Του James Pethokoukis*
Πριν από έναν χρόνο, κατά την προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές του 2020, ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε “Έχει έρθει εδώ και καιρό η ώρα να τερματίσουμε την εποχή του καπιταλισμού των μετόχων - την ιδέα ότι μια επιχείρηση έχει ευθύνη μόνο έναντι των μετόχων της. Αυτό απλώς δεν ισχύει, είναι κάτι το αστείο. Έχει ευθύνη έναντι των εργαζομένων της, της κοινότητάς της, της χώρας της”. Αυτή η άποψη είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι ο αμερικανικός καπιταλισμός είναι κατά κάποιον τρόπο χαλασμένος πέραν επισκευής ή βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο παρακμής.
Για να διορθώσω αυτή την εσφαλμένη άποψη, θα πρότεινα την ανάγνωση της ανάλυσης “Why shareholder capitalism benefits wider society” (Γιατί ο καπιταλισμός των μετόχων ωφελεί ευρύτερα την κοινωνία”) του καθηγητή χρηματοπιστωτικής Alex Edmans - ένα κείμενο που αποτελεί επίσης και επισκόπηση της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας. Ξεχωρίζω ιδιαίτερα το παρακάτω κομμάτι (αφαίρεσα τις παραπομπές, που μπορεί κανείς να βρει στο πρωτότυπο):
“Η διαμάχη για τις πολιτικές συνήθως ξεκινά από την υπόθεση μιας “πίτας σταθερού μεγέθους”: την υπόθεση ότι η αξία για τους μετόχους (shareholders) αποκτάται εις βάρος της αξίας των ευρύτερα ενδιαφερόμενων (stakeholder) και συνεπώς η πρώτη πρέπει να μειωθεί, αν θέλουμε να αυξηθεί η δεύτερη. Οι βελτιώσεις όμως στην αξία για τους μετόχους, συνήθως αυξάνουν (μακροπρόθεσμα) την αξία για τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως την ικανοποίηση των εργαζόμενων, τις επιδόσεις σε υλικά ζητήματα των ενδιαφερομένων, και τη διατύπωση και έγκριση από τους μετόχους προτάσεων βιωσιμότητας.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την αξία των ενδιαφερόμενων μερών δεν είναι ο καπιταλισμός των μετόχων, αλλά ο “καπιταλισμός των στελεχών”, όπου διοικητικά στελέχη χωρίς υποχρέωση λογοδοσίας συρρικνώνουν την πίτα τόσο για τους μετόχους, όσο και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Όταν οι διευθύνοντες σύμβουλοι θωρακίζονται έναντι της υποχρέωσης δημιουργίας αξίας για τους μετόχους, επιδιώκουν την ήσυχη ζωή, μειώνοντας αντί να αυξάνουν τις προσπάθειες που χρειάζονται για τον μετασχηματισμό της επιχείρησης ή την ανάληψη των ρίσκων που απαιτεί η καινοτομία.
Σε αντίθεση με τη νοοτροπία της “πίτας σταθερού μεγέθους” που υποθέτει ότι αν θυσιαστεί η αξία για τους μετόχους θα πάει μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στα ενδιαφερόμενα μέρη, αυτή η νωθρότητα συρρικνώνει την πίτα και για τους δυο - ένα καλό τέτοιο παράδειγμα είναι η αποτυχία της Kodak”.
Το λογικό σφάλμα της “πίτας σταθερού μεγέθους” επανέρχεται ξανά και ξανά στον διάλογο περί της ανισότητας, καθώς και στο σχετιζόμενο σφάλμα του σταθερού όγκου εργασίας (lump of labor). Υπάρχει κι ένα άλλο επιχείρημα που φαίνεται απλό, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό: Αν μια εταιρία και η διοίκησή της λογοδοτούν στους πάντες, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό να μη λογοδοτούν σε κανέναν. Σε κάθε περίπτωση, ο Edmans διατυπώνει μια συμβουλή πολιτικής:
“Αντί να στοχεύουμε να μειώσουμε τη λογοδοσία των στελεχών προς τους μετόχους, η ρύθμιση μπορεί να βοηθήσει με δύο τρόπους. Πρώτον, μπορεί να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις εστιάζουν στην πραγματική αξία για τους μετόχους και όχι σε βραχυπρόθεσμα κέρδη. Η πρόταση της μελέτης να εμποδίζονται οι διευθύνοντες σύμβουλοί να πωλούν τις μετοχές τους βραχυπρόθεσμα, και να αποθαρρύνεται η δημοσίευση στοιχείων κάθε τρίμηνο, είναι στην κατεύθυνση αυτή καλοδεχούμενες.
Δεύτερον, η ρύθμιση μπορεί να διορθώσει αποτυχίες των αγορών που μπορούν να προκαλέσουν την απόκλιση της αξίας για τους μετόχους από την αξία για τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως με την απαγόρευση ή τη φορολόγηση των αρνητικών εξωτερικοτήτων, την επιδότηση των θετικών εξωτερικοτήτων και την αντιμετώπιση της μονοπωλιακής ισχύος”.
Αν φτάσατε μέχρι εδώ, μάλλον αυτό το θέμα σας ενδιαφέρει. Για περισσότερα, μπορείτε να ανατρέξετε στην πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή (τόσο ηχητικά όσο και τη μετεγγραφή της) που είχα στο podcast με τον Sanjai Bhagat, καθηγητή χρηματοπιστωτικής στο University of Colorado Boulder, ο οποίος είναι ο συγγραφέας μαζί με τον R. Glenn Hubbard της πρόσφατης μελέτης του AEI Economic Perspectives με τίτλο “Should the modern corporation maximize shareholder value?” (Πρέπει η σύγχρονη επιχείρηση να μεγιστοποιεί την αξία για τους μετόχους;).
*Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Μαΐου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
