Της Ombeline Lemarchal*
Η πανδημία του κορονοϊού δεν οδήγησε μόνο σε μια υγειονομική και οικονομική κρίση ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και σε μια πολιτικοί. Οι πολιτικοί ηγέτες έχουν εφαρμόσει ισχυρά έκτακτα μέτρα για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού, περιορίζοντας συχνά τις ελευθερίες των πολιτών. Στην Πολωνία και την Ουγγαρία, κάποια από αυτά τα έκτακτα μέτρα υπονόμευσαν μέχρι και τη νομοκρατία; Μπορούμε να αναστρέψουμε αυτή τη τάση του πολιτικού αντιφιλελευθερισμού και να αποσύρουμε τους έκτακτους νόμου όταν λήξει η κρίση, ή μήπως οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να πορεύονται στον δρόμο των ισχυρών πολιτικών και των περιοριστικών μέτρων;
Συχνά οι κρίσης οδηγούν σε μεγαλύτερη επέκταση του κράτους, και η πανδημία του COVID-19 δεν αποτελεί εξαίρεση. Χρειάστηκαν ισχυρές πρωτοβουλίες, αλλά αυτό που θα πρέπει να μας ανησυχεί ολοένα και περισσότερο είναι το πώς πολλοί πολιτικοί σε ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιούν αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση ως δικαιολογία για την επέκταση της δικής τους εξουσίας υπό την πρόφαση των έκτακτων μέτρων για τη δημόσια ασφάλεια. Η Πολωνία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Για τον περιορισμό της διάδοσης της επιδημίας, το κυβερνών κόμμα παρέβλεψε την πρόβλεψη περί κατάστασης έκτακτης ανάγκης που συμπεριλαμβάνεται στο Σύνταγμα από το 1997, επιλέγοντας αντιθέτως να εφαρμόσει άλλα περιοριστικά μέτρα έκτακτης ανάγκης που δεν έχουν νομική βάση. Επρόκειτο για μια απόφαση με πολιτικά κίνητρα, καθώς η συνταγματική κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή εκλογών. Σε μια κατάσταση παρόμοια με την αντίστοιχη στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ, το κυβερνών κόμμα ξεκάθαρα εκμεταλλεύθηκε την πανδημία για να προαγάγει τους δικούς τους σκοπούς, όπως υποστηρίζει ο αντιπρόεδρος του πολωνικού Civil Development Forum, Marek Tatala.
Η Γαλλία και η Ουκρανία αποτελούν λιγότερο δραματικά παραδείγματα αυτής της επέκτασης του κράτους. Στη Γαλλία, μια χώρα που εφάρμοσε ένα από τα αυστηρότερα lockdown στην Ευρώπη, η κρατική εξουσία αυξήθηκε επίσης υπερβολικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υποστηρίζει η πρόεδρος του Institut Economique Molinari, Cécile Philippe. Η Ουκρανία, που αντιμετωπίζει την επιπρόσθετη δυσκολία ενός πολέμου ισχύος στο εξωτερικό, αντιμετωπίζει μια παρόμοια συνθήκη, καθώς η οικονομία έχει παραλύσει μετά την απαγόρευση των δημόσιων συγκοινωνιών.
Πώς όμως μπορούμε να αναστρέψουμε αυτή την τάση και να εμποδίσουμε την περαιτέρω καταπάτηση των ελευθεριών του πολίτη όταν θα αφήσουμε την κρίση πίσω μας; Οι Marek Tatala, Cécile Phillipe, και Nataliya Melnyk μοιράζονται τις ελπίδες τους για το μέλλον των ελευθεριών του πολίτη στις χώρες τους.
Για τη Cécile Phillipe, όπως ακριβώς τα μέτρα για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και την επιτήρηση που εφαρμόστηκαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου δεν ήρθησαν ποτέ, έτσι και αυτά τα νέα μέτρα για τη δημόσια υγεία όπως η βιο-επιτήρηση ήρθαν για να μείνουν. Ο πολιτιστικός πόλεμος που μαίνεται στις χώρες της Δύσης, οδήγησε στην ανάδυση νέας νομοθεσίας για τον λόγο του μίσους που απειλεί περαιτέρω τις ελευθερίες του πολίτη και την ελευθερία του λόγου. Η κατάσταση δεν φαίνεται πολύ αισιόδοξη στη Γαλλία. Ο Marek Talala παραμένει πιο αισιόδοξος παρά τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση της νομοκρατίας στην Πολωνία, καθώς οι εκλογές θα έχουν κρίσιμο ρόλο στον προσδιορισμό της κατεύθυνσης που θα ακολουθήσει η χώρα. Όμως στην Πολωνία, όπως και στην Ουκρανία, η κοινωνία των πολιτών έχει λίγη εμπιστοσύνη στην αυτοσυγκράτηση των κρατικών θεσμών να μην καταχραστούν τέτοια μέτρα.
Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν εξετάσει άλλες και ίσως αποτελεσματικότερες μεθόδους που δεν λαμβάνουν μόνο ένα κριτήριο υπόψη για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτό οφείλεται ως έναν βαθμό στην απουσία εμπειρίας των ευρωπαϊκών χωρών στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας αυτού του μεγέθους, αλλά πρέπει να διδαχθούμε από αυτή την κρίση για να αποφύγουμε να αναλάβουμε τέτοια δραστικά μέτρα όταν ενσκήψει η επόμενη κρίση. Ως προς αυτό, θα πρέπει να διδαχθούμε από τις ασιατικές τίγρεις ή ακόμη και από την από κάτω προς τα πάνω, αποκεντρωμένη αντίδραση της Γερμανίας στην κρίση. Αυτές οι χώρες δεν εφάρμοσαν lockdown σε κανένα στάδιο της πανδημίας και μπόρεσαν να την αντιμετωπίσουν με πιο οικονομικά και αποτελεσματικά μέτρα όπως με μαζικά τεστ. Για να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο πακέτο αντίδρασης, είναι σαφές πως χρειάζεται μια νέα, αποκεντρωμένη οργάνωση της εξουσίας.
Δείτε το βίντεο της συζήτησης εδώ.
*Η Ombeline Lemarchal είναι αρθρογράφος στο δίκτυο Epicenter.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 27 Ιουλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
