη αντίδραση των αγορών, με την τουρκική λίρα να φτάνει στο επίπεδο των 5,1146 λιρών ανά δολάριο που είναι ιστορικό χαμηλό.
Ο βασικός λόγος που το τουρκικό νόμισμα κατέρρευσε, χάνοντας άνω του 3% έναντι του δολαρίου σε λίγες (33% φέτος), είναι οι εκτιμήσεις των επενδυτών ότι ο Τραμπ θα κλιμακώσει τον «πόλεμο» των κυρώσεων, ενώ οι απειλές του Ερντογάν για αντίποινα μόνο κακό κάνουν στο ήδη τεταμένο κλίμα.
Το ερώτημα που απασχολεί τη διεθνή κοινή γνώμη και όχι μόνο τους επενδυτές, αφού η απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση δημιουργεί έντονο προβληματισμό, αφορά το πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει ο Αμερικανός πρόεδρος και ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις για την ήδη λαβωμένη τουρκική οικονομία.
Σύμφωνα με την Capital Economics, το χειρότερο σενάριο είναι να επιβάλλει ο Λευκός Οίκος κυρώσεις με τη μορφή οικονομικών περιορισμών εφάμιλλων αυτών που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας από τη Δύση το 2014. Δεδομένου του μεγάλου ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας και της εξάρτησης σε εξωτερικό δανεισμό, μία τέτοια εξέλιξη θα μείωνε δραστικά τις εισροές κεφαλαίων, θα ανάγκαζε τη λίρα σε νέα πρωτοφανή πτώση και θα οδηγούσε σε μεγάλη ύφεση.
Αυτό είναι το πιο ακραίο σενάριο αν και η περίπτωση της «ομηρίας» του Άντριου Μπράνσον δεν μπορεί να συγκριθεί με την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Όμως, ο Τραμπ είναι απρόβλεπτος και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μία συντονισμένη δράση μαζί με άλλους συμμάχους για να πάρει ο Ερντογάν ένα… καλό μάθημα.
Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να αγνοούμε ότι ΗΠΑ και Τουρκία είναι παραδοσιακοί σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ και δύσκολα θα βρει ο Αμερικανός πρόεδρος υποστηρικτές αν εκκινήσει διαδικασίες επιβολής γενικευμένων κυρώσεων, ακόμη και μέσα στην ίδια του την κυβέρνηση.
Πριν φτάσουμε, λοιπόν, σε ακραία κλιμάκωση της κόντρας Ερντογάν-Τραμπ, το επόμενο «χτύπημα» των ΗΠΑ, θα γίνει με τη μορφή κυρώσεων (πάγωμα λογαριασμών και απαγόρευση εισόδου στη χώρα) κατά άλλων Τούρκων αξιωματούχων και επιχειρήσεων που συνδέονται με την κυβέρνηση.
Ο Τραμπ θα μπορούσε, επίσης, να ασκήσει πιέσεις για να διακοπεί η χρηματοδότηση της Τουρκίας από διεθνείς οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η EBRD, έχοντας ως όπλο το σχετικό νομοσχέδιο που ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα η Γερουσία.
Ένας ακόμη στόχος για τον Αμερικανό πρόεδρο θα μπορούσε να είναι η κρατική τουρκική τράπεζα Halkbank, η οποία έχει καταδικαστεί στις ΗΠΑ με την κατηγορία ότι βοηθούσε το Ιράν να παρακάμψει τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί. Μάλιστα, φημολογείται ότι οι ΗΠΑ θα επιβάλλουν πρόστιμο αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Halkbank. Σε μία τέτοια περίπτωση ο αντίκτυπος θα ήταν σοβαρός για την τουρκική οικονομία. Εκτιμάται ότι θα δημιουργούσε προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών, θα δεχόταν επιπρόσθετες και ισχυρές πιέσεις η λίρα και θα επιδεινώνονταν σημαντικά οι πιστωτικές συνθήκες.
Για να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος των επόμενων κινήσεων του Τραμπ, η Capital Economics εξετάζει την περίπτωση του ρωσικού νομίσματος όταν το αμερικανικό Κογκρέσο ψήφισε για πρώτη φορά τον Νόμο Μαγκνίτσκι τον Ιούλιο του 2012, επιβάλλοντας κυρώσεις κατά Ρώσων αξιωματούχων.
Στους μήνες που ακολούθησαν τις κυρώσεις το ρούβλι υποχώρησε έναντι του δολαρίου περίπου κατά 8%, σε σύγκριση με αυτό που υποδεικνύει η ιστορική του σχέση με τις τιμές του πετρελαίου. Αυτό σημαίνει ότι η τουρκική λίρα έχει ακόμη πολύ δρόμο, αφού οι απώλειες μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων έχουν περιοριστεί σε περίπου 3%.
Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, CBRT, θα υποχρεωθεί να αυξήσει τα επιτόκια για να σώσει οτιδήποτε σώζεται και κυρίως να συγκρατήσει τον πληθωρισμό πριν αυτός εκτιναχθεί μέσα στον Αύγουστο. Όμως, πλέον, η τύχη της τουρκικής οικονομίας έχει ξεφύγει από τα χέρια του κεντρικού τραπεζίτη. Και μόνο η συνέχιση της διολίσθησης της τουρκικής λίρας και η επιδείνωση των πιστωτικών συνθηκών αρκούν για να κάνουν πραγματικότητα τους πιο οδυνηρούς εφιάλτες του Ερντογάν.
