Της Αγγελικής Κώττη
Εφόσον η κεφαλή αγάλματος Κούρου από τη Νεμέα που κατέσχεσε το Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής αποδειχθεί μετά από τις ανάλογες έρευνες πέραν πάσης αμφιβολίας αυθεντική (και οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν πως είναι), οι ποινές θα είναι εξοντωτικές. Σύμφωνα με τις διατάξεις περί αρχαιοκαπηλίας του Ποινικού Κώδικα, αν η εμπορική αξία ενός αρχαίου υπερβαίνει τα 150.000 ευρώ, ο κατηγορούμενος παραπέμπεται για κακούργημα (η αρχαιολογική αξία είναι πάντοτε ανεκτίμητη). Τα συγκεκριμένα άρθρα στον Ποινικό Κώδικα είχαν τροποποιηθεί επί το ελαφρότερον επί ΣΥΡΙΖΑ αλλά οι αυστηρές ποινές επανήλθαν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, καθώς η αρχαιοκαπηλία αποτελεί έγκλημα κατά του έθνους.
Η συγκεκριμένη κεφαλή έχει ύψος 40 εκατοστών, σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει η αστυνομία. Όπως λέει στο Liberal αρχαιολόγος που έχει μελετήσει ιδιαίτερα τους Κούρους, αυτό σημαίνει πως το άγαλμα έφτανε σε ύψος μέχρι και τα τρία μέτρα. Η αστραγαλωτή κόμμωση, απαντάται στους Κούρους και ιδιαίτερα σε πρώιμους, και θα μπορούσε να οδηγήσει σε χρονολόγηση του γλυπτού περί το 580 π.Χ. Όμως, υπάρχει ένα παράδοξο. Το χαμόγελο του αγάλματος, που συνήθως απαντάται σε νεώτερους Κούρους, περί το 560- 540 π.Χ. Ενδεχομένως, αυτό συμβαίνει διότι ανήκει σε επαρχιακό εργαστήριο.
Σε κάθε περίπτωση, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο σε επόμενη συνεδρίαση του θα συγκροτήσει εκτιμητική επιτροπή, όπως προβλέπει η διαδικασία. Τα μέλη της θα ερευνήσουν τη γνησιότητα του αγάλματος και τα τυπολογικά στοιχεία του και θα δώσουν χρονολόγηση καθώς και εμπορική αξία. Από αυτά θα εξαρτηθούν και οι ποινές, σε περίπτωση καταδίκης.
Ο Κούρος θα πρέπει να είχε στηθεί στην περιοχή της Νεμέας και ήταν από ασβεστόλιθο ή πωρόλιθο. Η Νεμέα δυστυχώς μαστίζεται από αρχαιοκαπηλία. Υπενθυμίζουμε την περίπτωση των δύο Κούρων που είχαν κατασχεθεί σε χέρια αρχαιοκαπήλων και σήμερα βρίσκονται στο μουσείο αρχαίας Κορίνθου. Σε ανασκαφή που είχε πραγματοποιήσει ο έφορος αρχαιοτήτων Κωνσταντίνος Κίσσας, είχε εντοπισθεί και ο τάφος επί του οποίου τα δύο αγάλματα είχαν τοποθετηθεί. Τότε, η εμπορική αξία του καθενός είχε υπολογιστεί στα 6,5 εκατ ευρώ, στα 13 εκατ για αμφότερα. Ο τωρινός κατηγορούμενος για την απόπειρα παράνομης πώλησης, σύμφωνα με τις αστυνομικές πηγές, είχε ορίσει ως τιμή για την κεφαλή τις 500.000.
Οι κούροι αναπαρίσταναν συνήθως θεότητες ή θνητούς ως επιτύμβια αγάλματα και αντιπροσωπεύουν το εικαστικό πρότυπο του αριστοκρατικού νέου της εποχής. Πρόκειται για έναν τύπο ανδρικού αγάλματος σε φυσικό ή υπερφυσικό μέγεθος που εμφανίστηκε στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. (αρχαϊκή εποχή) και επικράτησε, εξελισσόμενο συνεχώς, έως τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. (τέλος αρχαϊκών χρόνων). Καθώς η περίοδος είναι μικρή, και τα γλυπτά αριστουργήματα και ελάχιστα, οι Κούροι πωλούνται πανάκριβα στις παράνομες αγορές- υπενθυμίζεται πως στην Ελλάδα, απαγορεύεται η πώληση ή εξαγωγή αρχαιοτήτων από ιδιώτες. Οποιος βρίσκει αρχαίο, είναι υποχρεωμένος από τον νόμο να το παραδίδει στο υπουργείο Πολιτισμού, από το οποίο λαμβάνει αμοιβή.
Στα αγάλματα τύπου Κούρου αναπαρίσταται ένας νέος άνδρας, όρθιος, γυμνός και αγένειος με μακριά μαλλιά. Ο Κούρος αποδίδεται μετωπικά, με τα χέρια κολλημένα στα πλευρά και το αριστερό πόδι προτεταμένο μπροστά. Οι Έλληνες καλλιτέχνες άντλησαν έμπνευση από τα αιγυπτιακά γλυπτικά πρότυπα· παρά τις φαινομενικές ομοιότητες, ωστόσο, καταγράφονται σημαντικές διαφορές: απουσιάζουν τα οπίσθια υποστηρίγματα και το άγαλμα στέκεται ελεύθερο στο χώρο, είναι εντελώς γυμνό και παρόλο που ακολουθούνται συγκεκριμένα συμβατικά μέτρα, ο δημιουργός προσπαθεί τώρα να αποδώσει το ανθρώπινο σώμα εμφυσώντας στο έργο του πνοή ζωής.
Στην ιστοσελίδα «ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ» (επιμέλεια κειμένου από τον Δημήτριο Κλούρα) διαβάζουμε πως Κούρος ήταν ο «ανδρόπαις». Οι Κούροι «διακρίνονται για τη συμμετρία τους, την ακαμψία τους και το ιδιαιτέρως μεγάλο, αρχικώς, μέγεθός τους (ξεπέρασαν ακόμη και τα 5 μέτρα – π.χ. ο κολοσσός των Ναξίων στη Δήλο, οι κούροι από το ιερό του Ποσειδώνος στο Σούνιο και ο κούρος της Σάμου). Είναι, ωστόσο, σημαντικό να ειπωθεί, ότι στις αρχές του 5ου αιώνα (ύστερη Αρχαϊκή περίοδος) συντελέσθηκε μία σημαντική μεταβολή, καθότι τα νέα αγάλματα δεν μοίραζαν πλέον το βάρος στα δύο σκέλη, αλλά, λυγίζοντας ελαφρά το ένα, άφηναν το βάρος στο άλλο.
Το μέγεθός τους μειώθηκε και υπήρξε σ'αυτούς μία πιο ρεαλιστική απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος (σε φυσικό μέγεθος ή σε μικρότερο), με «σπάσιμο» της απόλυτης ακαμψίας (η πλαστικότητα αντικαθιστά τη γραμμική απόδοση των μυών και της ανατομίας, όπου παρατηρείται πλέον κίνηση και των χεριών, τα οποία λυγίζουν σταδιακά περισσότερο και απελευθερώνονται από τα πλευρά και τους μηρούς). Ένα από τα πρώτα έργα, στα οποία έχει αποτυπωθεί αυτή η πλήρης μεταβολή είναι το «παιδί του Κριτίου» (περί το 480-485 π.Χ.), το οποίο ευρίσκεται στο μουσείο της Ακροπόλεως, ενώ μία αρχική μεταβολή είχε ήδη παρατηρηθεί και στον προηγηθέντα περίφημο κούρο της Αναβύσσου (Κροίσος – περί το 530 π.Χ.), ο οποίος ευρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Σε κάθε περίπτωση, την εξέλιξη των κούρων μπορεί κάποιος να την παρακολουθήσει στους αττικούς κούρους, αφενός διότι η Αττική ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής έργων πλαστικής της Αρχαϊκής εποχής και αφετέρου διότι από την Αττική έχουμε μία πλήρη σειρά κούρων, οι οποίοι καλύπτουν όλη την Αρχαϊκή περίοδο, ήτοι από τα τέλη του 7ου αιώνα, με τους κούρους του Διπύλου και του Σουνίου, έως και τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., με τον Αριστόδικο, με τον οποίο, ουσιαστικώς, κλείνει η σειρά των αττικών κούρων.»
Το πρόσωπο ενός Κούρου, είτε είναι απαθές και ανέκφραστο, είτε έχει το περίφημο «αρχαϊκό μειδίαμα» που εκφράζει τη χαρά και την απέραντη αγαλλίαση του ανθρώπου μπροστά στο θαύμα του κόσμου. Η στάση αυτή σφραγίζει την ώριμη, όπως χαρακτηρίζεται στην τέχνη, αρχαϊκή εποχή. Ούτε πριν, αλλά ούτε και μετά, υπάρχει αυτό το μειδίαμα.
