Του Jeffrey A. Tucker*
Λοιπόν, η Hillary Clinton τελικά τα κατάφερε.
Εν μέσω των πανηγυρισμών των υποστηρικτών της alt-right, αυτών των θυμωμένων αρχόντων του meme με τον πράσινο βάτραχο που εκτοξεύουν πολιτικώς μη ορθές προσβολές προς οποιονδήποτε βρίσκεται στ' αριστερά του, η υποψηφία των Δημοκρατιών τους έβαλε επιτέλους στο χάρτη. Συγκεκριμένα, κατηγόρησε τον Donald Trump ότι τους ενθαρρύνει και δίνει φωνή στη σκοτεινή και επικίνδυνη κοσμοθεωρία τους.
Ας αφήσουμε στην άκρη το ερώτημα του αν μιλάμε για μια επικείμενη κατάληψη της αμερικανικής πολιτικής κουλτούρας από φαιοχίτωνες, ή ίσως απλώς και μόνο για κάποιες χιλιάδες κατευθυνόμενους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ειδίκευση στο τρόλινγκ στο Twitter. Το βασικό ζήτημα εδώ είναι ότι πολλοί οπαδοί της alt-right υποστηρίζουν ότι τους συνδέει μια σχέση με τον ελευθεριακό φιλελευθερισμό, τουλάχιστον στις ιδεολογικές απαρχές τους μέχρι που άρχισαν να βγάζουν τον μανδύα του φιλελευθερισμού στη συνέχεια.
Ποιες είναι λοιπόν οι διαφορές μεταξύ της ιδεολογίας της alt-right και του φιλελευθερισμού;
1. Η κινητήρια δύναμη της Ιστορίας
Κάθε ιδεολογία έχει μια θεωρία της Ιστορίας, κάτι σαν ένα κινητήριο θέμα που προκαλεί τις επεισοδιακές μεταβάσεις από το ένα στάδιο στο άλλο. Μια τέτοια θεωρία μας βοηθά να βγάλουμε νόημα από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Το φιλελεύθερο θέμα της ιστορίας διατυπώθηκε όμορφα από τον Murray Rothbard:
“Η δική μου θεμελιώδης οπτική ως προς την ιστορία του ανθρώπου είναι να αναγνωρίζω κεντρική σημασία στη μεγάλη διαμάχη που αιωνίως διεξάγεται ανάμεσα στην Ελευθερία και την Εξουσία… Θεωρώ την ελευθερία του ανθρώπου όχι μόνο ως ένα σπουδαίο ηθικό αγαθό καθαυτή (ή, όπως και ο λόρδος Άκτον, ως το ύψιστο πολιτικό αγαθό), αλλά και ως την αναγκαία συνθήκη για την άνθηση όλων των υπολοίπων αγαθών που εκτιμά η ανθρωπότητα: την ηθική αρετή, τον πολιτισμό, τις τέχνες και τις επιστήμες, την οικονομική ελευθερία. Έτσι, μέσα από την ελευθερία πηγάζει η δόξα της πολιτισμένης ζωής”.
Αυτό είναι λοιπόν: ελευθερία εναντίον εξουσίας. Η ελευθερία απελευθερώνει την ενέργεια των ανθρώπων και δημιουργεί πολιτισμό. Οτιδήποτε παρεμβάλλεται στην πρόοδο της ελευθερίας εμποδίζει την πρόοδο της ανθρωπότητας. Το ένα διώχνει το άλλο. Ο πολιτικός (ή αντι-πολιτικός) σκοπός είναι ξεκάθαρος: να ελαχιστοποιήσουμε την εξουσία (που σημαίνει να μειώσουμε την άδικη βία) και να ενισχύσουμε την ελευθερία.
Ποια είναι η θεωρία της Ιστορίας για την alt-right; Το κίνημα αυτό κληρονομεί μια μακρά και θλιβερή παράδοση σκέψης από τον Friedrich Hegel μέχρι τον Thomas Carlyle, τον Oswald Spengler, τον Madison Grant, τον Othmar Spann, τον Giovanni Gentile, τον Carl Schmitt και τις ομιλίες του Trump. Αυτή η παράδοση βλέπει να συμβαίνει κάτι άλλο στην ιστορία: όχι η διαμάχη ελευθερίας και εξουσίας, αλλά κάτι σαν μια διαμάχη δεύτερου επιπέδου που αφορά τις απρόσωπες συλλογικότητες της φυλής, της κοινότητας, των σπουδαίων ανδρών και ούτω καθεξής.
Ενώ ο φιλελευθερισμός μιλά για την ατομική ελευθερία επιλογής, η θεωρία της alt-right εστιάζει την προσοχή της στην κίνηση των συλλογικοτήτων. Φαντάζεται ότι πέρα από τα φαινόμενα, όλοι μας έχουμε στη ρίζα της σκέψης μας κάποιο θεμελιωδέστερο ένστικτο της ταυτότητάς μας ως λαού, που είτε βγαίνει στην επιφάνεια μέσα από μια εντονότερη συνείδηση, είτε διαβρώνεται μέσα από μια διαδικασία εκρίζωσης και απόσχεσής μας από τα στοιχεία που μας ορίζουν. Η κριτική ότι η θεώρηση αυτή είναι ρατσιστική είναι συχνά ορθή, αλλά επιφανειακή. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει εδώ είναι η αποπροσωποποίηση της ίδιας της ιστορίας: η αρχή όλοι όλοι μας αγόμαστε και φερόμαστε από υπεράνθρωπες δυνάμεις πέραν του ελέγχου μας ως απλών ανθρώπων. Ο κανένας μας αποκτά σημασία μόνο όταν η μοναδικότητά μας εμβυθίζεται σε μια ομάδα. Αυτή ο ομάδα στη συνέχεια ανακηρύσσει έναν ηγέτη. Χρειάζεται κάτι το πανίσχυρο και το ισχυρά συμβολικό όπως ένας σπουδαίος ηγέτης, μια ενσάρκωση μιας από αυτές τις μεγάλης δυνάμεις, για να επηρεάσει ουσιαστικά την αφήγηση της Ιστορίας.
2. Αρμονία εναντίον σύγκρουσης
Ένα ζήτημα που σχετίζεται με το παραπάνω αφορά την ικανότητά μας να τα πάμε καλά με τους συνανθρώπους μας. Ο Frederic Bastiat υποστήριξε ότι η ελεύθερη κοινωνία χαρακτηρίζεται από την “αρμονία των συμφερόντων”. Προκειμένου να υπερβούμε τη φυσική κατάσταση, ανακαλύπτουμε σταδιακά την ικανότητά μας να βρίσκουμε αξία στις συναναστροφή μας με άλλους ανθρώπους. Ο καταμερισμός της εργασίας είναι το μεγάλο γεγονός της ανθρώπινης κοινότητας: η εργασία του καθενός μας γίνεται παραγωγικότερη όταν συνεργαζόμαστε με άλλους και αυτό ισχύει ακόμη και, ή μάλλον ιδιαίτερα, δεδομένης της άνισης κατανομής των ταλέντων, της ευφυίας και των δεξιοτήτων, και των διαφορών ως προς τη θρησκευτική πίστη, τη φυλή, τη γλώσσα και ούτω καθεξής.
Και αυτή η ανακάλυψη είναι πραγματικά υπέροχη. Ο φιλελεύθερος θαυμάζει τη συνεργασία που βλέπουμε σε ένα κατασκευαστικό έργο, σε ένα κτήριο γραφείων, ένα εστιατόριο, ένα εργοστάσιο, ένα εμπορικό κέντρο - για να μιλήσουμε για μια πόλη, μια χώρα ή έναν πλανήτη. Η αρμονία των συμφερόντων δεν σημαίνει ότι συνυπάρχουμε τέλεια, αλλά ότι έχουμε θεσμούς που ενθαρρύνουν την πρόοδο δίνοντας κίνητρα για ακόμη πιο συνεργατική συμπεριφορά. Όπως έλεγαν οι παλαιοί φιλελεύθεροι, πιστεύουμε ότι η “αδελφοσύνη των ανθρώπων” είναι εφικτή.
Στην σκέψη των οπαδών της alt-right, όλα αυτά φαίνονται γελοία. Εντάξει, το να ψωνίζουμε είναι θετικό. Αλλά αυτό που χαρακτηρίζει στην πραγματικότητα τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είναι μια σύγκρουση με ρίζες βαθιές. Οι φυλές βρίσκονται κρυφά σε πόλεμο, τόσο στο διανοητικό, όσο και στο γενετικό επίπεδο. Υπάρχει μια υφιστάμενη και αέναη σύγκρουση μεταξύ των φύλων. Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε διαφορετικές θρησκείες αναγκαστικά πολεμούν μεταξύ τους, και θα το κάνουν πάντα μέχρι μια πλευρά να νικήσει. Τα έθνη πολεμούν για έναν λόγο: η διαμάχη είναι πραγματική.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος είναι το στοιχείο που μας προσδιορίζει και μάλιστα δίνει νόημα στη ζωή μας, και ως εκ τούτου είναι κάτι που πρέπει να τιμάμε και να δοξάζουμε. Γι' αυτό το λόγο όλα τα έθνη πρέπει να επιδιώκουν την ομογένεια ως προς τη φυλή, τη θρησκεία και ούτω καθεξής, και σε ό,τι αφορά τα φύλα, πρέπει να υπάρχει κυριαρχία, καθώς η συνεργασία μεταξύ τους είναι μια ψευδαίσθηση.
Ίσως εντοπίσατε κάποιο κοινό στοιχείο με την Αριστερά εδώ. Κατά τον 19ο αιώνα, οι μαρξιστές μιλούσαν διαρκώς για την υποτιθέμενα εγγενή σύγκρουση μεταξύ της εργασίας και του κεφαλαίου. Οι συνεχιστές τους μιλούν ατέρμονα για τη φυλή, την εθνότητα, την αναπηρία, το φύλο και ούτω καθεξής, σπρώχοντας την μαρξιστική σύγκρουση σε ακόμη πιο εξωτικά πεδία. Ο Ludwig von Mises συνέλαβε αυτό τον παραλληλισμό με ενάργεια όταν έγραψε ότι “η εθνικιστική ιδεολογία διαιρεί την κοινωνία καθέτως - η σοσιαλιστική ιδεολογία διαιρεί την κοινωνία οριζοντίως”. Εδώ, όπως και σε πολλά άλλα σημεία, η ακροδεξιά και η άκρα Αριστερά ευθυγραμμίζονται με περίεργο τρόπο.
3. Σχεδιασμένη τάξη εναντίον Αυθόρμητης
Οι φιλελέυθεροι πιστεύουν ότι τα καλύτερα και πιο θαυμαστά κοινωνικά αποτελέσματα δεν είναι αυτά που έχουν σχεδιαστεί, δομηθεί και προβλεφθεί, αλλά ακριβώς τα αντίθετα. Η κοινωνία είναι το αποτέλεσμα δισεκατομμυρίων μικρών δράσεων που γίνονται από ορθολογικό ιδιοτελές συμφέρον και κατευθύνονται σε μια ασχεδίαστη και απρόβλεπτη τάξη, την οποία κανένας νους ατομικά δεν μπορεί να συλλάβει. Η γνώση που απαιτείται για να συναρμολογηθεί μια λειτουργική κοινωνική τάξη διαχέεται μέσω των θεσμών - των τιμών, των τρόπων καλής συμπεριφοράς, των ηθών, των συνηθειών και των παραδόσεων που κανείς δεν μπορεί συνειδητά και με τη βούλησή του να εγκαθιδρύσει. Αναγκαστικά υπάρχει μια διαδικασία, και σταθεροί κανόνες που την διέπουν, που επιτρέπει την εξέλιξη αυτών των θεσμών, πάντα σύμφωνα με τους αμετάβλητους νόμους των οικονομικών.
Ξανά, η alt-right τα βρίσκει όλα αυτά ανέμπνευστα. Η κοινωνία όπως την αντιλαμβάνονται οικοδομείται από τη βούληση των σπουδαίων στοχαστών και ηγετών που δεν περιορίζουν τα όραμάτα τους ως προς το τι είναι εφικτό. Η κοινωνία όπως την βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα του εσκεμμένου και συνειδητού σχεδιασμού κάποιου ιθύνοντος νου από πάνω προς τα κάτω.
Αν δεν μπορούμε να εντοπίσουμε την πηγή, ή αν η πηγή κρύβεται κάπου, φανταζόμαστε ότι θα πρόκειται για κάποια σκοτεινή ομάδα που ελέγχει τα αποτελέσματα - εξ ου και η εμμονή της alt-right με τις θεωρίες συνωμοσίας. Η πορεία της Ιστορίας σχεδιάζεται από κάποιον, έτσι λοιπόν “εμείς” δικαιούμαστε να συμμετάσχουμε στη μεγάλη διαμάχη για την κατάληψη του ελέγχου της - εξ ου και η εμμονή της alt-right με τη θεώρηση της πολιτικής ως ένα σπορ επαφής.
Α, παρεμπιπτόντως, τα οικονομικά είναι μια “θλιβερή επιστήμη”.
4. Εμπόριο και μετανάστευση
Οι κλασικοί φιλελεύθεροι αγωνίστηκαν βεβαίως για την ελευθερία του εμπορίου και της μετανάστευσης των ανθρώπων, θεωρώντας τα εθνικά σύνορα ως αυθαίρετες γραμμές σε έναν χάρτη που έχουν μεν το καλό ότι περιορίζουν γεωγραφικά την εξουσία του κράτους, αλλά κατά τα άλλα εμποδίζουν την πρόοδο της ευημερίας και του πολιτισμού. Δεν είναι κακό να σκέφτεται κανείς παγκόσμια, αλλά δείγμα διαφωτισμού. Ο προστατευτισμός δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένας φόρος στους καταναλωτές που εμποδίζει την παραγωγικότητα και θέτει τα έθνη αντιμέτωπα μεταξύ τους. Η διαδικασία της αγοράς είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που καταδεικνύει την επέκταση του καταμερισμού της εργασίας, πράγμα που σημαίνει την ολοένα και μεγαλύτερη ικανότητα των ανθρώπων να ενισχύουν και να εμπλουτίζουν τις συνθήκες ζωής τους.
Η alt-right αντιτίθεται καθολικά στην ελευθερία του εμπορίου και της μετανάστευσης. Ένας σίγουρος τρόπος να καταλάβετε αν ένας συγγραφέας φλερτάρει με την alt-right (ή τη νεο-αντίδραση, τον Σκοτεινό Διαφωτισμό, ή τον φασισμό) είναι να δείτε αν αναφέρεται έντονα στο διεθνές εμπόριο ως κάτι το εγγενώς κακό, ως μια απάτη ή κατά κάποια έννοια μη επιθυμητό. Γι' αυτός ένα έθνος πρέπει να είναι αρκετά ισχυρό για να ακμάσει ως μια ανεξάρτητη μονάδα, ως μια αυτόνομη οικονομική κυριαρχία.
Σήμερα, η alt-right αντιμάχεται ιδιαίτερα τις εμπορικές συμφωνίες, όχι γιατί αυτές είναι αχρείαστα περίπλοκες ή γραφειοκρατικές (που είναι καλοί λόγοι για να αμφισβητήσει κανείς την αξία τους), αλλά λόγω της αξιοθαύμαστης ικανότητάς τους να διευκολύνουν τη διεθνή συνεργασία. Και το ίδιο συμβαίνει και με τη μετανάστευση. Με απαρχή τα τέλη του 19ου αιώνα, η μετανάστευση έφτασε να θεωρείται απειλή στα θεμέλια της εθνικής ταυτότητας, με τον οποίο όρο πάντα εννοείται η φυλετική ταυτότητα.
5. Χειραφέτηση και πρόοδος
Οι φιλελεύθεροι εξυμνούμε τις ριζικές αλλαγές που συνέβησαν στον κόσμο από τα τέλη του Μεσαίωνα μέχρι την εποχή του laissez-faire, καθώς παρατηρήσαμε το πώς η εμπορική κοινωνία έριξε τα εμπόδια της τάξης, της φυλής και της κοινωνικής απομόνωσης, φέρνοντας δικαιώματα και αξιοπρέπεια σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους. Η δουλεία τερματίστηκε. Οι γυναίκες χειραφετήθηκαν, καθώς ο γάμος εξελίχθηκε από κατάκτηση και κυριαρχία σε μια ελεύθερη σχέση συντροφικότητας και συναίνεσης. Κι αυτό είναι υπέροχο καθώς τα δικαιώματα είναι οικουμενικά, δηλαδή ανήκουν σε όλους εξίσου. Οτιδήποτε παρεμβαίνει στις επιλογές των ανθρώπων τους κρατά πίσω και εμποδίζει την πρόοδο της ευημερίας, της ειρήνης και της άνθησης των ανθρώπων. Αυτή η οπτική καθιστά αναγκαστικά τους φιλελεύθερους αισιόδοξους ως προς τις δυνατότητες της ανθρωπότητας.
Η alt-right δεν αντέχει αυτή την οπτική και τα θεωρεί όλα αυτά αφελή. Αυτό που φαίνεται ως πρόοδος είναι στην πραγματικότητα απώλεια: απώλεια κουλτούρας, ταυτότητας και αποστολής. Οι οπαδοί της κοιτούν στο παρελθόν το οποίο φαντάζονται σαν μια χρυσή εποχή όπου η ελίτ εξουσίαζαν και οι υποτελείς υπάκουαν. Και έτσι, βλέπουμε την πηγή της ρομαντικής προσκόλλησής τους στην εξουσιαστική αρχή ως την πηγή της τάξης, και την επιθυμία για αυταρχική πολιτική εξουσία. Όσο για την οικουμενικότητα των δικαιωμάτων, ούτε συζήτηση. Τα δικαιώματα αποδίδονται από πολιτικές κοινότητες και εξαρτώνται απολύτως από την κουλτούρα. Οι αρχαίοι πίστευαν συνολικά ότι κάποιοι γεννιούνται για υπηρετούν και κάποιοι για να εξουσιάζουν, και οι alt-right υιοθετεί αυτή τη θεώρηση. Κι εδώ, η ταυτότητα σημαίνει τα πάντα και η απώλειά της είναι το μεγαλύτερο έγκλημα εναντίον του εαυτού που μπορεί κανείς να φανταστεί.
Συμπέρασμα
Βεβαίως, όπως πολλοί σχολιαστές έχουν επισημάνει, τόσο οι ελευθεριακοί φιλελεύθεροι όσο και οι οπαδοί της alt-right αντιμετωπίζουν τη δημοκρατία με βαθιά δυσπιστία. Αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Στον 19ο αιώνα, οι κλασικοί φιλελεύθεροι έβλεπαν κατά κανόνα ευνοϊκά τη δημοκρατία, πιστεύοντας ότι πρόκειται για το πολιτικό ανάλογο της επιλογής στην αγορά. Αλλά φαντάζονταν κράτη με τοπικό χαρακτήρα, κανόνες σταθερούς και σαφείς, και τη δημοκρατία ως έλεγχο της εξουσίας. Καθώς τα κράτη έγιναν τεράστια, και η εξουσία έγινε ολοκληρωτική, και καθώς οι κανόνες τέθηκαν υπό τον έλεγχο των πολιτικών πρακτικών των ομάδων πίεσης, η ελευθεριακή φιλελεύθερη στάση έναντι της δημοκρατίας μετακινήθηκε.
Αντιθέτως, η διαφωνία της alt-right προς τη δημοκρατία έχει τις ρίζες της στην αποστροφή της ως προς τις μάζες γενικά και την καχυποψία της έναντι κάθε ιδέας που σχετίζεται με την ισότητα. Με άλλα λόγια, συνήθως αντιπαθούν την ελευθερία για τους λάθους λόγους. Αυτή η ομοιότητα σχετίζεται με την ιστορική συγκυρία και είναι σε μεγάλο βαθμό επιφανειακή δεδομένων των τεράστιων διαφορών ανάμεσα στις δύο κοσμοθεωρίες. Το σημαντικό ερώτημα είναι το εξής: Περιέχει η κοινωνία τη δυνατότητα για αυτοδιαχείριση, ναι ή όχι;
Τίποτε απ' όλα αυτά δεν θα σταματήσει τα κατεστημένα μέσα ενημέρωσης από το να μας τσουβαλιάζουν όλους μαζί, δεδομένου του ότι μοιραζόμαστε τον φόβο της Αριστεράς όπως αυτή έχει εξελιχθεί στην πολιτική σήμερα.
Μην γελιέστε όμως: Η alt-right γνωρίζει ακριβώς ποιοι είναι οι αντίπαλοί της, και οι ελευθεριακοί φιλελεύθεροι είναι ανάμεσά τους.
--
Ο Jeffrey Tucker είναι Διευθυντής Περιεχομένου στο Foundation for Economic Education (FEE). Ακόμη, είναι Επικεφαλής Βιβλιοθήκης και ιδρυτής του Liberty.me, Διακεκριμένο Επίτιμο Μέλος του Mises Brazil, ερευνητής στο Acton Institute, σύμβουλος πολιτικής στο Heartland Institute, ιδρυτής του CryptoCurrency Conference, μέλος του εκδοτικού συμβουλίου της Molinari Review, σύμβουλος στην κατασκευάστρια εταιρία εφαρμογών blockchain Factom, και συγγραφέας πέντε βιβλίων. Έχει γράψει 150 εισαγωγές σε βιβλία και πολλές χιλιάδες άρθρα που εμφανίστηκαν σε ακαδημαϊκές και μη εκδόσεις.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Αυγούστου 2016 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
